Hành lang nhân đạo từ Syria đến Ukraine và các ưu tiên cao nhất vì con người

Theo hãng AP, Nga vừa tuyên bố thiết lập các hành lang an toàn cho phép dân thường rời đi nhưng rất ít người tham gia. Hiện tại, căng thẳng giữa Moscow và Ukraine vẫn tiếp tục leo thang.

Theo giới quan sát, khái niệm hành làng nhân đạo từng được xem là hết sức phổ biến trong chiến tranh Syria trong năm 2015.

Hành lang nhân đạo là gì?

Hành lang nhân đạo phát sinh khi người dân bị kẹt trong vùng chiến sự, đặc biệt là khi một thành phố hoặc thị trấn bị bao vây. Hỗ trợ nhân đạo được tạo ra khi cả hai bên xung đột nhất trí ngừng bắn trong thời gian ngắn để tạo điều kiện người dân lánh nạn theo các tuyến đường chỉ định hoặc để cho phép viện trợ nhân đạo khẩn cấp hỗ trợ những người dân bị kẹt lại.

Thuật ngữ này lần đầu tiên được nhắc đến trong Chiến tranh Bosnia vào những năm 1990 khi Liên hợp quốc thiết lập "khu vực an toàn" cho dân thường. Những nỗ lực này từng được xem là thất bại kể từ khi Liên hợp quốc không thể bảo vệ các khu vực khi chúng bị tấn công.

Hành lang nhân đạo cũng từng được tạo ra trong cuộc chiến Ethiopia khi hàng triệu người dân vùng Tigray đã bị chính phủ phong tỏa trong nhiều tháng.

Hành lang nhân đạo từng sử dụng ra sao trong nội chiến Syria?

Trong suốt nội chiến Syria, quân đội Nga và Syria đã theo đuổi chiến lược bao vây có hệ thống tại các thành phố, thị trấn và khu vực do phe đối lập nắm giữ. Thời gian tiến hành bao vây đôi khi thực hiện trong nhiều tháng hoặc thậm chí là nhiều năm. Các cuộc bao vây kèm theo pháo binh, không kích và tên lửa nhiều khi nổ tung các khu dân cư, bệnh viện và cơ sở hạ tầng.

Đến cuối cùng, cả Nga và Syria đã thống nhất đưa ra hành lang nhân đạo, thông báo cho dân thường và thậm chí là một số chiến binh có thể rời đi.

Hành lang nhân đạo được tạo ra đối với các khu vực bị bao vây xung quanh Damascus và một số thành phố Homs và Hama. Việc thiết lập hành lang nhân đạo gây tiếng vang nhất có lẽ ở phía đông Aleppo vào cuối năm 2016 được nhất trí thông qua sau 4 năm bị bao vây giữa súng đạn tàn khốc.

Có an toàn?

Trong thời điểm đó, cả Nga và Syria thường bị cáo buộc vi phạm lệnh ngừng bắn để thực hiện các hành lang nhân đạo khi liên tục ném bom vào các thành phố bị bao vây.

"Khi nhắc đến hành lang nhân đạo hoặc lệnh ngừng bắn, chúng tôi không bao giờ tin vào nó. Bằng cách nào để có thể tin tưởng khi các cuộc ném bom vẫn tiếp tục diễn ra vào thời điểm áp dụng lệnh ngừng bắn để thực hiện hành lang nhân đạo", bà Afraa Hashem, một nhà hoạt động 40 tuổi từng sống sót trong cuộc bao vây Aleppo và hiện đang sống ở London cho biết.

Bà nhớ lại thời gian ngừng bắn thực hiện hành lang nhân đạo vào ngày 14/12/2016. Đây là thời điểm gia đình bà đang trú ngụ cùng gia đình và bị trúng bom.

Và hiệu quả của hành lang nhân đạo giữa căng thẳng Ukraine?

Khi bạo lực leo thang, cộng đồng quốc tế đã khẩn trương có các phản ứng đối phó với cuộc khủng hoảng nhân đạo.

Các cuộc hội đàm tại Belarus giữa Nga và Ukraine trong thời gian qua nhằm đạt được thỏa thuận thực hiện hành lang nhân đạo đang được xem là các tin tức đáng hoan nghênh. Tuy nhiên, những hành lang này sẽ chỉ giúp một phần trong cuộc khủng hoảng lớn. Các chuyên gia cho rằng vẫn còn phải xem liệu các hành lang nhân đạo có thể cho phép dân sơ tán an toàn và quá trình vận chuyển thực phẩm, thuốc men cũng như các viện trợ khác đảm bảo hay không.

Một hành lang nhân đạo hiệu quả có nghĩa là các tổ chức nhân đạo có thể tiếp cận đầy đủ và không bị cản trở trong quá trình di chuyển đến Ukraine. Cuối cùng, giải pháp duy nhất là đi đến nỗ lực chấm dứt cuộc chiến. Hơn 1 triệu người dân đã rời khỏi đất nước và Liên hợp quốc ước tính khoảng 10 triệu người Ukraine (1/4 dân số trên cả nước) đã phải di rời cả trong và ngoài Ukraine.

Khi căng thẳng Ukraine leo thang thì chắc chắn người dân sẽ cần đến những nhu yếu phẩm cần thiết như thức ăn, nước uống và nơi ở. Các tổ chức nhân đạo cũng đang nỗ lực hết sức để mọi người có được tiền mặt hoặc tín dụng để mua các mặt hàng thiết yếu. Nhóm viện trợ Mercy Corps cho biết các thị trấn ở biên giới Romania và Ba Lan đã quá tải với làn sóng người di dân.

Hay ở Sighetu Marmatiei, Romania, các nhóm viện trợ cho biết hầu hết mọi người đều tìm cách đến những nơi có nhiệt độ đóng băng, thường bị sốc và đôi khi phải chia cắt khỏi gia đình. Chính quyền địa phương và các tổ chức đang cố gắng hết sức để cung cấp hỗ trợ có thể nhưng không đủ khả năng để hỗ trợ dòng người tị nạn khổng lồ và khả năng khó có thể duy trì lâu dài.

Theo trang Foreign Policy, ông Tjada D'Oyen McKenna, Giám đốc điều hành của Mercy Corps đã chia sẻ các ưu tiên cấp thiết nhất để thực hiện hành lang nhân đạo trong bối cảnh hiện tại như sau:

Đầu tiên, chúng ta nên tiếp tục nỗ lực kêu gọi các bên hỗ trợ dân thường và cơ sở hạ tầng dân sự, chẳng hạn như bệnh viện. Các báo cáo ảm đạm về thương vong dân sự tiếp tục tăng lên và không có khoản viện trợ nhân đạo nào có thể thay thế những sinh mạng đã mất.

Thứ hai, chúng tôi hoan nghênh tốc độ mà các nhà tài trợ lớn đang hỗ trợ hiện tại. Tuy nhiên, việc tài trợ phải nhanh chóng, linh hoạt và mang tính địa phương nhất để đảm bảo cộng đồng nhân đạo có thể ứng phó với các thay đổi trên thực tế đồng thời hỗ trợ người dân một cách phù hợp nhất.

Thứ ba, chính phủ châu Âu và các khu vực viện trợ phải hỗ trợ tất cả người dân. Bất kỳ tình trạng phân biệt chủng tộc hay sắc tộc không được phép có vị trí trong các hoạt động nhân đạo./.