(Tổ Quốc) - Sau gần 22 tháng nhậm chức, Ngoại trưởng Mike Pompeo bắt đầu chuyến đi đầu tiên tới vùng hạ Sahara ở châu Phi vào thứ Bảy – một nỗ lực tái khẳng định rằng Mỹ là đối tác hàng đầu của lục địa trẻ nhất và có khả năng là lục địa đông dân nhất thế giới này.
Nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ sẽ thăm Senegal, Angola và Ethiopia, cho rằng đây là "ba quốc gia ở các giai đoạn phát triển khác nhau trong quá trình chuyển đổi sang dân chủ và ổn định."
Các chủ đề chính của ông sẽ bao gồm thúc đẩy thương mại với Hoa Kỳ, quản trị và pháp trị tốt, đồng thời thúc giục các quan chức châu Phi và các nhà lãnh đạo doanh nghiệp tránh nguồn đầu tư của Trung Quốc.
Đây là chuyến công du châu Phi đầu tiên của ông Pompeo trên cương vị Ngoại trưởng. Ảnh: AFP/Getty.
Nhưng ông sẽ phải đối mặt với những cơn gió ngược lớn vì chính quyền Trump thiếu liên kết với châu Phi, điều dễ thấy ở một số chính sách mới, bao gồm đề xuất cắt giảm ngân sách cho các chương trình châu Phi, mở rộng lệnh cấm du lịch đối với gần một phần tư dân số lục địa này và có khả năng cắt giảm sự hiện diện của quân đội Hoa Kỳ.
"Thách thức mà ông Pompeo phải đối mặt ở châu Phi là giải thích các thông điệp mâu thuẫn đến từ Washington", Witney Schneidman, một thành viên của Sáng kiến Phát triển Châu Phi thuộc Viện Brookings nói. "Sự thiếu quan tâm đã phải trả giá. Thực tế là (cựu cố vấn an ninh quốc gia John) Bolton đã đưa ra chiến lược châu Phi này 14 tháng trước, và kể từ đó, rất ít thành tựu trong khi nhiều quốc gia khác đã có bước tiến lên."
Đối trọng với Trung Quốc
Chuyến đi của ông Pompeo sẽ đánh dấu lần đầu tiên một quan chức nội các của ông Trump ở đây trong 19 tháng, sau khi Bộ trưởng Thương mại Wilbur Ross đến thăm Ethiopia, Kenya, Côte d'Ivoire và Ghana và cam kết Hoa Kỳ sẽ tạo điều kiện cho các giao dịch khu vực tư nhân trị giá 1 tỷ USD vào tháng 7/2018. Cựu Ngoại trưởng Rex Tillerson chỉ đến đây một lần trong 13 tháng làm việc, bị sa thải một ngày sau khi trở về từ Ethiopia, Djibouti, Kenya, Chad và Nigeria.
Tuy nhiên, các quan chức châu Phi phần lớn sẵn sàng bỏ qua điều đó và mong muốn đầu tư của Hoa Kỳ tăng lên, đặc biệt là một giải pháp thay thế cho tài chính Trung Quốc, hiện được cho là có rủi ro cao. Đây chính là một thông điệp mà ông Pompeo muốn thể hiện trong gần như tất cả các chuyến đi nước ngoài của mình, cảnh báo các nước Đông Nam Á về "ngoại giao bẫy nợ" hoặc các đồng minh Tây Âu chống lại Huawei, gã khổng lồ viễn thông Trung Quốc dẫn đầu về công nghệ 5G.
Nhưng các nhà lãnh đạo châu Phi biết tất cả những điều đó, theo Ahmadou Aly Mbaye, giáo sư kinh tế tại Đại học Cheikh Anta Diop ở Sénégal, người nói rằng họ muốn nghe Hoa Kỳ sẽ làm gì để giúp họ đạt được tăng trưởng kinh tế.
"Nhu cầu đầu tư là rất lớn, đặc biệt là về đầu tư cơ sở hạ tầng", Mbaye nói, nhưng, "các tuyến đường hiện tại mà phương Tây và Hoa Kỳ đang sử dụng đã cho thấy những hạn chế của họ. Ngân hàng Thế giới và các tổ chức quốc tế phương Tây cung cấp rất ít để điền vào những khoảng trống này. ... Nếu bạn loại bỏ Trung Quốc, bạn gần như không còn gì. "
Ông Pompeo nói với các phóng viên đi cùng ông hôm thứ Năm rằng ông muốn nói chuyện với các nhà lãnh đạo ở cả ba nước và tại Liên minh châu Phi về việc khuyến khích cải cách kinh tế để tăng cường tiếp cận thị trường, chống tham nhũng và thúc đẩy luật pháp - tất cả sẽ mang lại nhiều đầu tư từ Mỹ hơn, ông nói.
Đó sẽ là một thông điệp đặc biệt quan trọng ở Ethiopia, khi Thủ tướng Abiy Ahmed thúc đẩy tự do hóa nền kinh tế bằng cách tư nhân hóa các doanh nghiệp nhà nước, và ở Angola, nơi Tổng thống Joao Lourenco giải quyết nạn tham nhũng và cố gắng đẩy nước này ra khỏi sự phụ thuộc kinh tế vào xuất khẩu dầu mỏ. Ông Pompeo cho biết Hoa Kỳ cũng có thể cung cấp hỗ trợ kỹ thuật để giúp thúc đẩy những cải cách này.
Chưa rõ về sức mạnh quân sự
Đang có một sự mâu thuẫn về lập trường quân sự của chính quyền Mỹ trên khắp lục địa. Các quan chức cấp cao, bao gồm Trợ lý Ngoại trưởng về châu Phi, ông Tibor Nagy, đã cảnh báo trong nhiều tháng nay về tình hình an ninh xấu đi ở Sahel, khu vực nằm giữa sa mạc Sahara và những vấn đề trải dài khắp lục địa từ Senegal, Mauritania, đến Sudan và Ethiopia.
Khi các tay súng khủng bố và vũ khí chảy về phía nam từ Libya, Sahel đã chứng kiến sự gia tăng mạnh mẽ của các cuộc tấn công khủng bố - với cảnh báo của Nagy vào tháng 11 năm ngoái rằng chiến lược của Mỹ và châu Âu để ngăn chặn tình hình này không hiệu quả: "Chúng ta cần phải có nhiều hơn nữa sự tham gia mạnh mẽ. Phải có sự phối hợp mạnh mẽ hơn nhiều".
Nhưng Lầu Năm Góc lại đang xem xét liệu có nên cắt giảm sự hiện diện của quân đội ở Tây Phi hay không. Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper cho biết hôm thứ Năm rằng chưa có quyết định nào được đưa ra về nhiệm vụ chống khủng bố của Mỹ ở đó, nhưng Lầu Năm Góc tuyên bố hôm thứ Tư rằng khoảng một nghìn nhân viên sẽ rời đi - một phần của sự thay đổi nhiệm vụ ở Đông Phi, nơi một đơn vị quân đội đặc biệt có nhiệm vụ huấn luyện lực lượng đối tác địa phương sẽ thay thế các thành viên của một sư đoàn bộ binh.
Chuyên gia Mbaye cho biết bất kỳ sự cắt giảm nào đối với tổng số quân ở Sahel sẽ là "rất, rất đáng lo ngại".
