Mỹ - Trung: Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper tới Bắc Kinh có thể ngăn được cuộc chiến lạnh chuyển thành nóng hay không?

Các nhà phân tích cho biết, Trung Quốc có thể sẽ chào đón chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper vì điều này có thể giúp ngăn chặn "cuộc chiến tranh lạnh" đang leo thang giữa hai nước biến thành một cuộc chiến tranh nóng.

Tín hiệu bất ngờ từ Mỹ

Ông Esper hôm thứ ba nói rằng ông muốn đến Bắc Kinh trong năm nay và mệnh lệnh đóng cửa bất ngờ lãnh sự quán Trung Quốc tại thành phố Houston của Mỹ không ngăn được ông ấy làm như vậy, theo nhà bình luận quân sự tại Hồng Kông, Song Zhongping.

Chuyên gia này cho biết, việc đóng cửa lãnh sự quán là một vấn đề ngoại giao, trong khi chuyến thăm của ông Esper là một vấn đề quân sự. "Hai nội dung không nhất thiết phải liên quan".

Phát biểu tại hội thảo an ninh trực tuyến, ông Esper cho biết ông hy vọng sẽ có chuyến thăm đầu tiên tới Trung Quốc với tư cách là bộ trưởng quốc phòng để tăng cường hợp tác trên các lĩnh vực có cùng quan tâm, thiết lập các hệ thống cần thiết về truyền thông khủng hoảng và củng cố ý định của chúng tôi để cạnh tranh công khai trong hệ thống quốc tế.

Tuy nhiên, ông Esper cũng nói rằng Bắc Kinh đã gia tăng hành vi xấu của họ ở Biển Đông trong sáu tháng qua và họ "không có quyền biến vùng biển quốc tế thành một khu vực riêng cho đế chế hàng hải của riêng mình".

Huang Jing, trưởng Viện nghiên cứu quốc tế và khu vực tại Đại học văn hóa và ngôn ngữ Bắc Kinh, cho biết chuyến thăm của ông Esper có thể được coi là một phản ứng tích cực với lời kêu gọi của Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị để hai nước tìm cách hòa giải sau nhiều tháng mâu thuẫn khiến quan hệ song phương giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ.

"Có sự đồng thuận [giữa các chính trị gia Hoa Kỳ] về việc tỏ ra cứng rắn đối với Trung Quốc, nhưng sự sẵn sàng đến thăm của ông Esper cho thấy Hoa Kỳ không muốn chiến tranh lạnh biến thành một cuộc chiến tranh nóng", ông nói.

Ezra Vogel, một giáo sư Harvard và là học giả kỳ cựu về châu Á, cho biết trong một cuộc phỏng vấn được đăng trên tờ Global Times vào cuối tuần qua rằng, "nếu xảy ra một vụ xô xát ở Biển Đông, nó có thể sớm leo thang. Và nếu các quốc gia không kiểm soát được nó, nó có thể gây ra hệ lụy nghiêm trọng và tất cả các bên đều thua cuộc. Điều đó rất đáng sợ".

Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói rằng họ đã ghi nhận những nhận xét của ông Esper và coi mối quan hệ quân sự giữa quân đội hai nước là một phần quan trọng của ngoại giao Trung - Mỹ.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Wang Wenbin cho biết vào ngày thứ Tư, "chúng tôi hi vọng phía Mỹ sẽ tạo ra bầu không khí tích cực cho cuộc đối thoại của quân đội hai bên".

Hóa giải nguy cơ quân sự?

Bắc Kinh và Washington đã có các kênh truyền thông khủng hoảng về các vấn đề quốc phòng và ngoại giao, nhưng những kênh này phần lớn đã im lặng giữa lúc căng thẳng gia tăng và đại dịch Covid-19.

Đầu tháng này, Trung Quốc đã chỉ trích Mỹ vì đã khiến tình hình bất ổn trong khu vực leo thang khi ra tuyên bố về lập trường của họ đối với vấn đề Biển Đông.

Collin Koh, một nghiên cứu viên của Trường Nghiên cứu Quốc tế S Rajaratnam tại Đại học Công nghệ Singapore Nanyang, cho biết kế hoạch của ông Esper đến thăm Trung Quốc trước cuối năm nay cho thấy hai bên nhận thức được rằng căng thẳng chính trị có thể leo thang thành xung đột quân sự.

"Có nguy cơ đụng độ quân sự giữa các lực lượng Mỹ và Trung Quốc hoạt động tại các điểm nóng khu vực như Biển Đông, và mong muốn chung là giữ cho các kênh về các biện pháp xây dựng lòng tin và an ninh hiện có được mở ra", ông nói.

Tôi nghi ngờ rằng trước khi ông Esper đưa ra nhận xét của mình, các cơ chế quốc phòng của hai nước có thể đã đối thoại với nhau về một chuyến thăm tiềm năng.

Tuy nhiên, các nguồn tin thân cận với Bộ Ngoại giao và quân đội Trung Quốc cho biết họ chưa nghe thấy gì về chuyến thăm tiềm tàng của ông Esper trước thông báo của ông vào thứ ba. "PLA [Quân đội Trung Quốc] thực sự muốn xây dựng mối quan hệ tốt hơn với Hoa Kỳ, một nguồn tin thân cận với quân đội nước này cho biết.

Họ không muốn mối quan hệ quân sự của hai nước bị điều khiển bởi 'ngoại giao chiến binh sói' của Trung Quốc, điều có thể dẫn đến sự đối đầu, người này nói, người yêu cầu không được nêu tên vì sự nhạy cảm của vấn đề.

Chuyên gia Song nhất trí rằng chuyến thăm của ông Esper có thể giúp mở lại các kênh liên lạc giữa hai nước.

"Sẽ là không thực tế khi mong đợi chuyến đi sẽ giải quyết tất cả các vấn đề phức tạp và chia rẽ giữa Trung Quốc và Mỹ, nhưng ít nhất nó có thể giúp họ hiểu rõ hơn về nhau và điểm mấu chốt của nhau", ông nói.