Người Kurd và Syria “xoay vần” Mỹ, Nga?

Cuộc chiến chống IS tại Syria và Iraq sắp kết thúc. Một giai đoạn chuyển đổi mới tại Trung Đông đang bắt đầu. Tuy nhiên, căng thẳng giữa các siêu cường khu vực vẫn âm ỉ và có thể thổi bùng xung đột bất cứ lúc nào.

Thổ Nhĩ Kỳ, Hoa Kỳ và SDF ở Đông Syria

Sau khi ông Trump đối thoại với ông Erdogan vào cuối tháng 11, các tin tức đã cho biết rằng, Hoa Kỳ sẽ chấm dứt việc cung cấp vũ khí cho Đơn vị Bảo vệ Nhân dân Kurd (YPG) - một lực lượng thuộc SDF đang tham chiến cùng Mỹ tại Syria. Tuy nhiên, số liệu thực tế do Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Thổ Nhĩ Kỳ cung cấp không chỉ ra điều đó. Họ không đề cập đến YPG. Thay vào đó, họ nói rằng có những "điều chỉnh đang được xem xét đối với sự hỗ trợ quân sự cho các đối tác của chúng ta trên thực địa tại Syria." Hoa Kỳ khẳng định rằng họ đang bước vào một "giai đoạn ổn định" mới, cho thấy rằng họ có ý định ở lại đông Syria và sẽ tiếp tục làm việc với SDF, trong đó có YPG.

Xung đột tại Syria, Iraq cùng sức ảnh hưởng của các siêu cường đang kéo theo nhiều hệ lụy khó lường tại khu vực.

Đối với Thổ Nhĩ Kỳ, điều này là không thể chấp nhận được. Ankara xem YPG như “cánh tay nối dài” tại Syria của Đảng Lao động người Kurd PKK và đã liên tục chỉ trích sự liên hệ giữa Mỹ và YPG. Liên minh do Mỹ dẫn đầu đã cam kết rằng, "như chúng tôi đã làm kể từ khi các cuộc tấn công bắt đầu ở Raqqa, bất kỳ việc bán các thiết bị cho các lực lượng nội bộ SDF sẽ được thông báo với Thổ Nhĩ Kỳ. Chúng tôi đã công khai những thoả thuận này với liên minh NATO và đối tác. "

Căng thẳng sắp nổi lên giữa Hoa Kỳ và Thổ Nhĩ Kỳ về vấn đề tại phía đông Syria. Thổ Nhĩ Kỳ đang làm việc chặt chẽ hơn với Nga và Iran - đặc biệt là kể từ cuộc trưng cầu độc lập của người Kurd ở miền bắc Iraq. Vào ngày 22/11, Nga đã tổ chức một cuộc họp với Tổng thống Iran Hassan Rouhani và nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Erdogan về vấn đề Syria.  Báo chí Thổ Nhĩ Kỳ  sau đó đã đăng tải nhiều thông tin tích cực về sự kiện  này.

Đối thoại Moscow-Ankara tượng trưng cho một nỗ lực loại bỏ ảnh hưởng của Mỹ về Syria. Hoa Kỳ đã không đóng một vai trò nổi bật trong tiến trình Geneva trong một năm qua, đồng thời cũng không tham gia các cuộc hội đàm ở Astana, hay Sochi. Động thái này cũng sẽ đặt các đối tác của Mỹ  ở phía Đông Syria, như SDF ra ngoài lề bất kỳ thỏa thuận nào trong tương lai. 

Quan hệ Nga-Iran-Thổ Nhĩ Kỳ-Qatar

Sau hội nghị thượng đỉnh Sochi, và quyết định của Thổ Nhĩ Kỳ gửi lực lượng tới hỗ trợ Qatar vào tháng 6, đang nổi lên sự liên hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ, Nga, Iran và Qatar. Thổ Nhĩ Kỳ và Qatar ban đầu đã là những người ủng hộ chính cho lực lượng nổi dậy chống lại Bashar al-Assad và đã hỗ trợ nhóm này trong nhiều năm qua. Còn Nga và Iran lại là những đồng minh chính của Assad. Nhìn bề ngoài, có vẻ như bốn quốc gia này mâu thuẫn với nhau, tuy nhiên, những diễn biến năm ngoái đã đưa họ xích lại gần hơn.

Iran và Thổ Nhĩ Kỳ đều phản đối cuộc trưng cầu dân ý của cộng đồng người Kurd tại Iraq vào ngày 25/9. Qatar từ lâu đã hành động độc lập với Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh GCC, cũng như mâu thuẫn với Saudi và UAE với việc được cho là đã hỗ trợ Hamas và nhóm Huynh đệ Hồi giáo, cũng như hoạt động của kênh truyền hình Al-Jazeera .

Theo National Interest, Thổ Nhĩ Kỳ và Qatar đã ủng hộ Mohammed Morsi của nhóm Huynh đệ Hồi giáo ở Ai Cập cho đến khi ông này bị lật đổ vào năm 2013. Còn Iran và Qatar đều ủng hộ Hamas. Tehran đã cung cấp trợ giúp lớn cho Qatar kể từ sau khi cuộc phong tỏa nước này do Saudi dẫn đầu khai màn. Thổ Nhĩ Kỳ, quan ngại về mối quan hệ của Hoa Kỳ với SDF, cũng ngày càng cảm thấy Moscow là địa chỉ cần đến khi thảo luận về Syria.

Đối với Hoa Kỳ, mối liên kết giữa bốn nước này là một vấn đề hết sức khó khăn khi Tổng Trump muốn xây dựng một liên minh chống Iran, bao gồm Thổ Nhĩ Kỳ, Iraq và Qatar. Mỹ đang cảm thấy việc dựa vào Saudi và Israel, và một mức độ nào đó cả Cairo và Jordan là chưa đủ để gây ảnh hưởng tại khu vực  này.

Người Kurd với Iraq và Syria

Trong cuộc chiến chống lại ISIS, lực lượng người Kurd đã trở thành các đồng minh chủ chốt của Hoa Kỳ chống lại các phần tử cực đoan. Peshmerga của KRG đã hỗ trợ liên minh do Mỹ dẫn đầu dọc theo hàng ngàn cây số tiền tuyến ở bắc Iraq và người Kurd cũng được vũ trang, huấn luyện và hỗ trợ tài chính từ các đối tác liên minh.

Tại Syria, người Kurd cũng là “xương sống” của cuộc chiến chống lại IS, và đã đánh bại IS tại thành trì lớn Raqqa. Tuy nhiên, Hoa Kỳ đã cố gắng cân bằng liên minh thực tế với người Kurd với liên minh lịch sử cùng Baghdad và Ankara. Giới lãnh đạo người Kurd ở miền đông Syria và miền bắc Iraq cũng rất khác nhau và họ bắt nguồn từ hai truyền thống chính trị người Kurd khác biệt.

Sau khi Baghdad quyết định chiếm lại Kirkuk vào tháng 10 với sự hỗ trợ ngầm từ Hoa Kỳ và Iran, khu vực Kurdistan đã rơi vào khủng hoảng chính trị. Người đứng đầu KRG, Masoud Barzani, đã từ chức và các chính khách tại khu vực chỉ trích lẫn nhau. Hiện tại với sự hòa giải của Hoa Kỳ, căng thẳng đã lắng xuống và người Kurd đã ngồi xuống thảo luận Baghdad.

Tuy nhiên, Hoa Kỳ đang phải đối mặt với sự tham gia của quân đội Shia, hay Hashd al-Shaabi (PMU), trong lực lượng an ninh Iraq. Nếu Hoa Kỳ là nghiêm túc về việc ngăn chặn ảnh hưởng của Iran, họ không thể hợp tác với các đơn vị này. Ngoại trưởng Rex Tillerson cho biết PMU nên rời khỏi Iraq từ tháng Mười, trong khi Abadi trả lời rằng họ là một phần quan trọng trong việc bảo vệ Iraq.

Mối quan hệ của Hoa Kỳ với người Kurd cũng sẽ trở thành vấn đề nóng bỏng ở Syria khi cả chính quyền Syria lẫn Thổ Nhĩ Kỳ đều có những yêu cầu của mình. Chính quyền Syria muốn nắm quyền kiểm soát trở lại toàn bộ đất nước. Tiến trình hòa đàm Geneva kêu gọi bầu cử tự do và công bằng tại Syria, tuy nhiên, điều này rất khó để đạt được khi các phe phái tại nước này còn đang chia rẽ. Ông Tillerson đã nói rằng gia đình Assad không có tương lai ở Syria, và vì vậy chưa rõ chính sách của Mỹ về vấn đề miền đông Syria ra sao – nơi lực lượng nổi dậy đang nắm giữ nhiều khu vực. Nếu Hoa Kỳ bị buộc phải từ bỏ các đồng minh người Kurd, hoặc ở Syria hoặc Iraq, Washington có thể sẽ bị giảm uy tín tại đây.

(Theo NI)