Cơ hội nào đưa quan hệ Australia - Việt Nam lên tầm cao mới vào năm 2022?

Australia đang mong muốn theo đuổi một dấu mốc mới trong quan hệ với Việt Nam. Vào tháng 5/2021, Thủ tướng Australia Scott Morrison đã đề xuất nâng quan hệ song phương lên quan hệ đối tác chiến lược toàn diện (CSP) vào năm 2023. Nếu muốn biến mục tiêu này trở nên khả thi hơn, các nhà lãnh đạo hai bên cần thúc đẩy hợp tác chặt chẽ hơn trên một số mặt trận.

Mối quan hệ được thúc đẩy mạnh mẽ từ thế kỷ 20

Quan hệ Australia-Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, khi các mối liên kết được mở rộng và sự tin cậy lẫn nhau ngày càng sâu sắc. Đối với Australia, Việt Nam là một đối tượng chính trong chiến lược tăng cường vươn ra Đông Nam Á, nổi bật là việc Australia khôi phục viện trợ song phương cho Việt Nam từ năm 1991. Hai nước đã thiết lập quan hệ đối tác toàn diện năm 2009 và ký kết quan hệ đối tác chiến lược vào năm 2018, điều cho thấy sự hội tụ lợi ích và một mối quan hệ ngày càng trưởng thành.

Hợp tác kinh tế là một ưu tiên hàng đầu của cả hai nước. Trong 30 năm qua, thương mại hai chiều giữa Australia và Việt Nam đã phát triển vượt bậc. Trong 10 tháng đầu năm 2021, kim ngạch thương mại song phương đạt kỷ lục 10 tỷ USD, tăng khoảng 50% so với cùng kỳ năm ngoái. Bất chấp những tác động của COVID-19, trái cây, rau quả, hải sản, hàng may mặc và dệt may là những mặt hàng xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam sang Australia. Tháng 11/2021, Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Việt Nam-Australia được khánh thành tại Melbourne nhằm thúc đẩy thương mại song phương và bán các sản phẩm của Việt Nam tại Australia. Cả hai nước, trong khi chia sẻ các cam kết đối với tự do hóa thương mại và đầu tư, đều ủng hộ hệ thống thương mại đa phương và là thành viên của các hiệp định thương mại tự do toàn diện, bao gồm Khu vực Thương mại Tự do ASEAN-Australia-New Zealand (AANFTA), Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).

Khi khởi động Chiến lược tăng cường gắn kết kinh tế vào tháng trước, hai nước hướng đến tăng gấp đôi đầu tư hai chiều, trở thành một trong mười đối tác thương mại hàng đầu của nhau vào năm 2025 và hỗ trợ nhau phục hồi kinh tế sau đại dịch COVID-19. Theo lời của ông Morrison, chiến lược này "sẽ hướng cả hai đối tác hướng tới sự phát triển và thịnh vượng mới, đồng đều và bền vững."

Về quan hệ văn hóa và xã hội, sự tham gia của cộng đồng người Australia gốc Việt, với số lượng khoảng 450.000 người, vào các hoạt động xã hội, thương mại của Australia và ở một mức độ nhất định, đời sống chính trị đã góp phần định hình bản sắc của nước này là một xã hội đa văn hóa và giúp thúc đẩy mối quan hệ giao lưu nhân dân. Mối quan hệ chặt chẽ hơn cũng được thúc đẩy bởi số lượng sinh viên du học và các hoạt động hợp tác nghiên cứu do hai nước phối hợp, cùng các hoạt động ý nghĩa khác như "chia sẻ kiến thức chuyên môn của Australia về đảm bảo chất lượng, nâng cao năng lực của Việt Nam trong đào tạo nghề".

Hai nước cũng đang làm sâu sắc hơn quan hệ quốc phòng thông qua các chuyến thăm chính thức và đối thoại cấp cao. Tàu chiến Australia thường cập cảng Quốc tế Cam Ranh, một trong những cảng nước sâu ở miền Trung Việt Nam. Vào tháng 12 năm ngoái, Thủ tướng Australia Morrison và Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh quan điểm chung của họ về việc đảm bảo an ninh, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông.

Việc chia sẻ các lợi ích chiến lược chung đã củng cố mối quan hệ ngày càng phát triển giữa Australia và Việt Nam. Về cơ bản, Australia và Việt Nam chia sẻ "cam kết vững chắc về một khu vực mở, bao trùm và ASEAN là cốt lõi". Cả hai quốc gia đều muốn duy trì hòa bình và ổn định ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và đã nhấn mạnh sự sẵn sàng hợp tác hướng tới việc duy trì một khu vực thịnh vượng dựa trên luật pháp quốc tế. Vào tháng 7 năm 2020, ông Morrison nói rằng Australia sẽ tiếp tục "áp dụng một lập trường rất nhất quán" và ủng hộ "rất mạnh mẽ" cho tự do hàng hải qua Biển Đông.

Trên mặt trận chiến lược, Việt Nam là một đối tác quan trọng của Canberra trong việc cân bằng lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc ở Đông Nam Á. Nhưng cần lưu ý rằng Trung Quốc là một nhân tố góp phần chứ không phải là nhân tố quyết định duy nhất trong việc nâng tầm quan hệ Australia-Việt Nam.

Hướng đi thiết thực để nâng tầm quan hệ

Việt Nam hiện có CSP với ba cường quốc hàng đầu: Trung Quốc (2008), Nga (2012) và Ấn Độ (2016). Nếu Việt Nam đạt được CSP với Australia, việc nâng cấp quan hệ này sẽ ngụ ý rằng Australia và Việt Nam chia sẻ các lợi ích chung và đồng ý "xây dựng lòng tin ở cấp chiến lược" cùng với nhiều cam kết dài hạn khác.

Theo đó, hai nước nên định hình mối quan hệ của họ theo một cách có ý nghĩa, để đảm bảo quan hệ đối tác được nâng cấp vượt ra ngoài yếu tố ngoại giao đơn thuần. Trong chuyến đi đến Việt Nam vào tháng 8 năm 2019, ông Morrison tuyên bố rằng cả hai quốc gia đã phát triển "từ bạn bè thành bạn thân" trong bối cảnh những thách thức gia tăng ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Ở Australia, "tình bạn thân" có một ý nghĩa quan trọng – thể hiện một mối quan hệ được thiết lập và củng cố dựa trên sự bình đẳng và lòng trung thành.

Hai nước đang hướng tới kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao song phương vào năm 2023. Đối mặt với những sức mạnh đang lên từ Trung Quốc, cả hai nước nên tập trung vào các lĩnh vực thích hợp có tiềm năng thúc đẩy hợp tác hơn nữa, xây dựng các hình thức hợp tác cụ thể hơn, như giải quyết những thiếu sót trong đầu tư của Australia vào Việt Nam, giải quyết các tác động của biến đổi khí hậu và chia sẻ kinh nghiệm của Canberra trong quản trị kỹ thuật số với Việt Nam. Vốn của Australia tại Việt Nam rất khiêm tốn vì đầu tư của Canberra chỉ chiếm 0,5% tổng vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam. Do đó, Việt Nam nên thực hiện các cải cách hiệu quả trong khu vực công, xem xét lại các quy định của địa phương và kêu gọi thêm đầu tư từ Australia

Năm ngoái, hai nước đã ký một tuyên bố chung về hành động biến đổi khí hậu, thiết lập một khuôn khổ "nhằm đạt được các mục tiêu khí hậu" và "an ninh năng lượng". Chiến lược chính phủ kỹ thuật số được cập nhật của Australia vào tháng 12 năm 2021 và kinh nghiệm thực tiễn về quản trị kỹ thuật số có thể giúp hỗ trợ chiến lược phát triển chính phủ điện tử của Việt Nam. Ngoài ra, Australia có thể hỗ trợ các sáng kiến giúp hiện đại hóa hệ thống y tế của Việt Nam trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp.

Về phần mình, Việt Nam có thể đóng một vai trò cầu nối giữa Australia và ASEAN – tổ chức đang có nhiều đóng góp mang tính xây dựng và vai trò ngày càng tăng trong khu vực. Ngược lại, Canberra có thể cung cấp một mô hình để Việt Nam hướng tới trở thành một cường quốc tầm trung có ảnh hưởng ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Một mô hình mới cho hợp tác giữa các cường quốc tầm trung, tức là sự hợp tác giữa một cường quốc truyền thống và một cường quốc tầm trung đang lên, có thể vừa mang tính chiến lược vừa mang tính thực tế Để đạt được mục tiêu này, Australia và Việt Nam nên định hình mối quan hệ tiềm năng của họ là "làm việc và học hỏi lẫn nhau".