Leo thang tại Ildib: Nga, Thổ tính nước cờ đối phó ra sao?

Nga đã ngăn một dự thảo tuyên bố của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc về Idlib hôm thứ Hai. Tuyên bố này, được sự ủng hộ của Bỉ, Đức và Kuwait, đã lên án cuộc tấn công đang diễn ra tại thành phố phía tây bắc Syria này.

Phái đoàn của Nga tại LHQ đã viết trên Twitter: Chúng tôi không đồng ý rằng tình hình tại #Tây Bắc có thể bị xem xét tách biệt với [tình huống] ở các khu vực khác.

"Hơn nữa, tài liệu dự thảo hoàn toàn phớt lờ việc Idlib bị nhóm khủng bố Hayat Tahrir al-Sham [HTS] kiểm soát" và "chúng tôi rất tiếc rằng các đồng nghiệp của chúng tôi trong Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã chọn cách tiếp cận thiên vị đối với diễn biến ở Syria. Cái gọi là 'troika (nhóm 3 bên-pv)' nhân đạo đã không bày tỏ mối lo ngại khi liên minh hoạt động bất hợp pháp ở Syria đã phá hủy Khadjin hay Baguz. Vùng Raqqa 'được giải phóng' vẫn nằm trong đống đổ nát".

Diễn biến chiến lược Nga – Thổ

Theo Al-Monitor, cuộc tấn công của quân đội Syria ở Idlib, được Nga hỗ trợ, đã được dự kiến từ mùa hè năm ngoái, tuy nhiên nó mới chỉ dần được thực hiện trong vài tháng qua. Nga quan tâm đến việc giúp Tổng thống Bashar al-Assad giành lại quyền kiểm soát toàn bộ lãnh thổ Syria, bao gồm cả Idlib và phía đông bắc. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là Moscow hài lòng về việc làm như vậy về mặt quân sự.

Xung đột tại Ildib đã gia tăng trong những ngày qua. (Nguồn: Al Monitor/AFP/Getty)

Ban đầu, sự bế tắc về Idlib đã đưa Moscow đến việc tiến hành đối thoại với Thổ Nhĩ Kỳ. Diễn biến như vậy sẽ đưa Moscow và Ankara đến gần nhau hơn về các vấn đề khác, như hợp tác kỹ thuật song phương và quân sự. Vào tháng 9 năm 2018, Nga và Thổ đã ký thỏa thuận Sochi về Idlib và đưa ra một số cam kết nghiêm túc, bao gồm khắc phục vấn đề HTS. Tuy nhiên, ngay từ đầu, những cam kết này đã khó có thể được thực hiện đầy đủ.

Giờ đây, Thổ Nhĩ Kỳ đã thất bại trong việc tách các lực lượng đối lập trung thành ra xa các nhóm khủng bố và khi ông Erdogan đã qua thời kì bầu cử, Moscow đang thúc ép mạnh mẽ để Ankara có hành động cứng rắn hơn. Moscow cảm thấy tình hình ở Idlib đang vượt khỏi tầm kiểm soát, khi HTS củng cố vị thế của mình. Bản thân Nga đang chịu áp lực từ người Syria - và người Iran, ở mức độ thấp hơn - bởi vì Thổ Nhĩ Kỳ đã không thực hiện được những gì họ đã hứa.

Tất cả các mục tiêu mà Nga hiện đang tìm kiếm với Thổ Nhĩ Kỳ - tuần tra chung, đàm phán hòa bình, các biện pháp để kiềm chế HTS - là những bước quan trọng trong việc quản lý về mặt chính trị đối với tình hình này. Nhưng đây không phải là lợi ích cuối cùng của Moscow.

Những bước này là công cụ "mềm", thể hiện sự tôn trọng và nhạy cảm hơn đối với lập trường của Thổ Nhĩ Kỳ. Đây là một lối đi hiệu quả mà Moscow đã phải học một cách khó khăn sau cuộc khủng hoảng máy bay phản lực năm 2015. Đồng thời, Nga cũng đang gửi tất cả "thông điệp quân sự" tới Ankara, thực hiện các vụ đánh bom ở Syria để gây áp lực với ông Erdogan. Mặc dù người Nga cẩn thận tránh nhắm vào các vị trí của Thổ Nhĩ Kỳ, họ cũng không thể hoàn toàn kiểm soát nếu người Syria làm vậy.

Tín hiệu gì từ Thổ?

Ông Erdogan nhận ra được rằng Moscow kỳ vọng ông sẽ có hành xử thông minh và tránh những động thái liều lĩnh, tương tự như cuộc khủng hoảng máy bay phản lực năm 2015. Trong các cuộc trò chuyện qua điện thoại với Putin trong vài tuần qua, ông Erdogan đổ lỗi cho Damascus về những diễn biến gần đây. Ông Erdogan sau đó đã ra tín hiệu cho ông Putin rằng ông hiểu được việc Nga không hài lòng về vai trò của Thổ Nhĩ Kỳ trong tình hình HTS.

Đáng chú ý, các cuộc điện đàm này diễn ra vài ngày sau khi có nhiều thông tin cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ đã cung cấp vũ khí cho các nhóm đối lập ở Idlib. Theo Reuters, vũ khí này nhằm giúp các chiến binh trung thành của Thổ Nhĩ Kỳ ngăn chặn một cuộc tấn công của quân đội Syria do Nga hậu thuẫn sau khi Ankara thất bại trong việc "thuyết phục Nga tại các cuộc họp gần đây của một nhóm làm việc chung rằng họ nên chấm dứt leo thang để ngăn chặn một dòng người tị nạn lớn đổ vào Thổ Nhĩ Kỳ, hai nhân vật đối lập cao cấp nói".

Một đoàn xe quân sự Thổ Nhĩ Kỳ được báo cáo là vào ngày 26/5 đã đến một căn cứ ở phía bắc Hama gần Jabal al-Zawiya, một khu vực mà các máy bay phản lực Nga và Syria dồn dập trong nhiều tuần. Thổ Nhĩ Kỳ đã điều động hàng chục xe bọc thép, tên lửa chống tăng có điều khiển, bệ phóng Grad và tên lửa TOW để giúp các chiến binh chiếm lại thị trấn chiến lược Kfar Nabouda và đẩy lùi quân đội Syria. Trớ trêu thay, một số vũ khí này được Nga sản xuất và giao cho Thổ Nhĩ Kỳ theo hợp đồng quân sự song phương trong những năm 2000.

Tin tức này đã châm ngòi sự phẫn nộ của một số chuyên gia thân Kremlin. Tuy nhiên, ở cấp chính thức, Moscow vẫn luôn thúc giục Thổ Nhĩ Kỳ giải quyết tình hình Idlib, nói rõ rằng tình hình là "về hai bên", nghĩa là khu vực này, nên, có thể và sẽ được Nga và Thổ Nhĩ Kỳ giải quyết. Không có bên thứ ba - đặc biệt là người Mỹ hoặc người châu Âu – những bên sẽ gây thêm áp lực đối với tình hình Idlib, do đó Nga từ chối tuyên bố của Liên Hợp Quốc.

Mọi người đang có ván bài của riêng họ ở đây, một nhà ngoại giao cấp cao của Nga nói với Al-Monitor. Người Mỹ hiện đang tìm mọi cơ hội để thay đổi quan hệ giữa chúng tôi và người Thổ Nhĩ Kỳ. Các tuyên bố của ông Erdogan có vẻ yên tâm khi nói về việc chuyển giao S-400, nhưng mọi thứ không chắc chắn đối với các hợp đồng quân sự tiềm năng khác, vì vậy các tranh chấp tiềm tàng giữa chúng tôi với Ankara sẽ có hiệu quả với những hợp đồng này.

Phát ngôn viên của điện Kremlin, Dmitry Peskov đã kêu gọi ngăn chặn cuộc tấn công. "Các cuộc tấn công của những kẻ khủng bố từ Idlib là không thể chấp nhận được và các biện pháp đang được thực hiện để vô hiệu hóa hỏa lực của họ, "ông Peskov nói với truyền thông vào ngày 3/6.

Cách duy nhất để giải quyết cuộc khủng hoảng, theo ông, là để Thổ Nhĩ Kỳ tuân thủ hiệp định Sochi. Cấm Nga duy trì sự hợp tác với Thổ Nhĩ Kỳ, bên chịu trách nhiệm ngăn chặn các cuộc tấn công như vậy [của những kẻ khủng bố] từ Idlib, "ông Peskov nói.

Khi Nga đang kỳ vọng Ildib sẽ được giải quyết thông qua thỏa thuận với Thổ Nhĩ Kỳ, thì ông Erdogan có quan điểm riêng về những gì Nga có thể làm làm. Hai đồn đoán phổ biến nhất ở Moscow là ông Erdogan có thể đưa ra một đề xuất tốt về phía đông bắc Syria - trong trường hợp này, Idlib có thể là một con bài mặc cả về các vấn đề của người Kurd. Hoặc ông ấy đang mong đợi một đề xuất tốt về chính Idlib - một đề xuất giúp Thổ Nhĩ Kỳ duy trì ảnh hưởng ở phần đó của Syria, có thể thông qua việc sáp nhập một số lực lượng ủy quyền của mình vào một chính quyền địa phương trong tương lai. Dù bằng cách nào, điều này có thể sẽ tốn thời gian trong khi leo thang ở Idlib vẫn đang nóng bỏng.

https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2019/06/russia-thinking-idlib-syria-turkey-us.html