Giá trị đặc biệt của nền văn hóa Champa qua đài thờ Đồng Dương

Như Báo điện tử Tổ Quốc đã đưa tin, UBND thành phố Đà Nẵng đã có tờ trình đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xem xét, trình Thủ tướng Chính phủ quyết định công nhận bảo vật quốc gia cho hiện vật "Đài thờ Đồng Dương 22.24" của Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng.

Còn theo tư liệu của Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng, Đồng Dương là một trung tâm Phật giáo của Champa, nằm ở vùng đồng bằng, cách thung lũng Mỹ Sơn khoảng 20km về phía Nam, thuộc tổng Châu Đức, phủ Thăng Bình, Quảng Nam (nay là xã Bình Định Bắc, huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam).

Các kiến trúc tại Đồng Dương cho thấy sự phát triển của Phật giáo Đại thừa tại Champa với phong cách ấn tượng của nghệ thuật Chăm.

Hiện nay, những hiện vật liên quan đến di tích Đồng Dương tại Bảo tàng Điêu khắc Chăm (Đà Nẵng) thể hiện giá trị đặc biệt của nền văn hóa Champa, trong đó có những đài thờ hoành tráng, đặc biệt là đài thờ Đồng Dương 22.24.

Đài thờ này cao 197cm, dài 396cm, rộng 354cm, đây là hiện vật độc bản, hình thức độc đáo, có giá trị đặc biệt tiêu biểu cho một khuynh hướng, một phong cách, một thời đại. Chất liệu của hiện vật này từ đá sa thạch, được xác định niên đại vào khoảng cuối thế kỷ 9 - đầu thế kỷ 10.

Đài thờ Đồng Dương tại Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng.

Theo ông Hồ Tấn Tuấn, Giám đốc Bảo tàng Chăm Đà Nẵng, đài thờ Đồng Dương 22.24 tuy đã bị sứt vỡ cục bộ một số bộ phận, chi tiết nhưng xét về tổng thể, đài thờ này vẫn giữ được toàn vẹn các yếu tố tạo nên giá trị tiêu biểu của hiện vật.

Chính vì giá trị văn hóa đặc biệt của đài thờ Đồng Dương, UBND thành phố Đà Nẵng đã có tờ trình đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xem xét, trình Thủ tướng Chính phủ quyết định công nhận bảo vật quốc gia cho hiện vật này dựa trên 3 tiêu chí bao gồm: Hiện vật gốc độc bản; hiện vật có hình thức độc đáo; hiện vật có giá trị đặc biệt tiêu biểu cho một khuynh hướng, một phong cách, một thời đại.

"Theo 3 tiêu chí được đưa ra, đài thờ Đồng Dương 22.24 là đài thờ đầy đủ, hoàn chỉnh, độc đáo nhất, nguyên gốc độc bản với các nội dung được thể hiện qua hình thức riêng biệt, không trộn lẫn với bất cứ đài thờ nào khác trong nền văn hóa Champa tại Việt Nam. Hiện tại ở Bảo tàng điêu khắc Chăm có 3 hiện vật được công nhận là bảo vật quốc gia là đài thờ Mỹ Sơn E1, đài thờ Trà Kiệu và tượng Bồ tát Tara", ông Tuấn cho biết và nói nếu được công nhận thì sẽ tăng thêm giá trị bộ sưu tập hiện vật tại Bảo tàng Chăm.

Theo tìm hiểu, đài thờ Đồng Dương có kích thước lớn nhất, hoàn chỉnh nhất được tìm thấy từ trước cho đến nay. Đài thờ làm bằng đá sa thạch và có hình thức tiêu biểu cho một đài thờ tại một Phật viện Champa. Những nội dung, đường nét điêu khắc và hoa văn chạm khắc trên hiện vật được đặc tả độc đáo với bố cục sáng tạo, đặc trưng tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật Đồng Dương.

Đài thờ Đồng Dương 22.24 cũng là bằng chứng vật chất độc đáo, thể hiện giai đoạn Phật giáo thịnh hành và phát triển nhất trong lịch sử của vương quốc Champa, đánh dấu một giai đoạn phát triển riêng biệt so với các thời kỳ khác của vương quốc này nói riêng và văn hóa Champa nói chung, là cứ liệu quan trọng cho công tác nghiên cứu văn hóa, tín ngưỡng, kiến trúc…