Đài Loan tìm "chìa khóa" giải tỏa lo lắng trước chính quyền ông Biden

Căng thẳng xung quanh vấn đề Đài Loan liên tục leo thang kể từ sau khi ông Trump nhậm chức bốn năm trước. Ban đầu Trung Quốc tức giận về cuộc điện đàm chưa từng có trong tiền lệ giữa người đứng đầu Đài Loan Thái Anh Văn và ông Trump không lâu sau khi ông thắng cử. Năm 2017, Quốc hội Mỹ thông qua Đạo luật Đi lại Đài Loan, khuyến khích thắt chặt quan hệ giữa các quan chức hai bên thông qua các chuyến thăm chính thức. Kết quả cụ thể nhất là chuyến công du của Bộ trưởng Y tế và Nhân sinh Alex Azar tới Đài Bắc trong năm nay. Ông Azar là quan chức Mỹ cấp cao nhất từng đến thăm Đài Loan trong 40 năm qua.

Cũng trong nhiệm kỳ tổng thống của ông Trump, Washington đã bán cho Đài Loan số lượng vũ khí trị giá tới 15 tỷ USD, đồng thời vừa mới phê chuẩn một hợp đồng khác trị giá 7 tỷ USD hồi tháng Chín.

Cạnh tranh hay đe dọa

Sự ủng hộ ngày càng tăng của Mỹ giành cho Đài Loan diễn ra trong bối cảnh quan hệ của Washington với Bắc Kinh không ngừng tuột dốc. Hai cường quốc không ngừng xung đột với nhau trên nhiều lĩnh vực từ thương mại, đại dịch COVID-19, công nghệ cho tới tình hình Hong Kong, Đài Loan…

Mặc dù theo một số người, ông Trump chỉ đang sử dụng Đài Bắc nhu một con bài mặc cả trong quan hệ với Trung Quốc, nhưng nhiều người khác lại tỏ ra hài lòng về lập trường cứng rắn hơn của ông trước Bắc Kinh.

Ông Trump cũng coi Trung Quốc là một trong những trọng tâm của chiến dịch vận động tái tranh cử. Tuy nhiên, về phía Biden, ứng viên Dân chủ chỉ nhìn nhận Trung Quốc như một "đối thủ" thay vì một "mối đe dọa" giống như Nga. Điều này khiến không ít người Đài Loan e ngại, một chính quyền Mỹ dưới sự lãnh đạo của ông Biden sẽ đồng nghĩa với một thái độ mang tính hòa giải hơn trong thời điểm Chủ tịch Tập Cận Bình từng nêu lên khả năng sử dụng vũ lực để giành quyền kiểm soát hòn đảo.

"Trong chiến dịch tranh cử của ông Biden hoặc lập trường của Đảng Dân chủ, hầu như không cho thấy chính quyền mới sẽ quan hệ với Đài Loan ra sao hoặc đối phó những lời đe dọa ngày càng gia tăng từ Trung Quốc như thế nào", học giả khách mời của Đại học Quốc gia Chengchi Đài Loan là Kerry Gershaneck nói. "Không ai trong chiến dịch cung cấp các chi tiết về chính sách mặc dù vào thời điểm cuối, do phải chịu áp lực, chiến dịch của ông Biden đã đưa ra một thông cáo chung chung về ủng hộ Đài Loan". Ông Gershaneck bày tỏ quan ngại về chính sách Đài Loan của Washington nếu ông Biden lựa chọn một đội ngũ tư vấn gồm những người từng phục vụ trong chính quyền Obama. Một số người trong đó từng trì hoãn bán vũ khí cho Đài Loan và hầu như không có phản ứng rõ ràng khi Trung Quốc tăng cường hoạt động quân sự tại Biển Đông.

Còn cựu giám đốc Viện Đài Loan Hoa Kỳ, William A Stanton chỉ ra, vẫn còn rất khó để biết được ông Biden sẽ có chính sách nào với Đài Loan khi mà ông vẫn chưa công bố nội các mới. "Bạn phải quan sát cẩn thận những người ông ấy bổ nhiệm và bối cảnh của họ… Nhân lực thông thường chính là chính sách", ông Stanton nói.

Chia sẻ giá trị chung

Trong cuộc họp nghị viện Đài Loan ngày 9/11, một số nghị sỹ đánh giá ông Biden là "thân Trung Quốc" cũng như nhắc lại thái độ phản đối của ông đối với một đạo luật củng cố an ninh Đài Loan vào năm 1999.

"Mối lo ngại lớn nhất của chúng tôi là khi Biden trở thành tổng thống, ông ấy có thể thay đổi chính sách [với Đài Loan]", nghị sỹ Huang Shih-chieh từ đảng cầm quyền Dân chủ Tiến bộ cho hay.

Tuy nhiên, người đứng đầu Hội đồng các vấn đề đại lục của Đài Loan Chen Ming-tong lại tìm cách trấn an các nghị sỹ bằng nhận định, sự ủng hộ của Mỹ dành cho Đài Loan gần như chắc chắn sẽ không có những thay đổi mang tính nền tảng.

"Không cần phải lo lắng về người đứng đầu Nhà Trắng. Mặc dù sẽ có một số thay đổi về mặt chiến thuật của ông Biden trước Trung Quốc, nhưng Washington sẽ không thay đổi chiến lược Trung Quốc của mình", ông Chen nói.

Theo ông, chính cựu Tổng thống Barack Obama đã xoay lại trục về châu Á nhằm đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc, và ông Biden sẽ không thách thức cơ cấu địa chính trị hiện tại trong quan hệ Mỹ-Trung. Ông Chen đánh giá, Mỹ và Đài Loan chia sẻ cùng các giá trị: "Nhìn vào các bình luận và thái độ ủng hộ của Biden dành cho Đài Loan trong quá khứ, chúng ta có thể tin tưởng ông ấy sẽ tiếp tục thúc đẩy quan hệ Mỹ-Đài".

Tương tự, cố vấn cấp cao về châu Á kiêm giám đốc Dự án Quyền lực Trung Quốc tại Trung Tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế là Bonnie Glaser đánh giá, "mối quan hệ Mỹ-Đài gần như chắc chắn sẽ duy trì mức độ trọng yếu bởi vì các lợi ích của Washington tụ hội với lợi ích của Đài Loan".

"Đó là những giá trị và các quan ngại được hai bên cùng chia sẻ về sức mạnh gia tăng của Trung Quốc và cách Bắc Kinh sử dụng nó. Những nỗ lực của Mỹ củng cố quan hệ với Đài Loan có thể sẽ trở nên ít công khai và ít thể hiện hơn so với thời chính quyền Trump, nhưng chúng sẽ vẫn trường tồn", ông Bonnie nhấn mạnh.