Gìn giữ những làn điệu dân ca cho muôn đời sau

Hội diễn Đàn, hát dân ca 3 miền năm 2023 đã khép lại, tuy nhiên những dư âm, và những ấn tượng tốt đẹp về Hội diễn vẫn còn lưu lại trong ký ức của khán giả, du khách thập phương và các nghệ sĩ, nghệ nhân, diễn viên tham gia Hội diễn.

Bằng niềm đam mê sáng tạo nghệ thuật, tình yêu âm nhạc, các nghệ nhân, nghệ sĩ... đã thể hiện nhiều tiết mục đặc sắc phong phú về nội dung, đa dạng về loại hình. Đó là sự kết tinh từ những nét văn hóa đặc sắc nhất của 3 miền đất nước.

Những làn điệu dân ca không chỉ là những bài hát thuần túy mà đã được gọt giũa, sàng lọc, truyền từ đời này qua đời khác, qua nhiều năm tháng bền vững cùng với thời gian. Từ Dân ca Quan họ Bắc Ninh, hát Xoan ở Phú Thọ đến hát Ví, Giặm ở Nghệ An, Hà Tĩnh, hay các điệu Lý, Dân ca của các dân tộc miền núi phía Bắc, dân ca của các dân tộc Tây Nguyên đều mang trong mình những giọt mồ hôi của người lao động, những khát vọng về hòa bình, tình yêu và tinh thần lạc quan của cả một dân tộc. Có thể nói, sức sống mãnh liệt của dân ca đã góp phần quan trọng tạo nên nét đằm thắm, quyến rũ riêng cho nền âm nhạc truyền thống Việt Nam.

Bà Hoàng Thị Dung - Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) tỉnh Bắc Kạn chia sẻ những cảm xúc đọng lại sau Lễ Bế mạc Hội diễn: "Thông qua Hội diễn, chúng tôi đã giới thiệu và quảng bá những bản sắc văn hóa của người dân Bắc Kạn đến với các tỉnh bạn, đây cũng là dịp để đoàn Bắc Kạn được trao đổi, giao lưu, học hỏi kinh nghiệm trong việc gìn giữ và phát huy những bản sắc văn hóa ở địa phương. 

Sau những đợt Hội diễn như thế này, với nét văn hóa mang đậm bản sắc của các dân tộc phía Đông Bắc, Sở VHTTDL tiếp tục tham mưu UBND tỉnh tổ chức, mở rộng các câu lạc bộ nhằm phát huy bản sắc của các dân tộc Tày, Nùng, Mông, Dao… để các địa phương mở các lớp tập huấn để truyền dạy cũng như ôn lại, sưu tầm lại những bản sắc văn hóa dân tộc đang dần bị mai một."

Ông Trần Đại Quang - Giám đốc Trung tâm Văn hóa tỉnh Tuyên Quang (Sở VHTTDL tỉnh Tuyên Quang) chia sẻ: "Hội diễn Đàn, hát dân ca ba miền là nơi hội tụ của 54 dân tộc trên khắp Việt Nam, trong đó tỉnh Tuyên Quang mang đến hội diễn những bản sắc văn hóa đặc trưng của địa phương, như dân tộc Tày, Dao, Lô Lô… để quảng bá những hình ảnh của mảnh đất Tuyên Quang cũng như các cộng đồng dân tộc tại Tuyên Quang tới các tỉnh bạn và du khách gần xa.

Tham gia Hội diễn cũng là dịp để giao lưu, trao đổi, học hỏi kinh nghiệm bảo tồn các di sản văn hóa của các dân tộc tại tỉnh Tuyên Quang nói riêng và trên cả nước nói chung.

Đặc biệt trung tâm văn hóa tỉnh cũng tham mưu với Sở VHTTDL để mở các lớp tập huấn cũng như các lớp truyền dạy tiếng Dao, các làn điệu hát Páo Dung, các câu lạc bộ hát then, Câu lạc bộ bảo tồn văn hóa dân tộc Cao Lan, Câu lạc bộ bảo tồn văn hóa dân tộc Dao. Trong địa bàn Tuyên Quang có rất nhiều dân tộc, đã có nhiều Câu lạc bộ được thành lập tại các địa phương để duy trì bảo tồn và phát huy các vốn văn hóa dân tộc, bao gồm tiếng nói, chữ viết cũng như sinh hoạt cộng đồng của các dân tộc."

Nói về sự ra đời của các làn điệu dân ca, có thể thấy loại hình này đã được hình thành và phát triển từ rất sớm. Các làn điệu ấy đi vào đời sống lao động và sinh hoạt văn hóa xã hội hàng ngày của người dân Việt Nam và trở thành một yếu tố vô cùng quan trọng. Những làn điệu, những khúc dân ca ấy là sợi dây vô hình nhưng bền chặt cố kết lòng người tạo nên sức mạnh đưa dân tộc vượt qua những thăng trầm lịch sử. Ngoài những làn điệu ca trù, quan họ được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện rất đáng tự hào, chúng ta còn có chèo ở Đồng bằng Bắc bộ và đờn ca tài tử nơi sông nước miền Tây Nam bộ và bài chòi ở Nam Trung bộ cũng là những đặc sản văn hóa quý báu.

NSND Phạm Ngọc Khôi - Trưởng ban giám khảo Hội diễn bày tỏ sự vui mừng: "Cảm quan chung của tôi về hội diễn lần này là sự tham gia của các đoàn đều có sự đầu tư công phu; ở đây không chỉ có những tác phẩm mới trên những nền tảng mà cha ông chúng ta để lại để phát triển, có những tiết mục, những đơn vị có sự chuẩn bị chỉn chu cho phần nghệ nhân. Điều đó cho thấy, sự bảo tồn một cách có hệ thống, tạo điều kiện cho những người nghệ sĩ, nghệ nhân để phát huy hết những khả năng của mình, và còn một điều nữa, đó là tính chuyên nghiệp rất cao. Trong đó có những người nghệ nhân biểu diễn hết sức điêu luyện, có tính thuyết phục cao. Điều đó cho thấy đây là một chủ trương đúng đắn, có giá trị lâu dài và được sự đón nhận rất lớn của các nghệ nhân nghệ sĩ. Bên cạnh đó là những tinh hoa của chúng ta từ miền núi Tây Bắc, cho đến Tây Nam Bộ… 

Và cái giá trị lớn nhất của chúng ta đang có, đó là chúng ta có 54 dân tộc anh em, miền đất nào, vùng đất nào trên đất nước Việt Nam cũng có những tinh hoa, mà tinh hoa đó được bộc lộ qua những tiếng đàn, tiếng hát dân ca. Điều chúng ta mong muốn nhất là chúng ta góp chung vào tiếng nói, vào bản sắc văn hóa Việt Nam. Thông qua những người nghệ sĩ, thông qua những người nghệ nhân, thông qua những tấm lòng yêu âm nhạc dân gian của một dân tộc yêu văn hóa mà chúng ta có được ngày hôm nay. Có một sự quan tâm đồng bộ của tất cả các địa phương, đó là một điều mà tôi cho là rất đáng mừng."

Hội diễn Đàn, hát dân ca ba miền năm 2023 đã đảm nhiệm tốt vai trò tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá những giá trị tinh hoa các di sản văn hóa phi vật thể qua những làn điệu dân ca, nhạc cụ dân tộc truyền thống của các vùng miền gắn với đời sống xã hội, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa tinh thần của đông đảo quần chúng Nhân dân. Qua đó tăng cường trao đổi kinh nghiệm, học hỏi và nâng cao trách nhiệm trong việc giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa dân tộc trong công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển đất nước.