(Tổ Quốc) - Vụ nhà báo Khashoggi bị giết đã mở ra một cuộc chiến không đường lùi, nặng tính toán giữa những người đứng đầu Thổ Nhĩ Kỳ và Arab Saudi.
Hôm thứ Ba (23/10), Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã có bài phát biểu trực tiếp nhằm vào Thái tử Arab Saudi Mohammed bin Salman, khi cáo buộc chính phủ quốc gia Arab đã lên kế hoạch giết hại nhà báo Jamal Khashoggi.
Chỉ vài giờ sau đó, trong một khách sạn hạng sang, người ta chứng kiến một Thái tử Mohammed đầy tự tin thể hiện sự chào mừng tới các lãnh đạo doanh nghiệp và quan chức chính phủ… - những người đã vượt qua bão dư luận để tham gia một hội nghị kinh tế được mệnh danh là Davos ở Trung Đông, đang diễn ra tại thủ đô Riyadh. "Thêm người, thêm tiền", ông Mahammed tuyên bố trước đông đảo phóng viên.
Cái chết của nhà báo Jama Khashoggi đang trở thành tâm điểm của cộng đồng quốc tế (ảnh: NYT)
Cuộc chiến không đường lùi
Tờ New York Times đánh giá, những động thái diễn ra cùng ngày trên là minh chứng rõ rệt nhất về một cuộc đối đầu "không còn đường lùi" giữa hai đồng minh của Mỹ đang cùng muốn vươn lên vị trí "đầu tầu" trong khu vực là Arab Saudi và Thổ Nhĩ Kỳ.
Trong bài phát biểu của mình, Tổng thống Erdogan cho thấy, Ankara đã sẵn sàng "tận dụng" những sức ép của cộng đồng quốc tế dành cho Arab Saudi, để tạo ra những ảnh hưởng tiêu cực nhất tới hình ảnh của Thái tử Mohammed. Cùng lúc, ông Erdogan cũng không bỏ qua lá bài lớn nhất của mình: đoạn ghi âm và các bằng chứng mà Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố có liên quan tới vụ ám sát cây bút bình luận của tờ The Washington Post.
Tổng thống Erdogan đã có bài phát biểu trực tiếp nhắm vào Thái tử Mohammed
Về phần Thái tử Mohammed, ông tỏ ra kiên định với niềm tin, bất chấp scandal, nguồn dầu mỏ dồi dào và sự giàu có của Saudi sẽ vẫn đủ sức hấp dẫn giới đầu tư nước ngoài. Hoàng gia Saudi cho biết, họ sẽ công bố các gói thỏa thuận trị giá tới 50 tỷ USD có được tại hội nghị, với các tập đoàn như Hyundai hay Halliburton… Chưa dừng lại đó, truyền thông nước này cũng đặc biệt "tung hô" những phát ngôn của Kirill Dmitriev, một người quản lý quỹ đầu tư Nga có mối quan hệ thân cận với Tổng thống Vladimir Putin. "Arab Saudi là một đối tác tuyệt vời cho chúng tôi", ông Dmitriev nói.
Cũng trong ngày thứ Ba, hình ảnh Thái tử Mohammed bắt tay với Salah Khashoggi, con trai của nhà báo quá cố Khashoggi đã được đăng tải trên toàn bộ các hãng truyền thông lớn của Saudi. Salah hiện không được phép rời khỏi đất nước.
Ngoài ra, không thể không lưu ý rằng, ở độ tuổi 33, và hướng tới hình ảnh một nhà cải cách và một đồng minh then chốt với phương Tây, Thái tử Mohammed hoàn toàn có khả năng duy trì vị thế quyền lực của mình trong nhiều thập kỷ tới – cả ở Arab Saudi và khu vực Trung Đông, bất chấp những bằng chứng mà Ankara đe dọa công bố.
Rõ ràng, vụ giết hại không xảy ra ngay lập tức mà đã nằm trong kế hoạch.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan
Tuy nhiên, Thổ Nhĩ Kỳ cũng không tỏ ra chùn bước trong những nỗ lực của mình. Tổng thống Erdogan tiết lộ, ngay khi các nhà ngoại giao tại lãnh sự quán Saudi ở Istanbul biết rằng, ông Khashoggi sẽ đến làm giấy tờ, một người trong số họ đã trở về Riyadh – nơi "một hành trình đã được lên kế hoạch". Sau đó, một nhóm 15 người Saudi đã khởi hành tới Istanbul vào ngày 2/10 để thực hiện những gì đã vạch ra.
"Rõ ràng, vụ giết hại không xảy ra ngay lập tức mà đã nằm trong kế hoạch", ông Erdogan nói, đồng thời yêu cầu phải có những hình phạt "ở mức độ cao nhất".
"Người Saudi đang phải chịu áp lực mà không có đủ thời gian", Aaraon David Miller, một cựu quan chức ngoại giao Mỹ và học giả tại Trung tâm Wilson nhận định. "Cả dầu mỏ và tiền bạc cũng không thể xóa bỏ được vết nhơ này, hoặc khiến đối thủ của họ phải im lặng, bao gồm ông Erdogan".
Thái tử Mohammed và Tổng thống Donald Trump trong một cuộc gặp hồi tháng Ba tại Washington (ảnh: NYT)
Tính toán của Tổng thống Erdogan
Bài phát biểu của người đứng đầu Thổ Nhĩ Kỳ được cho là nhắm tới hai "khán giả" chủ chốt: Vua Salman – bố của Thái tử Mohammed và Tổng thống Mỹ Donald Trump.
"Tôi không hề nghi ngờ sự ngay thẳng của Vua Salman", ông Erdogan khẳng định Vua Salman là người duy nhất tại Arab Saudi có thể lấy lại quyền lực của Thái tử mà không cần phải tiến hành bạo lực. Và có vẻ như ông Erdogan đang muốn "chia rẽ" hai người này.
Theo Yasin Aktay, một cố vấn của Tổng thống Erdogan, với việc không đề cập tới tên của Thái tử Mohammed, ông Erdogan "đã phân biệt giữa Vua Salman và những người bị tình nghi tại Arab Saudi". "Ông Erdogan yêu cầu và hy vọng nhà vua có thể hành động vì công lý", Aktay chỉ ra.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ cũng nhắc tới một cuộc điện thoại gần đây với Tổng thống Trump. "Chúng tôi đã thống nhất sẽ đem mọi khía cạnh của câu chuyện này ra ánh sáng", ông Erdogan cho biết.
Người Saudi đang phải chịu áp lực mà không có đủ thời gian... Cả dầu mỏ và tiền bạc cũng không thể xóa bỏ được vết nhơ này, hoặc khiến đối thủ của họ phải im lặng.
Aaraon David Miller
Mặc dù vậy, theo một số chuyên gia, khả năng Nhà Trắng hoàn toàn quay lưng với chính quyền Riyadh là điều khó xảy ra. Một phần nguyên nhân xuất phát từ việc con rể kiêm cố vấn Trung Đông của ông Trump, Jard Kushner đã coi Thái tử Mohammed là một yếu tố trụ cột trong chiến lược của Washington nhằm kiềm chế Iran và duy trì Israel.
Hôm thứ Hai (22/10), Thái tử Mohammed đã có cuộc gặp gỡ với Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin. Đây được coi là một tín hiệu cho thấy Nhà Trắng vẫn sẽ tiếp tục sự ủng hộ dành cho Riyadh.
Các nguồn tin thân cận với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ cho biết, ông hiểu được tình hình trên. Tuy nhiên, cùng lúc, ông Erdogan cũng tính toán, cơ hội thông qua vụ Khashoggi để làm suy yếu Thái tử Mohammed – là hoàn toàn đáng để thử, thay vì chỉ đơn thuần chấp nhận sự đối đầu từ Arab Saudi trong vòng… 50 năm tới.
