Dấu ấn Việt Nam tại HĐBA Liên hợp quốc: Nòng cốt dẫn dắt hòa giải – Đối tác vì hòa bình bền vững

Trong bối cảnh thế giới và Việt Nam đối mặt với diễn biến dịch bệnh phức tạp và khó lường, Việt Nam đã thể hiện nỗ lực với quyết tâm cao, chủ động, sáng tạo, khắc phục khó khăn, vượt qua thử thách để có một nhiệm kỳ Ủy viên không thường trực HĐBA LHQ rất thành công, với nhiều dấu ấn quan trọng.

Việt Nam đã tham gia chủ động và tích cực, đề xuất nhiều sáng kiến, đóng góp thực chất vào công việc của Hội đồng Bảo an, với thông điệp xuyên suốt là "Đối tác vì hoà bình bền vững" trong tìm kiếm giải pháp ngăn ngừa, xử lý xung đột, kết nối hợp tác Hội đồng Bảo an với ASEAN, ứng phó với các thách thức đối với hòa bình và an ninh quốc tế, trên cơ sở tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế.

Nòng cốt dẫn dắt hòa giải

Trên cương vị ủy viên không thường trực, Việt Nam đã tham gia bàn thảo, tìm giải pháp cho tất cả các vấn đề trong chương trình nghị sự HĐBA ở tất cả các khu vực, trong đó có các cuộc xung đột ở châu Phi, khủng hoảng nhân đạo ở khu vực Trung Đông, cũng như các vấn đề quan trọng về chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, bảo vệ thường dân trong xung đột vũ trang, an ninh biển, biến đổi khí hậu, ứng phó với đại dịch Covid-19...; thúc đẩy đồng thuận chung, thúc đẩy hợp tác, đối thoại, giảm căng thẳng, đối đầu; tìm giải pháp công bằng, hợp lý cho các vấn đề đe doạ hoà bình, an ninh khu vực và quốc tế; giữ vững nguyên tắc song linh hoạt, khéo léo trong ứng xử với các nước, các bên.

Theo Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thành Sơn, Việt Nam đã tạo dấu ấn với cách tiếp cận tổng thể đối với các vấn đề hòa bình và an ninh quốc tế, cũng như tinh thần nhân văn, hướng tới người dân, xuất phát từ chính những kinh nghiệm của Việt Nam đã từng trải qua nhiều năm chiến tranh, xung đột. Điều đó được thể hiện qua những sự kiện và văn kiện chúng ta đề xuất với những chủ đề rất có ý nghĩa, xuất phát từ lợi ích của Việt Nam nhưng cũng rất phù hợp với quan tâm và lợi ích chung của cộng đồng quốc tế.

Trên cương vị Chủ tịch HĐBA tháng 01/2020 và 4/2021, Việt Nam đã chủ trì, điều hành hoạt động của HĐBA và xử lý các vấn đề phát sinh một cách thỏa đáng, hiệu quả, góp phần thúc đẩy công việc chung một cách suôn sẻ, trong đó có việc xây dựng và thông qua chương trình làm việc của tháng; chủ trì các cuộc họp chính thức và tham vấn kín của HĐBA; thúc đẩy thương lượng và chủ trì thông qua các quyết định của HĐBA; chủ trì làm việc giữa các nước thành viên HĐBA với TTK LHQ; duy trì quan hệ phối hợp thường xuyên với báo chí sở tại và quốc tế; thay mặt HĐBA thông tin cho báo chí sau các cuộc họp, duyệt ký và cho lưu hành các tài liệu, văn bản quan trọng của HĐBA trên cương vị Chủ tịch.

Việt Nam đã đề xuất, chủ trì soạn thảo, thương lượng, thông qua nhiều văn kiện quan trọng, gồm 02 Nghị quyết, 03 Tuyên bố Chủ tịch và 01 Tuyên bố báo chí (cao hơn hẳn so với nhiệm kỳ đầu 2008-2009 với 01 Nghị quyết 1889 về Phụ nữ, Hòa bình và An ninh và 02 Tuyên bố Chủ tịch)… Việt Nam cũng đã tranh thủ HĐBA để khéo léo lồng ghép, khẳng định quan điểm, lập trường của ta về các vấn đề quốc tế quan tâm và ta có lợi ích, gồm cả khẳng định ở cấp cao; đồng thời đóng góp, đề xuất những sáng kiến, giải pháp mang tầm toàn cầu, được các nước và dư luận quốc tế đánh giá cao

Những đề xuất của Việt Nam nhận được sự hưởng ứng rất lớn của các nước thành viên LHQ. Cụ thể 110 đại diện các nước tham gia trong phiên thảo luận mở về Hiến chương LHQ tổ chức vào tháng 1/2020 nhân dịp kỷ niệm 75 năm thành lập LHQ, các tổ chức - một con số kỷ lục đối với một cuộc họp của HĐBA. Hay Nghị quyết do Việt Nam đề xuất về bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu đối với người dân là một trong số hiếm hoi (chỉ khoảng 1%) các Nghị quyết được tất cả 15 nước thành viên HĐBA đồng bảo trợ.

Tranh thủ vai trò UVKTT HĐBA để thúc đẩy một cách hiệu quả các sáng kiến khác trong khuôn khổ LHQ như giới thiệu và thúc đẩy Đại hội đồng LHQ thông qua Nghị quyết về Ngày quốc tế phòng chống dịch; thành lập và đưa vào hoạt động Nhóm bạn bè Công ước LHQ về Luật biển (UNCLOS) với hơn 113 nước tham gia; tái cử thành công vào Ủy ban Luật pháp quốc tế LHQ (ILC) nhiệm kỳ 2021-2026; vận động ứng cử vào các cơ quan LHQ khác như Hội đồng Nhân quyền nhiệm kỳ 2023-2025.

Tổng thư ký Liên hợp quốc António Guterres đánh giá Việt Nam khi làm Chủ tịch HĐBA đã thể hiện sự khéo léo, vai trò trung gian, cầu nối trong hỗ trợ giải quyết bất đồng, tạo không khí hòa dịu giữa các nước lớn.

Đối tác vì hòa bình bền vững

Việt Nam đã tham gia công việc chung của HĐBA trên nền tảng xuyên suốt, nhất quán là kiên trì lập trường nguyên tắc về thúc đẩy hòa bình, độc lập dân tộc, chống chiến tranh, tăng cường quan hệ hữu nghị, hợp tác cùng có lợi giữa các nước, ủng hộ việc tuân thủ Hiến chương LHQ và các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, nhất là tôn trọng độc lập, chủ quyền, nguyên tắc không can thiệp công việc nội bộ, giải quyết hòa bình tranh chấp.

Trong lần đầu tiên đảm nhiệm vai trò Chủ tịch HĐBA (01/2020), Việt Nam đã tổ chức Phiên thảo luận mở với chủ đề "Thúc đẩy tuân thủ Hiến chương LHQ trong duy trì hòa bình và an ninh quốc tế" . Cũng tại Phiên thảo luận này, lần đầu tiên trong lịch sử, HĐBA thông qua một Tuyên bố Chủ tịch riêng về tuân thủ Hiến chương LHQ, khẳng định giá trị bền vững của Hiến chương trong duy trì hòa bình và an ninh quốc tế và điều chỉnh quan hệ giữa các quốc gia, nhấn mạnh tất cả các nước, các cơ quan LHQ, các tổ chức khu vực cần bảo đảm xử lý các vấn đề liên quan đến hòa bình và an ninh quốc tế phù hợp với Hiến chương LHQ.

Việt Nam đã khẳng định tinh thần độc lập, tự chủ, tích cực, trách nhiệm và cân bằng, kiên trì lập trường nhất quán tuân thủ Hiến chương LHQ và các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng tăng cường vai trò của các tổ chức khu vực trong phòng ngừa, giải quyết xung đột, thúc đẩy hợp tác giữa ASEAN và LHQ nói chung và với HĐBA nói riêng.

Trên vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2020 và nước ASEAN duy nhất tại HĐBA năm 2021, đề cao vai trò trung tâm của ASEAN trong việc giải quyết các vấn đề an ninh khu vực và tăng cường hợp tác giữa ASEAN và HĐBA/LHQ thông qua việc tổ chức Phiên thảo luận mở đầu tiên của HĐBA về hợp tác giữa ASEAN và LHQ (tháng 01/2020) và Phiên thảo luận mở về vai trò các tổ chức khu vực trong phòng ngừa xung đột và xây dựng lòng tin do Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc chủ trì, và thúc đẩy HĐBA thông qua Tuyên bố Chủ tịch về nội dung này (tháng 4/2021); chủ động đề xuất để có 12 lượt phát biểu chung với Indonesia trong năm 2020 (hai nước đại diện cho ASEAN tại HĐBA); đề cao vai trò của ASEAN trong thảo luận và văn kiện của HĐBA về vấn đề Myanmar.

Trong cách tiếp cận tổng thể trong xử lý các thách thức về hòa bình an ninh từ phòng ngừa xung đột, giải quyết xung đột đến xử lý hậu quả xung đột, Việt Nam đã nhấn mạnh vấn đề giải quyết hậu quả bom mìn, đề cao yêu cầu giải quyết các nguyên nhân gốc rễ của xung đột, đồng thời đề cao các nỗ lực, kinh nghiệm của Việt Nam trong quá trình tái thiết và phát triển đất nước, hội nhập quốc tế và khu vực. Tại Phiên thảo luận mở do Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn chủ trì về khắc phục hậu quả bom mìn và thông qua Tuyên bố Chủ tịch về vấn đề này (tháng 4/2021), tuyên bố đầu tiên của HĐBA đề cập riêng đến vấn đề khắc phục hậu quả bom mìn, nhấn mạnh mối liên hệ giữa khắc phục hậu quả bom mìn với duy trì hòa bình, ổn định và phát triển bền vững, đề cao sự cần thiết phải tăng cường hợp tác quốc tế và đặc biệt là khẳng định cam kết của HĐBA đối với lĩnh vực này – điều các văn kiện trước đó chưa làm được.

Mặt khác, trên cương vị Chủ tịch Ủy ban theo dõi thực hiện các nghị quyết về Nam Sudan, Việt Nam đã ủng hộ tăng cường đối thoại giữa Nam Sudan với các nước thành viên HĐBA, nhóm chuyên gia của Ủy ban đã góp phần thu hẹp khác biệt, phản ánh khách quan những tiến triển quan trọng trên thực địa vào công việc của HĐBA và Ủy ban. Trong vai trò Chủ tịch Nhóm làm việc không chính thức (NLV) của HĐBA về các tòa án quốc tế, Việt Nam cũng đã thúc đẩy thành công HĐBA thông qua Nghị quyết gia hạn hoạt động của Cơ chế giải quyết các vấn đề còn tồn đọng của các tòa án hình sự quốc tế. Việt Nam đã có những đóng góp rất thiết thực khác đối với công việc của HĐBA, như việc cử Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 3 lên đường nhận nhiệm vụ tại Phái bộ Gìn giữ hòa bình (GGHB) LHQ tại Nam Sudan vào cuối tháng 3/2021.

Việt Nam đã khép lại nhiệm kỳ Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an với nhiều đánh giá tích cực với nguyện vọng chung của cộng đồng quốc tế về một thế giới hoà bình bền vững, không có chiến tranh, xung đột; không còn đói nghèo, bất bình đẳng. Điều đó đã củng cố thêm niềm tin, tiếp thêm xung lực cho Việt Nam đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương phục vụ công cuộc phát triển đất nước.

"Có thể nói, cùng với các hoạt động đối ngoại quan trọng khác, việc đảm nhận trọng trách Ủy viên không thường trực HĐBA LHQ đã góp phần củng cố cục diện đối ngoại ổn định, thuận lợi cho xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, tiếp tục mở rộng và làm sâu sắc hơn quan hệ với nhiều đối tác quan trọng, nhất là các nước ủy viên HĐBA LHQ. Chúng ta cũng khẳng định vị thế và uy tín của Việt Nam với tư cách là bạn bè thủy chung, là đối tác tin cậy, là thành viên tích cực và có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế, nhận được sự đồng tình và ủng hộ của tất cả các nước trong HĐBA LHQ và bạn bè quốc tế", Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn khẳng định./.