Kịch bản Trung – Nga "liên minh tài chính" đối phó USD

Trong quý đầu tiên của năm 2020, tỷ trọng thương mại của đồng USD giữa Nga và Trung Quốc lần đầu tiên giảm xuống dưới 50%, theo dữ liệu gần đây từ Ngân hàng Trung ương Nga và Cục Hải quan Liên bang Nga.

Đồng bạc xanh chỉ được sử dụng cho 46% giao dịch giữa hai quốc gia. Đồng thời, đồng euro chiếm mức cao nhất mọi thời đại là 30%, trong khi đồng tiền nội tệ của họ chiếm 24%, cũng là một mức cao mới.

Nga và Trung Quốc đã cắt giảm mạnh việc sử dụng đồng USD trong thương mại song phương từ vài năm qua, dần dần từ năm 2015, khi khoảng 90% các giao dịch song phương được thực hiện bằng USD. Tuy nhiên, sau sự bùng nổ của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung và sự tăng cường phối hợp của cả Moscow và Bắc Kinh để rời xa đồng đô la, con số này đã giảm xuống 51% vào năm 2019.

Alexey Maslov, Giám đốc Viện Nghiên cứu Viễn Đông thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga, nói với tờ Nikkei Asian Review rằng cuộc "phi đô lá hóa" giữa Nga và Trung Quốc đang tiến đến một "thời điểm đột phá" có thể nâng mối quan hệ của họ lên thành một liên minh trên thực tế.

Sức ép từ Mỹ

Ông nói: "Sự hợp tác giữa Nga và Trung Quốc trong lĩnh vực tài chính cho chúng ta biết rằng cuối cùng họ đang tìm ra các thông số cho một liên minh mới với nhau. "Nhiều người kỳ vọng rằng đây sẽ là một liên minh quân sự hoặc một liên minh thương mại, nhưng hiện nay liên minh này đang tiến nhiều hơn theo hướng ngân hàng và tài chính, và đó là điều có thể đảm bảo sự độc lập cho cả hai quốc gia".

Việc phi đô la hóa đã dần được ưu tiên đối với Nga và Trung Quốc kể từ năm 2014, khi họ bắt đầu mở rộng hợp tác kinh tế sau khi quan hệ giữa Moscow và phương Tây chìm xuống về việc sáp nhập Crimea. Việc thay thế đồng đô la trong các giao dịch thương mại đã trở thành một điều cần thiết để tránh các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Nga.

Dmitry Dolgin, nhà kinh tế trưởng của Ngân hàng ING về Nga cho biết: "Bất kỳ giao dịch chuyển khoản nào diễn ra trên thế giới liên quan đến đô la Mỹ đều được thông qua ngân hàng Hoa Kỳ tại một thời điểm nào đó. Điều đó có nghĩa là chính phủ Hoa Kỳ có thể yêu cầu ngân hàng đó đóng băng các giao dịch nhất định".

Quá trình phi đô la hóa càng có thêm động lực sau khi chính quyền Trump áp đặt thuế quan lên số hàng hóa trị giá hàng trăm tỷ USD Trung Quốc. Trước đó Moscow đã đưa ra sáng kiến về việc phi đô la hóa thì thì Bắc Kinh lúc này cũng coi đó là điều quan trọng.

Zhang Xin, một chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Nga tại Đại học Sư phạm Hoa Đông ở Thượng Hải, nói: "Chỉ rất gần đây, Trung Quốc và các thực thể kinh tế lớn mới bắt đầu cảm thấy rằng họ có thể rơi vào tình huống tương tự như các đối tác Nga: trở thành mục tiêu của các lệnh trừng phạt và thậm chí có khả năng bị loại khỏi hệ thống Swift".

Vào năm 2014, Nga và Trung Quốc đã ký một thỏa thuận trao đổi tiền tệ trong 3 năm trị giá 150 tỷ Rmbn (24.5 tỷ USD). Thỏa thuận cho phép mỗi quốc gia có quyền tiếp cận tiền tệ của nước kia mà không cần phải mua trên thị trường ngoại hối. Thỏa thuận đã được gia hạn trong ba năm từ năm 2017.

Nga muốn thúc đẩy Trung Quốc

Một cột mốc quan trọng khác đã diễn ra trong chuyến thăm Nga của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tháng 6 năm 2019. Moscow và Bắc Kinh đã đạt được thỏa thuận thay thế đồng USD bằng đồng nội tệ trong các giao dịch quốc tế giữa họ. Thỏa thuận này cũng kêu gọi hai bên phát triển các cơ chế thanh toán thay thế cho mạng thanh toán Swift – vốn do Mỹ dẫn đầu – để tiến hành giao dịch bằng đồng rúp và đồng NDT.

Ngoài giao dịch bằng tiền tệ quốc gia, Nga đã nhanh chóng tích lũy dự trữ đồng NDT, thay cho thị phần vốn là đồng USD. Vào đầu năm 2019, ngân hàng trung ương của Nga tiết lộ rằng họ đã giảm lượng nắm giữ USD của mình đi 101 tỷ USD - hơn một nửa số tài sản USD hiện có của họ. Một trong những bên hưởng lợi lớn nhất từ động thái này là đồng NDT, khi tỷ trọng dự trữ ngoại hối của Nga đối với đồng tiền này tăng từ 5% lên 15% sau khi ngân hàng trung ương đầu tư 44 tỷ USD vào đồng tiền Trung Quốc.

Kết quả của sự thay đổi này là Nga đã có được một phần tư dự trữ đồng NDT của thế giới.

Đầu năm nay, Điện Kremlin đã cho phép quỹ đầu tư quốc gia của Nga bắt đầu đầu tư vào đồng NDT và trái phiếu nhà nước Trung Quốc.

Ông Maslov giải thích, việc Nga thúc đẩy tích lũy đồng NDT không chỉ là nhằm đa dạng hóa dự trữ ngoại hối của mình. Moscow cũng muốn khuyến khích Bắc Kinh trở nên cứng rắn hơn trong việc thách thức vai trò lãnh đạo kinh tế toàn cầu của Washington.

Ông Maslov nói: "Nga có một lập trường mạnh mẽ hơn đáng kể với Hoa Kỳ [so với Trung Quốc]. "Nga đã quen với việc đối kháng, họ không tổ chức các cuộc đàm phán. Một cách để Nga làm cho quan điểm của Trung Quốc trở nên cứng rắn hơn, sẵn sàng chiến đấu hơn là thể hiện rằng nước này ủng hộ Bắc Kinh trong lĩnh vực tài chính".

Tuy nhiên, việc loại bỏ đồng đô la sẽ không dễ dàng.

Jeffery Frankel, một nhà kinh tế học tại Đại học Harvard, nói với tờ Nikkei rằng đồng đô la có ba lợi thế lớn: khả năng duy trì giá trị của nó khi xảy ra lạm phát và khi bị sụt giá, quy mô tuyệt đối của nền kinh tế nội địa Mỹ và việc Mỹ có thị trường tài chính lớn, có thể điều chỉnh và mở. Ông lập luận rằng, cho đến nay, không có đồng tiền đối thủ nào cho thấy có khả năng vượt trội hơn đồng đô la trên cả ba giá trị này.

Tuy nhiên, ông Frankel cũng cảnh báo rằng mặc dù vị thế của đồng đô la vẫn được bảo đảm cho đến thời điểm hiện tại, nhưng các khoản nợ gia tăng và chính sách trừng phạt quá mạnh tay có thể làm xói mòn uy thế của đồng đô la về lâu dài.

Ông nói: "Các biện pháp trừng phạt là một công cụ rất mạnh mẽ của Mỹ, nhưng giống như bất kỳ công cụ nào, sẽ có nguy cơ bị những bên khác bắt đầu tìm kiếm các giải pháp thay thế nếu lạm dụng chúng". "Tôi nghĩ sẽ thật ngu ngốc nếu cho rằng đồng đô la sẽ mãi mãi không bị thách thức vị thế của loại tiền tệ quốc tế số một."