CNN: Kinh tế Nga đã bắt đầu suy thoái do lệnh trừng phạt của phương Tây?

Kiên cường chống chọi

"Tôi vẫn lái xe qua Moscow và tình trạng tắc đường vẫn xảy ra như trước đây", hãng tin CNN (Mỹ) dẫn lời ông Andrey Nechaev, Bộ trưởng Kinh tế Nga vào đầu những năm 1990 cho biết.

Dù nhiều quốc gia sẵn sàng khai thác dầu giá rẻ của Nga nhưng cựu Bộ trưởng Nechaev và các nhà phân tích khác cho rằng, nền kinh tế Nga đã bắt đầu suy thoái và có khả năng phải đối mặt với một giai đoạn trì trệ kéo dài do hậu quả của các lệnh trừng phạt từ phương Tây.

Đầu năm nay, đồng rúp đã giảm xuống mức thấp kỷ lục so với đồng USD khi phương Tây đóng băng khoảng một nửa trong số 600 tỷ USD dự trữ ngoại hối của Nga. Nhưng nó đã phục hồi lên mức cao nhất so với đồng USD kể từ năm 2018.

Điều này đa phần là kết quả của việc kiểm soát vốn tích cực và tăng lãi suất vào mùa xuân. Lãi suất hiện đã thấp hơn so với trước xung đột và ngân hàng trung ương Nga cho biết, lạm phát đạt đỉnh gần 18% vào tháng 4, đang chậm lại và sẽ chỉ từ 12% đến 15% trong cả năm.

Ngân hàng trung ương Nga cũng đã điều chỉnh tăng dự báo GDP trong năm, CDP dự kiến sẽ giảm 4% đến 6%. Vào tháng 4, dự báo sẽ giảm 8% đến 10%. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cũng dự đoán, GDP Nga sẽ giảm 6%.

Đường phố Matxcova vẫn nhộn nhịp như mọi khi. Ảnh: CNN

Cựu Bộ trưởng Nechaev nói: "Sự biến mất của Mastercard, Visa, hầu như không ảnh hưởng đến thanh toán trong nước vì ngân hàng trung ương đã có hệ thống thanh toán thay thế của riêng mình".

Nga đã thiết lập thẻ tín dụng Mir và hệ thống xử lý giao dịch riêng vào năm 2017.

Ông Chris Weafer, đối tác sáng lập của Macro Advisory Ltd, một công ty tư vấn cho các doanh nghiệp đa quốc gia ở Nga và Âu-Á, cho biết có một lý do khiến những thực khách trung thành của McDonalds và Starbucks ở Nga vẫn có thể mua đồ ăn nhanh của họ.

Kể từ năm 2014, nhiều thương hiệu phương Tây ở Nga đã nội địa hóa một số hoặc tất cả các chuỗi cung ứng. Vì vậy, khi các công ty này rời đi, người Nga tương đối dễ dàng mua lại và tiếp tục vận hành chúng chỉ đơn giản bằng cách thay đổi giấy gói và bao bì.

"Cùng một người, cùng một sản phẩm, cùng một nguồn cung cấp", ông Weafer nói.

Tuy nhiên, đó không phải là một chiến lược hoàn toàn không có kẽ hở.

Các cửa hàng mang thương hiệu McDonald's đã báo cáo tình trạng thiếu khoai tây chiên vào giữa tháng 7, khi vụ thu hoạch khoai tây của Nga giảm, còn các nhà cung cấp nước ngoài sẽ không thể lấp đầy khoảng trống do các lệnh trừng phạt.

Liệu sự bùng nổ năng lượng của Nga có thể kéo dài?

Cửa hàng đồ ăn nhanh duy trì hoạt động là một chuyện. Vấn đề lớn hơn là khả năng chịu đựng  của Nga trong thời gian dài sẽ phụ thuộc vào lĩnh vực năng lượng, cho đến nay vẫn là nguồn thu lớn nhất của Moscow.

Moscow đã cố gắng xây dựng một 'nền kinh tế pháo đài' kể từ khi sáp nhập Crimea vào năm 2014. Ảnh: CNN

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho biết, doanh thu từ việc bán dầu và khí đốt cho châu Âu của Nga đã tăng gấp đôi từ tháng 3 đến tháng 7 năm nay, so với mức trung bình trong những năm gần đây. mặc dù doanh số bán hàng giảm sút. Nguồn cung khí đốt cho châu Âu đã giảm khoảng 75% trong 12 tháng qua, theo IEA.

Dầu là một vấn đề khác. Dự báo hồi tháng 3 của IEA cho rằng, việc Nga mất 3 triệu thùng dầu/ngày khỏi thị trường từ tháng 4 do các lệnh trừng phạt hoặc đe dọa trừng phạt đã không thành hiện thực. Xuất khẩu của Nga vẫn ổn định mặc dù các nhà phân tích của Rystad Energy chỉ ra rằng xuất khẩu trong mùa hè sẽ giảm nhẹ.

Yếu tố chính là khả năng tìm kiếm thị trường mới ở châu Á của Nga.

Theo ông Houmayoun Falakshali thuộc công ty tư vấn hàng hóa Kpler, hầu hết xuất khẩu dầu bằng đường biển của Nga đã chuyển hướng sang châu Á kể từ khi xung đột bắt đầu. Vào tháng 7, con số này là 56%, so với chỉ 37% vào tháng 7 năm 2021.

Điều gì xảy ra khi lệnh cấm vận của châu Âu đối với 90% lượng dầu của Nga có hiệu lực vào tháng 12 sẽ rất quan trọng. Ước tính khoảng 2 triệu thùng dầu/ngày của Nga sẽ bị đình trệ và trong khi một số trong số đó có thể đến châu Á thì các chuyên gia vẫn nghi ngờ liệu nhu cầu của châu Á có đủ cao để tiêu thụ hết hay không.

Giá cả cũng sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc liệu Nga có đủ khả năng tiếp tục giảm giá để đảm bảo thị trường mới hay không.

"Giảm giá 30% của 120 USD/thùng là một chuyện", ông Nechaev chỉ ra. "Nhưng giảm 30% của 70 USD là một vấn đề khác".

Đốt cháy chậm hơn

Trong khi lạm phát toàn cầu đang giúp ích cho ngành năng lượng của Nga, thì chính người dân Nga lại chịu ảnh hưởng tiêu cực. Giống như phần còn lại của châu Âu, người dân Nga đang phải chịu đựng cuộc khủng hoảng về giá cả sinh hoạt.

Ông Nechaev nói: "Về mức sống, nếu đo lường nó bằng thu nhập thực tế, chúng ta đã đi lùi khoảng 10 năm".

Chính phủ Nga đang nỗ lực để giải quyết vấn đề này. Vào tháng 5, họ thông báo sẽ tăng mức lương hưu và lương tối thiểu lên 10%.

Xuất khẩu dầu bằng đường biển của Nga sang châu Á đã tăng vọt trong năm nay. Ảnh: CNN

Nga thiết lập một hệ thống mà nhân viên của các công ty bị "đình chỉ hoạt động" có thể tạm thời chuyển sang công ty khác mà không vi phạm hợp đồng lao động. Chính phủ Nga đã chi 17 tỷ rúp (280 triệu USD) để mua trái phiếu của các hãng hàng không Nga, bị tê liệt bởi các lệnh cấm không phận và các lệnh trừng phạt ngăn cản việc bảo trì và cung cấp các bộ phận của các nhà sản xuất nước ngoài.

Các biện pháp trừng phạt công nghệ này giống như những biện pháp trừng phạt ảnh hưởng đến ngành hàng không, có thể có tác động sâu rộng nhất đến triển vọng kinh tế dài hạn của Nga. Vào tháng 6, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Gina Raimondo cho biết, xuất khẩu chất bán dẫn toàn cầu sang Nga đã giảm mạnh 90% kể từ khi xung đột bắt đầu. Điều này đang làm tê liệt sản xuất mọi thứ, từ ô tô đến máy tính, mà các chuyên gia cho rằng sẽ khiến Nga bị tụt lại xa hơn trong cuộc đua công nghệ toàn cầu.

"Tác động của các biện pháp trừng phạt sẽ là ảnh hưởng chậm chứ không phải là một ảnh hưởng nhanh chóng", ông Weafer nói: "Nước Nga hiện đang phải đối mặt với một giai đoạn trì trệ kéo dài".

Cựu Bộ trưởng Nechaev còn dứt khoát hơn. Ông nói: "Giờ đây, suy thoái đã bắt đầu".