Hứng chịu loạt sức ép, Lầu Năm Góc cải tổ lớn để bảo vệ dân thường

Một kế hoạch hành động dài 36 trang đang định hướng những thay đổi rộng rãi ở mọi cấp độ lập kế hoạch, từ xây dựng học thuyết quân sự, quá trình huấn luyện đến chính sách quân sự không chỉ trong các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái chống khủng bố mà trong mọi cuộc xung đột lớn trong tương lai. Kế hoạch này cũng đưa ra các chiến thuật chiến đấu mới nổi như tấn công vệ tinh và sử dụng hệ thống máy tính.

Đưa an toàn của dân thường vào trung tâm xây dựng chiến lược

Văn bản này bao gồm 11 mục tiêu chính, trong đó có việc giúp các chỉ huy hiểu rõ hơn về sự hiện diện của các bên không tham chiến trước khi thực hiện bất kỳ hoạt động tác chiến nào và yêu cầu lực lượng chỉ đạo chiến dịch xem xét các hậu quả tiềm ẩn đối với dân thường trong mọi hành động chiến đấu.

Các bước đi bao gồm bổ sung các quan chức chịu trách nhiệm giảm thiểu thiệt hại dân sự vào các bộ chỉ huy tác chiến và văn phòng chính sách của Lầu Năm Góc; áp đặt một hệ thống mới để giảm nguy cơ xác định sai mục tiêu và giảm sự cảm tính trong quá trình này, cũng như lập ra một trung tâm 30 người để xử lý các dữ liệu và thực hiện huấn luyện liên quan đến bảo vệ dân sự.

Trong một bản ghi nhớ gửi các chỉ huy quân sự hàng đầu và các nhà lãnh đạo dân sự, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin cho biết Lầu Năm Góc phải ưu tiên bảo vệ dân thường và suy nghĩ chu đáo hơn về mục tiêu đó, cũng như coi đây là một yếu tố quan trọng trong quá trình lên kế hoạch tác chiến.

Ông Austin cho biết thêm: "Chúng tôi đảm bảo rằng chúng tôi sẽ chuẩn bị tốt để ngăn chặn, giảm thiểu và ứng phó với thiệt hại dân sự trong các cuộc xung đột hiện tại cũng như tương lai" và "quan trọng là, kế hoạch này có thể mở rộng và phù hợp với cả các hoạt động chống khủng bố quy mô lớn và xung đột chống lại các đối thủ ngang hàng".

Đáng hoan nghênh nhưng chưa được toàn diện

Các thành viên quân đội Mỹ thường được dạy rằng luật chiến tranh ngăn chặn việc cố ý nhắm vào dân thường hoặc tiến hành các cuộc tấn công khi quy mô dân thường thiệt mạng dự kiến vượt quá mức mục tiêu chiến đấu. Tuy nhiên, luật chiến tranh và học thuyết quân sự cũng chấp nhận rằng một số thương vong dân sự sẽ diễn ra trong quá trình tác chiến.

Nhưng những thiệt hại về người đã trở nên nghiêm trọng hơn nhiều trong thế kỷ 21. Không chỉ về vấn đề thương vong mà việc sự chia sẻ rộng rãi video hiện trường trên truyền thông xã hội có thể gia tăng nguy cơ cộng đồng phản ứng dữ dội và làm suy yếu các mục tiêu chiến lược lớn của quân đội.

Trong bối cảnh đó, Bộ Quốc phòng Mỹ đứng trước áp lực phải làm nhiều hơn nữa để ngăn chặn thiệt hại dân sự.

Đầu năm nay, đơn vị tham vấn về quân sự Rand Corp đã công bố một báo cáo được Quốc hội Mỹ ủy nhiệm tiến hành nhằm đánh giá nghiêm khắc các quy trình của quân đội Mỹ về thương vong dân sự. Quốc hội Mỹ cũng đã áp đặt các hạn chế đối với một số nguồn chi tiêu cho quân sự cho đến khi Lầu Năm Góc đệ trình chính sách thương vong dân sự.

Một số nhà vận động nhân quyền, những người đã vận động Lầu Năm Góc trong nhiều năm để tăng cường các chính sách và thực tiễn nhằm ngăn chặn tổn hại dân sự, đã lên tiếng hoan nghênh động thái này.

Ông Marc Garlasco, một cựu quan chức Lầu Năm Góc, người đã điều tra các trường hợp dân thường thiệt mạng do các hoạt động quân sự của Mỹ cho Liên Hợp Quốc, cho biết: "Đây là một sự thay đổi lớn. Động thái mới này không có nghĩa là dân thường sẽ không còn bị thiệt mạng trong chiến tranh nữa. Nhưng nếu kế hoạch này được thực hiện và có nguồn lực phù hợp, nó sẽ đảm bảo ít người chết hơn và định hướng con đường để Bộ Quốc phòng phản ứng khi dân thường thiệt mạng".

Tuy nhiên, ông Garlasco cho biết kế hoạch này chưa giải quyết được đầy đủ toàn bộ câu hỏi, bao gồm cả cách quân đội cải thiện khả năng ước tính thương vong dân sự; thông tin từ các nhóm bên ngoài sẽ được đưa vào đánh giá tổn hại dân sự của Lầu Năm Góc như thế nào và liệu cá nhân các quan chức hoặc chỉ huy có phải chịu trách nhiệm về các vi phạm hay không.

Kế hoạch mới này cũng chưa cho biết rõ liệu quân đội Mỹ có xem xét và đánh giá lại những sự cố trong quá khứ đã khiến dân thường thiệt mạng hay không.

Bà Annie Shiel, cố vấn cấp cao của Trung tâm Xung đột Dân sự cho biết: "Việc điều tra và điều chỉnh những thiếu sót trong quá khứ là rất quan trọng để tìm ra trách nhiệm giải trình và nhận thức được quá trình xây dựng kế hoạch hành động đúng đắn".