Không ngừng đổi mới sáng tạo để tác phẩm văn học nghệ thuật đạt chất lượng cao

Số lượng tác phẩm sáng tác tỷ lệ nghịch với chất lượng

Phát biểu đề dẫn tại hội thảo, Chủ tịch Hội Liên hiệp các Văn học nghệ thuật Việt Nam Đỗ Hồng Quân cho biết: Tại lễ kỷ niệm 75 năm ngày thành lập của Hội vào ngày 25/7/2023, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã thay mặt Đảng và Nhà nước đến dự và có bài phát biểu chỉ đạo quan trọng. Tổng Bí thư đã biểu dương: Đội ngũ văn nghệ sĩ gắn bó mật thiết với đời sống của nhân dân, say mê với nghề nghiệp, dồn hết tài năng, tâm huyết để sáng tạo nên nhiều tác phẩm mới. Sự cống hiến của anh chị em đã góp phần to lớn vào việc xây dựng, bồi dưỡng lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc, sự tin tưởng vào thành tựu đổi mới; gìn giữ các giá trị văn hóa góp phần ổn định xã hội, cổ vũ sự phát triển của đất nước.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả, thành tựu, đóng góp to lớn, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng để chỉ ra những hạn chế yếu kém cần được khắc phục. Đặc biệt tình trạng vẫn còn một số người phai nhạt mục tiêu lý tưởng cách mạng, xem nhẹ trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân. Tác phẩm của họ thường xa rời thực tiễn đời sống của đất nước, của nhân dân… Cá biệt có hiện tượng "Bôi đen" giá trị thiêng liêng của lịch sử, của chế độ, đề cao quá mức cái tôi để kêu gọi tự do sáng tác…

Trên tinh thần mà Tổng Bí thư đã chỉ đạo và căn cứ vào thực trạng, thực tiễn đời sống văn hóa, văn nghệ của đất nước hiện nay, ông Đỗ Hồng Quân cho biết, Hội thảo được tổ chức để trả lời cho câu hỏi "Vì sao văn học nghệ thuật Việt Nam tuy đã có những thành tựu rất đáng ghi nhận, biểu dương nhưng cho đến nay, chúng ta vẫn còn ít tác phẩm, ít văn nghệ sĩ lớn, có tầm cỡ như những giai đoạn trước kia?". "Chúng ta cần làm rõ những yếu tố cơ bản đó để góp phần làm nên những tác phẩm hay, đáp ứng kỳ vọng của công chúng yêu văn học nghệ thuật" – ông Đỗ Hồng Quân nhấn mạnh.

Tại hội thảo, Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội NSND Trần Quốc Chiêm cho biết: Thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế, trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật đã xuất hiện những tác phẩm có giá trị nhưng cũng có những tác phẩm còn hạn chế về tư tưởng và nghệ thuật, chạy theo các đề tài nhỏ nhặt, chiều theo thị hiếu của một bộ phân công chúng, đánh mất chức năng giáo dục tư tưởng, thẩm mỹ, nhấn mạnh một chiều chức năng giải trí. Có những tác phẩm thể hiện tư tưởng cực đoan, xuyên tạc, bóp méo lịch sử dân tộc, lịch sử cách mạng và các cuộc kháng chiến xâm lược, đi ngược lại với lợi ích của nhân dân và đất nước. Hơn nữa, trong đội ngũ những người sáng tác văn học nghệ thuật ngày càng thiếu những cây bút lớn, xuất sắc.

Đồng quan điểm trên, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam Trần Thị Thu Đông chia sẻ: "Bối cảnh sáng tạo đã và đang chuyển đổi mạnh mẽ nhưng sự chuyển động của văn học nghệ thuật lại chậm chạp. Một số văn nghệ sĩ còn hạn chế về tiếp cận và nhận thức… chưa cảm nhận được đầy đủ ý nghĩa, chiều sâu và tính phức tạp của quá trình chuyển biến mang tính lịch sử trong thời kỳ đổi mới của đất nước. Hoạt động sáng tạo văn học nghệ thuật phát triển chưa tương xứng với tiềm năng và nhu cầu hưởng thụ của nhân dân. Nhiều tác phẩm phản ánh chưa bao quát và sinh động truyền thống cách mạng hào hùng và thành tựu to lớn trong công cuộc đổi mới và hội nhập của dân tộc ta.

Đội ngũ làm văn học nghệ thuật ngày càng thiếu vắng những tài năng thực thụ, theo Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam Thiếu tướng, nhạc sĩ Nguyễn Đức Trịnh, nhìn tổng thể, đội ngũ tri thức văn nghệ của chúng ta đông nhưng chưa mạnh; đội ngũ văn nghệ sĩ nhìn chung chưa đáp ứng được yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước cả về số lượng và chất lượng, thiếu vắng đội ngũ kế cận. Cùng với đó, công tác lý luận, phê bình văn học nghệ thuật vẫn còn không ít hạn chế.

"Sản phẩm yếu kém chất lượng đã gây tác động tiêu cực đến tư tưởng thẩm mỹ của công chúng, nhất là giới trẻ. Trong sáng tác văn học nghệ thuật, một số bộ phận văn nghệ sĩ đã những biểu hiện đơn giản một chiều, bám sát thời sự nhưng chưa nhuần nhuyễn về mặt nghệ thuật, sức rung động lòng người chưa cao. Có những biểu hiện chạy theo thị hiếu nhất thời, nặng về chức năng giải trí, mang tính thương mại, lặp lại người khác, dấu ấn cá nhân mờ nhạt. Bên cạnh đó, sự tác động của thời đại mới, xu thế hội nhập, một số đội ngũ văn nghệ sĩ đã vội vã tiếp thu các trào lưu nghệ thuật nước ngoài, mang nặng tính thời thượng" – nhạc sĩ Nguyễn Đức Trịnh nói.

Hướng tới tác phẩm có giá trị tư tưởng và nhân văn sâu sắc

Để có những tác phẩm có giá trị cao thể hiện tính tư tưởng và nhân văn sâu sắc, NSND Trần Quốc Chiêm cho rằng: Đội ngũ văn nghệ sĩ cần tiếp tục đổi mới, lựa chọn đúng phương hướng sáng tạo. Các lĩnh vực văn nghệ như: văn học, điện ảnh, sân khấu, ca nhạc,… phải sáng tạo được những tác phẩm ca ngợi Tổ quốc và nhân dân, tìm tòi về bút pháp, phong cách, tư tưởng sáng tạo nên những tác phẩm văn nghệ xuất sắc, thống nhất tính tư tưởng và tính nghệ thuật, hấp dẫn quần chúng nhân dân, chú trọng đến đề tài cách mạng và lịch sử dân tộc. Qua đó góp phần nâng cao tâm hồn đẹp của con người.

Ngoài ra, cần xây dựng, phát triển không gian văn hóa lành mạnh, an ninh, an toàn cho con người. Định hướng dư luận trên mạng xã hội ca ngợi sự nghiệp cách mạng của nhân dân, xây dựng niềm tin vào Đảng và Nhà nước, miễn nhiễm với các thông tin độc hại. Đồng thời, xây dựng hệ thống đánh giá chất lượng sản phẩm văn hóa, và có cơ chế khích lệ, động viên kịp thời những tác phẩm xuất sắc. Thành lập quỹ nghệ thuật chuyên nghiệp, bảo đảm quyền tài sản hình thành từ sở hữu trí tuệ, bản quyền tác giả, nghiêm khắc với những hành vi xâm hại bản quyền, bảo vệ quyền lợi của đội ngũ văn nghệ sĩ. Khích lệ đội ngũ văn nghệ sĩ có khát vọng sáng tạo những tác phẩm đỉnh cao, phản ánh đời sống nhân dân, ca ngợi Tổ quốc, vững bước xây dựng nước Việt Nam "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh".

Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam NSND Vương Duy Biên cho biết: Để phát huy truyền thống cách mạng của văn học nghệ thuật trong kháng chiến và chấn hưng văn hóa cần nâng cao nhận thức, đổi mới suy nghĩ, tư duy của người lãnh đạo, của cơ quan văn hóa, văn nghệ và của chính bản thân các văn nghệ sĩ. Đồng thời, cần đổi mới cách đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, khi phát hiện được người tài cần phải biết trân quý và việc cần phải làm ngay chính là xây dựng chính sách đào tạo, bồi dưỡng để văn nghệ sĩ phát huy tối đa tài năng, năng lực sáng tác.

Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam PGS. TS Đỗ Lệnh Hùng Tú chia sẻ: Trong lĩnh vực văn học nghệ thuật chủ thể sáng tạo mỗi tác phẩm mới đều nuôi dưỡng khát vọng tự do. Tự do bay bổng cảm xúc là điều kiện cho nghệ thuật thăng hoa. Trong suốt quá trình nuôi dưỡng ý tưởng thể hiện tác phẩm, người nghệ sĩ cần tích lũy năng lượng sáng tạo, cụ thể hóa cảm quan tư duy để hình thành nên "đứa con tinh thần".

Cũng theo PGS. TS Đỗ Lệnh Hùng Tú, sự tự do phải có kiểm soát, phải trong khuôn khổ, tự do một cách hợp lý, nên sự bứt phá sáng tạo luôn đòi bản lĩnh, tài năng của người nghệ sĩ. Người nghệ sĩ cần tỉnh táo để tiết chế, chắt lọc sao cho những nội dung, hình ảnh tạo nên hợp lý, phù hợp với thuần phong mỹ tục, nhu cầu đa dạng, thị hiếu của khán giả với mọi lứa tuổi. Hơn nữa, sáng tạo tự do đúng hướng là thái độ tôn trọng mình, tôn trọng người bằng những tác phẩm lành mạnh, mang giá trị nhân văn, qua đó thể hiện được trách nhiệm với xã hội, cộng đồng./.