Hà Nội: Phát huy vai trò của hương ước trong xây dựng đời sống văn hóa cơ sở

Chủ trì Hội nghị tại điểm cầu Sở Văn hóa và Thể thao có ông Phạm Cao Thái - Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; bà Trần Thị Vân Anh - Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội; ông Phạm Anh Tuấn - Chánh Văn phòng Sở Xây dựng Hà Nội.

Những kết quả tích cực

Hương ước, quy ước là văn bản quy định các quy tắc xử sự do cộng đồng dân cư thôn, tổ dân phố tự nguyện thỏa thuận và thiết lập nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội mang tính tự quản của cộng đồng và được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận. Hương ước đã tồn tại khá lâu dài và có những bước phát triển thăng trầm trong đời sống xã hội của nước ta từ xưa đến nay.

Phát biểu đề dẫn Hội nghị, bà Trần Thị Vân Anh - Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội cho biết: Đến tháng 7/2021 toàn Thành phố có 4.726/5.404 thôn, tổ dân phố có quy ước, trong đó có 1.232 quy ước đã được sửa đổi, bổ sung.

Việc xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước của thôn, làng trong thời gian qua đã đem lại những kết quả thiết thực đối với công tác quản lý xã hội tại cộng đồng dân cư, góp phần đưa pháp luật, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đi vào cuộc sống; nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước; giữ gìn, phát huy truyền thống tập quán tốt đẹp ở cơ sở; bài trừ các hủ tục lạc hậu; hình thành giá trị chuẩn mực xã hội phù hợp với truyền thống, bản sắc của địa phương; phát huy và mở rộng dân chủ ở cơ sở, xây dựng nông thôn mới; xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, thực hiện việc cưới, việc tang theo nếp sống văn minh, phát huy hiệu quả phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa.

"Việc triển khai xây dựng các tiêu chí đô thị văn minh sẽ mang lại những lợi ích thiết thực về phát huy tinh thần sáng tạo, đoàn kết của nhân dân toàn thành phố trong phát triển kinh tế, giảm nghèo bền vững, đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, chăm lo sự nghiệp giáo dục, y tế, giữ gìn vệ sinh môi trường, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, giữ vững an ninh chính trị - trật tự an toàn xã hội, phát huy dân chủ, góp phần xây dựng Đảng, chính quyền, nhất là hệ thống chính trị ở cơ sở trong sạch, vững mạnh…

Việc đánh giá tổng thể vấn đề về xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước, xây dựng đô thị văn minh trên địa bàn thành phố cần xác định rõ những kết quả cũng như hạn chế nhằm bổ sung, hoàn thiện và đưa ra các giải pháp mang tính hệ thống, đồng bộ, tổng thể lâu dài, có tính khả thi để thực hiện hiệu quả.

Các giải pháp đề xuất phải mang tính đặc thù, đặc trưng văn hóa, phong tục, tập quán của mỗi thôn, làng, tổ dân phố, phường, thị trấn", bà Trần Thị Vân Anh nhấn mạnh.

Ông Phạm Cao Thái - Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thông tin về quy định tiêu chí, trình tự, thủ tục xét công nhận đạt chuẩn đô thị văn minh. Ông Phạm Cao Thái cũng chia sẻ về triển khai Nghị định số 61/2023/NĐ-CP ngày 16/8/2023 của Chính phủ về "Xây dựng và thực hiện quy ước hương ước của cộng đồng dân cư" và Quyết định số 04/2022/QĐ-TTg ngày 18/2/2022 của Thủ tướng Chính phủ "Quy định tiêu chí, trình tự, thủ tục xét công nhận đạt chuẩn đô thị văn minh".

Mục đích của Nghị định nhằm phát huy vai trò tự quản của cộng đồng dân cư trong việc giữ gìn trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, môi trường gắn với thực hiện dân chủ ở cơ sở, góp phần tích cực hỗ trợ việc quản lý nhà nước bằng pháp luật; Bảo vệ, giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, phong tục, tập quán tốt đẹp; hạn chế và từng bước loại bỏ phong tục, tập quán lạc hậu; xây dựng nếp sống văn minh trong cộng đồng dân cư.

Phát huy tinh thần đoàn kết

Với những những yêu cầu đặt ra, Hội nghị tọa đàm tập trung vào những nội dung trọng tâm: Những kinh nghiệm thực tiễn trong lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền, ban chỉ đạo và các ngành, các cấp đối với việc triển khai xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước ở cơ sở, xây dựng đô thị văn minh.

Các đại biểu tại buổi tọa đàm cũng trình bày về những kết quả, hạn chế, yếu kém và nguyên nhân; những thuận lợi, khó khăn và kinh nghiệm bước đầu; các giải pháp đẩy mạnh, nâng cao chất lượng và hiệu quả việc xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước, xây dựng đô thị văn minh trong thời gian tới; phát huy vai trò tự quản tại cộng đồng dân cư, triển khai phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội, xây dựng người Hà Nội thanh lịch văn minh; quy tắc ứng xử, thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở.

Các đại biểu cũng trao đổi, phổ biến những cách làm hay, những mô hình tốt trong việc lãnh đạo, chỉ đạo của các ngành, các cấp đối với việc xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước và xây dựng đô thị văn minh ở cơ sở.

Vấn đề xây dựng hương ước, quy ước trong cộng đồng dân cư được các đại biểu hết sức quan tâm.

Tại huyện Đông Anh, qua thời gian triển khai thực hiện, đến nay 195/195 thôn, tổ dân phố trên địa bàn huyện đã tiến hành bổ sung, sửa đổi, phê duyệt hương ước, quy ước phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương. Huyện đã ban hành các văn bản chỉ đạo việc bổ sung quy chế dân chủ và quy ước thôn, tổ dân phố năm 2019, 2022; chỉ đạo việc thực hiện bổ sung quy ước các thôn, tổ dân phố năm 2019, 2022; hướng dẫn xây dựng, công nhận, sửa đổi, bổ sung, thay thế hương ước, quy ước; tiếp tục nâng cao chất lượng phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và thực hiện bổ sung quy ước tại các thôn, tổ dân phố.

Việc xây dựng và thực hiện hương ước đã phát huy được tinh thần đoàn kết, tương thân, tương ái, tính tự chủ, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và phát huy được dân chủ tại cơ sở, hạn chế được các tệ nạn xã hội, đảm bảo trật tự, an ninh tại địa phương.

Hội nghị tọa đàm được kết nối trực tuyến đến các quận, huyện của Hà Nội

Đại diện huyện Quốc Oai báo cáo hàng năm đơn vị đều có văn bản gửi các địa phương rà soát kiểm tra những hương ước, quy ước, xóa bỏ những hủ tục lạc hậu, 100% các đơn vị đã hoàn thành sửa đổi, bổ sung và được huyện công nhận.

Đơn cử như việc thực hiện hỏa táng được địa phương được đưa vào quy ước, hương ước để tuyên truyền và người dân thực hiện vô cùng triệt để. Công tác vệ sinh môi trường, khẩu hiệu "Sạch từ nhà ra ngoài ngõ" được một số địa phương triển khai hiệu quả.

Đại diện huyện Thạch Thất cho biết: Sau 5 năm triển khai thực hiện Quyết định số 22/2018/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ trên địa bàn huyện Thạch Thất cơ bản nội dung của quy ước đã bám sát với tình hình thực tế của địa phương.

Quy ước đã góp phần phát huy các phong tục, tập quán tốt đẹp của địa phương, truyền thống, tinh thần đoàn kết, tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong cộng đồng dân cư và các nội dung xây dựng nếp sống văn hóa trong sinh hoạt hàng ngày như: Việc cưới, việc tang, việc mừng thọ và lễ hội, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội, phát triển sản xuất, nếp sống văn minh đô thị, xây dựng Nông thôn mới, thực hiện quy tắc ứng xử nơi công cộng, xây dựng người Hà Nội thanh lịch văn minh...

Bà Trần Thị Vân Anh cho biết: Nghị định số 61/2023/NĐ-CP ngày 16/8/2023 của Chính phủ về xây dựng và thực hiện quy ước hương ước của cộng đồng dân cư là cơ hội để chúng ta rà soát lại những điểm làm được, làm chưa được để nhận thức sâu sắc hơn. Vì thế, chúng ta phải đánh giá và tập trung vào nội dung hương ước có chọn lọc, không ôm đồm, hướng tới thực hiện luật Dân chủ cơ sở trong thời gian tới.

"Dù khá yên tâm về việc triển khai, thực hiện tại các địa phương trên địa bàn Hà Nội nhưng không được chủ quan mà phải nghiêm túc, cầu thị để đem đến kết quả tốt nhất", bà Trần Thị Vân Anh nhấn mạnh./.