Đông Nam Á hướng tới năng lượng mặt trời, Việt Nam ở vị thế tiên phong

Với việc các quốc gia toàn cầu đang chạy đua để giảm lượng khí thải bằng cách tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo, cạnh tranh địa chính trị về năng lượng đang chuyển hướng sang các quốc gia và khu vực có lợi thế về công nghệ sạch.

Sự phát triển mạnh mẽ của Trung Quốc trong công nghệ sạch đã thúc đẩy nước Mỹ thông qua luật khuyến khích sản xuất trong nước, quan trọng nhất là Đạo luật giảm lạm phát, trong đó đầu tư 400 tỷ USD phát triển năng lượng sạch và ưu tiên sử dụng linh kiện trong nước.

Các chính sách hỗ trợ nền kinh tế nội địa này đã gây lo ngại ở nhiều quốc gia. EU hiện cũng đang phát triển các chương trình tương tự.

Xu hướng này có ý nghĩa gì đối với Đông Nam Á, một khu vực có các nền kinh tế mới nổi đang phát triển nhanh chóng với cam kết nỗ lực trong việc giải quyết biến đổi khí hậu?

Những tín hiệu tích cực về phát triển năng lượng sạch

Sau thành công của Indonesia trong nhiệm kỳ Chủ tịch G20 vào năm ngoái, Jakarta đã đưa ra chủ đề "Một ASEAN tầm vóc: Tâm điểm của tăng trưởng" với tư cách là Chủ tịch Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á năm 2023, tập trung vào việc củng cố Đông Nam Á như một khu vực kinh tế, đặc biệt là về cấu trúc y tế, an ninh lương thực, năng lượng, và ổn định tài chính, phát triển nhanh, toàn diện và bền vững.

Về năng lượng sạch, ASEAN cũng đã đạt được những tiến bộ đáng chú ý về mặt cam kết và công suất lắp đặt. Hiện năng lượng mặt trời đã đi vào chính sách chủ đạo ở hầu hết các quốc gia thành viên ASEAN. Theo Nikkei Asia đánh giá, với tư cách là người dẫn đầu, Việt Nam đã bổ sung thêm gần 20 gigawatt (GW) công suất năng lượng mặt trời chỉ trong 4 năm. Việt Nam cũng đã đạt được tiến bộ đáng chú ý với năng lượng gió. Thái Lan đứng thứ hai với 3 GW năng lượng mặt trời, trong khi Indonesia mới đạt chưa tới 1 GW.

Theo tổ chức tham vấn McKinsey & Co., Đông Nam Á hiện có đủ công suất hàng năm để sản xuất các mô-đun và bộ phận tạo ra 69GW điện mặt trời. Thái Lan, Việt Nam và Malaysia cùng nhau chiếm khoảng 10% sản lượng mô-đun và pin mặt trời toàn cầu.

Tuy nhiên, Đông Nam Á vẫn thiếu khả năng sản xuất polysilicon (silicon có độ tinh khiết cao – 1 nguyên liệu chính trong sản xuất pin mặt trời) và các tấm bao ngoài mỏng của thiết bị. Và khoảng cách về năng lực sản xuất này đang thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư toàn cầu.

Công ty SEG Solar có trụ sở tại California gần đây đã ký một thỏa thuận với nhà sản xuất tấm wafer silicon hàng đầu Jiangsu Meike Solar Technology của Trung Quốc để thành lập một cơ sở sản xuất thiết bị này ở Đông Nam Á. Bộ Đầu tư Indonesia cho biết vào tháng 6 rằng SEG Solar sẽ hợp tác với công ty địa phương ATW Solar Indonesia để xây dựng một nhà máy sản xuất mô-đun và pin mặt trời trị giá 500 triệu USD ở Trung Java - nhà máy đầu tiên thuộc loại này ở Indonesia.

Thúc đẩy nhu cầu hợp tác tại Đông Nam Á

Sự hợp tác phát triển năng lượng sạch trong nội bộ khu vực cũng đang dần được tăng cường. Vào tháng 3, Singapore và Indonesia đã ký một hiệp ước tập trung vào hợp tác công nghiệp năng lượng xanh. Các chương trình hợp tác bao gồm kế hoạch xây dựng một trang trại năng lượng mặt trời nổi với công suất nhiều gigawatt ở Quần đảo Riau của Indonesia, cùng với các nhà máy sản xuất mô-đun và pin mặt trời. Singapore cũng đã đạt được thỏa thuận thương mại năng lượng sạch với Campuchia.

Có thể thấy các dự án hợp tác như vậy nên được phát triển thêm nữa để nâng cao vai trò sản xuất năng lượng mặt trời của ASEAN, trong đó cũng bao gồm hợp tác trao đổi công nghệ, tạo thuận lợi cho đầu tư và mở rộng xuất khẩu sang các quốc gia và khu vực khác, Nikkei Asia nhận định.

Tất cả các quốc gia thành viên ASEAN đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 hoặc 2060. Sản xuất điện mặt trời đang bắt đầu cất cánh và nhiều nhà đầu tư toàn cầu đang tìm cách đổ tiền vào các dự án trong khu vực.

Nhu cầu trong khu vực đối với các mô-đun quang điện mặt trời (PV) sẽ tăng nhanh. Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế ước tính rằng Đông Nam Á sẽ cần lắp đặt 240 GW năng lượng mặt trời vào năm 2030, trong khi mức hiện tại chỉ là 24 GW.

Để đảm bảo an toàn cho nguồn cung cấp pin mặt trời và mô-đun PV, các quốc gia Đông Nam Á nên hợp tác với nhau để đưa khu vực này trở thành một trung tâm sản xuất. Sự hợp tác trong ngành năng lượng mặt trời có thể là một giải pháp phù hợp và kịp thời cho quá trình chuyển đổi năng lượng của khu vực, Nikkei Asia đánh giá.