Nga, Trung ẩn tàng thực lực: Đối trọng trực diện Mỹ, phương Tây?

Ông Donald Trump vừa ký một dự luật mới mở rộng quyền hạn cho Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Mỹ (CFIUS) để điều tra và ngăn chặn các khoản đầu tư từ Trung Quốc và các nước khác vào các cơ sở an ninh quốc gia.

Đầu tháng này, ông Trump đã ký Đạo luật ủy quyền quốc phòng (NDAA) cho năm tài khóa 2019, chỉ ra Nga và Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh lâu dài của Mỹ và đưa ra một số quy định về phòng chống gián điệp và kiềm chế quân sự. Những điều này, cùng với các biện pháp trừng phạt mới nhất của Bộ Ngoại giao Mỹ vào Nga đối với vụ ngộ độc ở Anh, đều nằm trong những nỗ lực gần đây của Mỹ nhằm chặn đứng sự can thiệp của nước ngoài vào phương Tây.

Chiến lược an ninh quốc gia mới của Nhà Trắng công bố vào tháng 12/2017 thừa nhận rằng, khả năng của Mỹ trong việc đẩy lùi Trung Quốc và các chiến lược tấn công mới của Nga đang tụt hậu. Hơn nữa, ngoại trừ Australia, phương Tây phần lớn đều tập trung quan ngại ảnh hưởng của Nga, trong khi đó, Bắc Kinh đã phát triển và mở rộng chiến thuật gây ảnh hưởng của riêng mình, khai thác sức mạnh kinh tế đang phát triển của Trung Quốc và cộng đồng người Trung Quốc.

Để đối phó lại sự lớn mạnh của Trung Quốc và Nga, phương Tây phải xem lại các chiến lược mới và phân biệt được điểm tương đồng và khác biệt giữa các chiến dịch tăng cường ảnh hưởng của Bắc Kinh và Moscow.

Trung Quốc và Nga cũng đang tăng cường chặt chẽ quan hệ song phương.

Những điểm tương đồng của họ chính là gây ảnh hưởng từ sức mạnh của kinh tế và cộng đồng. Nga có khoảng ba mươi triệu người nói tiếng Nga bên ngoài biên giới, chủ yếu ở các nước thuộc Liên bang Xô viết cũ, ở Đức (ước tính từ một đến bốn triệu người), Israel (1,3 triệu người) và Hoa Kỳ (chín trăm nghìn người).

Cũng có khoảng 50 triệu người gốc Trung Quốc sống ở các nước như Australia (1,2 triệu người), Canada (1,8 triệu người), và hầu hết ở đông nam và đông bắc châu Á, trong khi người Mỹ gốc Trung Quốc cũng khoảng năm triệu người.

Quyền lực kinh tế

Sự tăng trưởng mạnh mẽ về quyền lực kinh tế của Trung Quốc trong mười lăm năm qua đã giúp nước  này tăng cường lòng tin và từ đó, thúc đẩy việc tìm kiếm đồng minh, ngăn chặn các đối thủ và gia tăng những lực lượng thân cận trong các giới tinh hoa chính trị và kinh tế nước ngoài.

Khi nói đến chiến thuật gây ảnh hưởng, sự khác biệt quan trọng giữa GDP của Nga (1,5 nghìn tỷ USD trong năm 2017) chỉ khoảng một phần mười của Trung Quốc (12 nghìn tỷ USD, đang tiếp cận Hoa Kỳ (19 nghìn tỷ USD).

Ông Putin của Nga đã tăng cường đáng kể sức nặng của mình trên toàn cầu, một phần vì họ sẵn sàng huy động nguồn lực hạn chế cho các mục đích cụ thể (xuất khẩu khí đốt, các chiến dịch truyền thông và có thể là cả hoạt động gián điệp và can thiệp mạng) và một phần vì vũ khí hạt nhân và lịch sử phát triển của Nga đã là một thế lực lớn  lớn. Do nền kinh tế Nga dễ bị tổn thương, Mỹ và EU có thể theo đuổi các biện pháp trừng phạt chống lại Moscow để hạn chế ngành năng lượng và công nghiệp của nước này. Vòng đàm phán mới nhất của Bộ Ngoại giao Mỹ đối với Nga về các cáo cuộc tấn công một cựu điệp viên Nga tại  Anh đã có hiệu lực vào ngày 22/8 và cũng đang có một dự luật mới của Thượng viện đề xuất các biện pháp trừng phạt cứng rắn hơn về việc nước ngoài tiếp tục can thiệp vào cuộc bầu cử tại Hoa Kỳ.

Trong khi đó, các biện pháp đối phó tương tự sẽ là khó khăn hơn để thực hiện với Trung Quốc, trong bối cảnh căng thẳng thuế quan đang diễn biến đầy kịch tính.

Các chiến lược nhằm kiềm chế điện Kremlin và Bắc Kinh phải thừa nhận rằng cả hai nhà lãnh đều nhận được sự ủng hộ rộng rãi công chúng, không chỉ vì mong muốn gây ảnh hưởng trong thế giới rộng lớn với vai trò là các cường quốc mà còn muốn hồi sinh vinh quang quá khứ, để có được tầm ảnh hưởng toàn cầu tương xứng với tình trạng kinh tế của mình.

Mỹ, phương Tây đáp trả

Việc thông qua Đạo luật Hiện đại hóa đánh giá rủi ro đầu tư nước ngoài (FIRRMA) và tăng cường thẩm quyền của CFIUS, có thể trở thành một công cụ quan trọng đối với Mỹ và một mô hình cho người châu Âu trong cuộc chiến tranh kinh tế lai. Trong khi CFIUS sẽ tập trung vào vấn đề Trung Quốc và việc chuyển giao sở hữu trí tuệ và công nghệ, khuôn khổ hoạt động của cơ chế này cũng nên được áp dụng cho các khoản đầu tư của Nga tại Hoa Kỳ, chẳng hạn như Tiếp thị và Thương mại của Gazprom ở Houston.

Cần có sự phối hợp nghiên cứu và chính sách quy mô lớn hơn, và do đó, một trung tâm toàn cầu để chống lại các mối đe dọa lai nên được thiết lập tại Hoa Kỳ. Trung tâm cam kết toàn cầu của Bộ Ngoại giao Mỹ là một khởi đầu tốt, nhưng hiện tại, nó đang tập trung chủ yếu vào việc đánh lạc hướng thông tin. Trung tâm của châu Âu về chống lại các mối đe dọa lai, được thành lập ở Helsinki bởi các nước thành viên EU và NATO, cũng là một điển hình khác, nhưng phạm vi của nó cần được mở rộng để bao gồm các hành vi của Trung Quốc.

Hoa Kỳ và Châu Âu có thể học hỏi từ luật can thiệp nước ngoài mới của Australia, được thông qua vào tháng 6. Luật này hình sự hóa các phương pháp mới của các hoạt động gián điệp và gây ảnh hưởng từ nước ngoài.

Trong khi cả Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin đang có uy tín cao và thời gian nắm quyền lãnh đạo còn dài, chương trình nghị sự của họ sẽ mang tính dài hạn hơn các chiến lược của bất kỳ nhà lãnh đạo phương Tây nào. Do vậy, tư duy dài hạn là cần thiết ở Washington, Brussels, Canberra, và xa hơn nữa để đối trọng với sức mạnh của Nga, Trung trong một thế giới số toàn cầu hoá.

Một kỷ nguyên mới của “đối đầu chính trị” đã nảy sinh. Chiến lược phòng thủ sáng tạo là rất cần thiết.