Ngoại giao kinh tế giúp "mở đường" vào thị trường châu Âu

Có thể nói việc thực thi Hiệp định EVFTA, một trong những FTA thế hệ mới kỳ vọng mang lại lợi ích chiến lược cho Việt Nam thông qua sự phát triển quan hệ thương mại-đầu tư với một trong những đối tác lớn nhất và quan trọng nhất của Việt Nam, từ tháng 8/2020 đã tạo xung lực mới cho quan hệ Việt Nam - EU, mở ra các cơ hội hợp tác rộng lớn, góp phần đẩy mạnh hoạt động giao thương, kết nối đầu tư cho cộng đồng doanh nghiệp và người dân. Tính riêng thị trường EU, trong 9 tháng đầu năm 2021, tổng kim ngạch hai chiều giữa Việt Nam và khối này đạt 41,29 tỷ USD, tăng 13,4% so với cùng kỳ năm 2020, trong đó, xuất khẩu đạt 28,85 tỷ USD, tăng 11,7%.

Cần chiến lược tiếp cận bài bản

Chia sẻ về cách thức các địa phương, các doanh nghiệp Việt có thể tận dụng Hiệp định thương mại để tiến vào thị trường này, Đại sứ Việt Nam tại Vương quốc Bỉ, kiêm nhiệm Công quốc Luxembourg, Trưởng phái đoàn Việt Nam tại Liên minh châu Âu (EU) Nguyễn Văn Thảo cho biết: "Khối EU 27 thành viên là đối tác toàn diện của Việt Nam và chúng ta có thể hợp tác về tất cả các mặt, trong đó kinh tế là lĩnh vực trọng tâm. Để hợp tác được với EU, các địa phương cần có chiến lược tiếp cận cụ thể, bài bản. Điều đầu tiên khi muốn thúc đẩy thương mại đầu tư với EU, các địa phương cần phải xác định được đâu là thế mạnh của mình, đâu là sản phẩm chủ lực. Không phải chỉ sản phẩm chủ lực của địa phương mà cần quan tâm những lĩnh vực thu hút đầu tư, những sản phẩm đó có vào được thị trường châu Âu hay không. Như vậy mới có cách tiếp cận phù hợp".

Đại sứ Nguyễn Văn Thảo cũng nhấn mạnh: "Châu Âu là thị trường tiêu chuẩn cao. Chúng ta có thuận lợi hết sức cơ bản là có hiệp định thương mại tự do, nhưng để vào được thị trường EU, sau khi chọn lựa được các sản phẩm, lĩnh vực đầu tư, cần có một kế hoạch tổng thể được xây dựng một cách bài bản, nêu rõ các điểm mạnh, các bước đi chiến lược. Kế hoạch này cần phải được đầu tư thích đáng, cả về con người, trí tuệ, về kinh phí thì mới triển khai được. Khi triển khai kế hoạch này cần có tầm nhìn dài hạn. Hợp tác với EU không chỉ làm theo một hợp đồng, một thương vụ, mà cần phải xác định làm dài hạn. Việc hợp tác làm ăn với EU có thể đem lại cho các địa phương, các doanh nghiệp của ta kết quả hết sức cao. Quan trọng hơn thế nữa là tính bền vững. Không phải có những thị trường nay mở cửa mai đóng cửa, nhưng đối với EU, tính bền vững là điều hết sức quan trọng".

Chia sẻ về những đóng góp của công tác ngoại giao kinh tế trong việc hỗ trợ cho các địa phương, các doanh nghiệp Việt khi tiến vào thị trường này, Đại sứ Nguyễn Văn Thảo cho hay: "Khi làm việc với EU, ta cần sự phối hợp đồng bộ, nhịp nhàng. Khối EU có 27 nước và có 15 cơ quan đại diện của Việt Nam. Đây có thể nói là cánh tay nối dài của các địa phương. Và để thúc đẩy hợp tác kinh tế với các địa phương thì các địa phương cần hợp tác chặt chẽ với các cơ quan đại diện của ta tại EU. Không chỉ vậy, các cơ quan đại diện của EU tại Việt Nam cũng là các đầu mối mà các địa phương nên bám sát để thúc đẩy hợp tác. Một trong những kênh hợp tác quan trọng hơn 1.000 doanh nghiệp lớn từ EU đã và đang làm ăn ở Việt Nam. Đây là những người đã hiểu Việt Nam, đã làm ăn với Việt Nam và rất dễ để tiếp cận, mở rộng hợp tác của các địa phương với EU".

Một điểm mà tôi rất mong muốn là với EU ta cần phải có sự liên kết giữa các địa phương và doanh nghiệp. Họ không phân biệt cà phê của Đắk Lắk hay Kon Tum mà chỉ biết đó là cà phê Việt Nam. Họ cũng không phân biệt đó là xoài của Đồng Tháp hay của Bến Tre mà chỉ biết đó là xoài của Việt Nam. Vì thế, các địa phương cần có sự liên kết lại với nhau để cùng xây dựng chương trình tiếp cận vào EU thì sẽ hiệu quả và phù hợp hơn nhiều, Đại sứ chia sẻ.

Tận dụng thuận lợi và khắc phục khó khăn của EVFTA

Trong bối cảnh EVFTA đi vào thực thi với cam kết xóa bỏ thuế nhập khẩu hàng hóa lên đến 100%,

hiệp định thương mại này là thuận lợi rất cơ bản trong hợp tác kinh tế giữa Việt Nam và EU. Theo Đại sứ Nguyễn Văn Thảo, trong cả khu vực châu Á, EU chỉ ký Hiệp định Thương mại tự do (FTA) với 4 nước, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore và Việt Nam. Trong đó, Nhật Bản, Hàn Quốc và Singapore không phải là đối thủ cạnh tranh với Việt Nam trong một số mặt hàng mà Việt Nam có thế mạnh, đặc biệt là nông, lâm, thủy hải sản. Thêm vào đó, một thuận lợi khác khi hợp tác được với EU là chỉ cần hàng hóa vào được một nước, thì đồng nghĩa hàng hóa Việt Nam có thể lưu thông cả 27 nước. EVFTA khác với các hiệp định khác mà chúng ta đã ký, ví dụ như CPTPP hay RCEP.

Tuy nhiên, đối với FTA, không chỉ có thuận lợi, mà còn có những khó khăn. Đại sứ Nguyễn Văn Thảo nhấn mạnh: "EU là một thị trường tiêu chuẩn cao. Ngoài hàng rào phi thuế quan, còn có những vấn đề khác như vấn đề về văn hóa tiêu dùng, khoảng cách địa lý, các tiêu chuẩn xã hội. Đây là bài học mà chúng ta nhận thấy cần phải kết hợp hài hòa, chứ đừng nhìn nhận rằng có FTA là có tất cả khi làm việc với EU mà cần phải có tổng thể hài hòa, thì ta mới có thể làm với EU".

Nhà ngoại giao đại diện Việt Nam tại EU cũng cho hay: "Một bất lợi khác nữa là sau khi hàng hóa của ta vào EU nhiều, về nguyên tắc cơ bản, họ sẽ dựng các rào cản, các tranh chấp. Khiếu kiện về thương mại sẽ xảy ra và chúng ta cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và bài bản thì mới có thể làm được. Khi làm việc với EU, tôi xin đưa ra ví dụ minh họa, đó là một trận bóng. Chính phủ ta đã tạo ra được một sân bóng tốt, chúng ta có một luật lệ tốt. Nhưng để có một trận bóng hay, điều đầu tiên là cầu thủ phải giỏi, sản phẩm của chúng ta phải có tính cạnh tranh, doanh nghiệp của chúng ta phải có đủ năng lực cạnh tranh. Sự phối hợp, liên kết giữa các doanh nghiệp cũng giống như một cầu thủ không thể làm nên chiến thắng, mà các doanh nghiệp của chúng ta phải liên kết lại với nhau mới tại ra một sức mạnh tổng thể để cạnh tranh được với EU. Điều thứ ba là ta phải biết rõ luật lệ để vào được EU và tránh được những tổn thất không đáng có".

Có thể thấy năm đầu tiên thực hiện EVFTA lại là năm Việt Nam, EU và cả thế giới chịu ảnh hưởng nặng nề của Covid-19, do đó, kết quả thương mại tổng thể do EVFTA mang lại có thể bị che khuất bởi hậu quả của đại dịch. Như vậy, có thể hi vọng rằng khi đại dịch được đẩy lui, tiềm năng to lớn trong hợp tác hai bên sẽ được hiện thực hóa thành những kết quả đáng khích lệ hơn nữa.