Ngoại trưởng Tillerson mở đường Mỹ hiện hữu giữa lòng ASEAN

Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson đang có chuyến thăm đầu tiên tới Đông Nam Á kể từ khi ông nhậm chức trong chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Mặc dù mục đích chính của chuyến thăm này là tham dự hội nghị ASEAN thường niên tại Philippines, nhà ngoại giao cấp cao Mỹ cũng tìm kiếm những ưu tiên hàng đầu của Washington với các đồng minh và đối tác quan trọng tại các điểm dừng ở Thái Lan và Malaysia trong bối cảnh khu vực nhiều biến động.

Thu hút sự quan tâm về chính sách khu vực

Về chương trình nghị sự chính thức, sự kiện chính trong chuyến đi của ông Tillerson, kéo dài từ ngày 5 - 9/8 là các hội nghị đầu tiên của ông tại ASEAN, đáng chú ý là Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF). Theo The Diplomat, Ngoại trưởng Tillerson có thể nhấn mạnh các vấn đề an ninh châu Á đang được chính phủ Mỹ quan tâm nhất, trong đó, Triều Tiên chắc chắn sẽ là một mối quan ngại chính. Đồng thời, các vấn đề khác, như Nhà nước Hồi giáo (IS) và Biển Đông, cũng sẽ được quan tâm.

Ông Tillerson và các nhà ngoại giao ASEAN trong cuộc gặp tháng 5. (Nguồn: AFP)

Ngoài việc thúc đẩy các vấn đề chính, ông Tillerson cũng sẽ tiếp cận với một loạt các vấn đề trong bối cảnh đa phương khi tham dự các cuộc họp khác. Trong đó, hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ-ASEAN năm nay mang ý nghĩa đặc biệt vì năm nay cũng là kỷ niệm 50 năm quan hệ Mỹ-ASEAN. Đây cũng là cơ hội để đạt được sự tiến bộ hơn nữa trong danh sách dài các ưu tiên ban đầu được đặt ra trong quan hệ đối tác chiến lược giữa Mỹ và ASEAN dưới chính quyền Obama vào năm 2015. Đặc biệt, một số nội dung vẫn đang tiếp tục được thảo luận dưới thời ông Trump, bao gồm tại Cuộc họp đặc biệt giữa Mỹ và ASEAN vào tháng 5 vừa qua.

Bên cạnh đó, các cuộc họp tập trung vào một số vấn đề cụ thể, như Sáng kiến Hạ nguồn Mekong – được chính quyền cựu Tổng thống Obama đưa ra - cũng tạo cơ hội cho chính quyền Mỹ hiện tại bắt đầu xây dựng một cơ chế hợp tác đa phương rộng hơn – vượt lên các lợi ích cụ thể Mỹ đã tập trung chú ý cho tới nay.

Ngoài các cuộc họp này, ông Tillerson cũng sẽ có nhiều các cuộc họp bên lề với các quan chức của các nước đồng minh và các nước đối tác.

Dù vậy, The Diplomat nhận định, giống như các quan chức cao cấp khác của Mỹ khi công du nước ngoài, ông Tillerson có thể sẽ phải đối mặt với một loạt các câu hỏi về cách tiếp cận của chính quyền Tổng thống Trump đối với châu Á và toàn cầu.

Trước đó, tại cuộc đối thoại Shangri-La năm nay ở Singapore, đã có rất nhiều sự quan tâm của các nước trong khu vực về việc Mỹ còn thiếu sự nhất quán với chính sách châu Á, cùng với một số lo lắng về thời gian tại nhiệm của nhiều quan chức trong chính quyền Mỹ như ông Tillerson và những người khác như Bộ trưởng Quốc phòng Jim Mattis – trong bối cảnh nhân sự tại Nhà Trắng còn nhiều bất ổn.

Mở rộng cam kết với đồng minh và đối tác

Chuyến đi của ông Tillerson lần này là một cơ hội cho chính quyền của ông Trump mở rộng cam kết với các đồng minh và đối tác quan trọng tại khu vực – những bên quan trọng đối với việc gia tăng các lợi ích của Mỹ.

Một điểm dừng của ông Tillerson là Philippines - với vai trò là Chủ tịch ASEAN và là bên lên kế hoạch cho chương trình nghị sự ASEAN lần này. Không chỉ vậy, Manila còn một đồng minh của Mỹ, là một bên có liên quan trực tiếp trong tranh chấp Biển Đông và đang là một trong những nơi nhóm Nhà nước Hồi giáo (IS) đang muốn xâm nhập để mở rộng ảnh hưởng vào Đông Nam Á.

Mặc dù Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã tìm cách tái cân bằng sự liên kết của nước này với Washington và đang tìm kiếm một loạt các mối quan hệ rộng lớn hơn bao gồm với cả Bắc Kinh và Moscow, chính quyền Tổng thống Duterte và bản thân ông cũng nhận ra đang tồn tại sự hội tụ lợi ích về nhiều vấn đề như chống khủng bố cũng như mối liên kết thể chế sâu xa giữa hai nước.

Đồng thời, ông Tillerson cũng sẽ có cơ hội xây dựng mối quan hệ để chuẩn bị cho một cuộc họp thượng đỉnh dự kiến giữa ông Duterte và ông Trump vào cuối năm nay nếu Tổng thống Mỹ thực hiện cam kết tham gia các cuộc họp của ASEAN và APEC.

Ngoại trưởng Tillerson cũng sẽ dừng chân ở Thái Lan, một đồng minh hiệp ước khác của Washington ở Đông Nam Á. Mặc dù mối quan hệ đã trở nên lạnh nhạt sau những biến động tại chính trường Thái Lan năm 2014, giữa hai bên vẫn có sự gắn kết.

Trong khi một hội nghị thượng đỉnh giữa ông Trump và nhà lãnh đạo Thái Lan Prayuth Chan-ocha vào tháng trước chưa diễn ra, hai bên đã tổ chức Đối thoại chiến lược Mỹ-Thái Lan phiên thứ sáu, một tín hiệu về sự tiếp tục tiến trình bình thường hoá các mối quan hệ - dù còn chậm chạp – được tiếp nối từ thời chính quyền ông Obama.

Hai nước cũng đã đạt được một số tiến bộ trong một số lĩnh vực hợp tác, đặc biệt là quốc phòng, mặc dù một số khác biệt đáng kể vẫn hiện hữu.

Ông Tillerson cũng sẽ tới thăm Malaysia để kết thúc chuyến thăm ASEAN. Mối quan hệ Mỹ-Malaysia đã ấm dần lên đáng kể dưới thời chính quyền cựu Tổng thống Obama, với việc hai bên nâng mức quan hệ lên đối tác toàn diện trong chuyến thăm của ông Obama tới Malaysia, lần đầu tiên trong nửa thế kỷ qua.

Tuy nhiên, những diễn biến gần đây, chẳng hạn như việc nước này mở một cuộc điều tra về bê bối tham nhũng - được cho là có liên quan đến Thủ tướng Najib Razak cũng như những tín hiệu xích lại giữa Kuala Lumpur và Bắc Kinh, đã phần nào làm mờ mối quan hệ song phương.

Mặc dù Malaysia không phải là một đồng minh theo hiệp ước với Mỹ, nước này là một bên trực tiếp trong tranh chấp Biển Đông, một trong hai quốc gia nằm trong liên minh toàn cầu do Mỹ lãnh đạo chống IS và một quốc gia bị ảnh hưởng trực tiếp bởi những hành động gia tăng căng thẳng gần đây của Triều Tiên, chính quyền Tổng thống Trump chắc chắn đã nhận ra rằng, điều quan trọng là tạo sự kết nối với Kuala Lumpur trong việc xây dựng chính sách của Mỹ về châu Á.

(Theo The Diplomat)