(Tổ Quốc) - Tình trạng xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan trên nền tảng công nghệ số diễn ra với những “chiêu trò” khó lường. Nhiều nhạc sĩ đã gay gắt lên tiếng về những hành vi ứng xử không minh bạch, dùng chiêu trò đánh tráo khái niệm để lừa dối các nhạc sĩ ký vào những hợp đồng bản quyền không rõ ràng.
Mới đây, hàng loạt nhạc sĩ như Thanh Tùng, Hoàng Sông Hương, Bảo Chấn... đã gửi đơn kiến nghị để nhờ Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC) xử lý.
Những bản hợp đồng thiếu minh bạch
Lợi dụng sự không am hiểu về luật bản quyền của một số nhạc sĩ, có một số công ty lừa các nhạc sĩ ký vào những bản hợp đồng gây bất lợi cho chính mình.
Bức xúc trước một bản hợp đồng bị đánh tráo, nhạc sĩ Trần Thanh Tùng, tác giả của những ca khúc nổi tiếng như: "Đừng ví em là biển", "Tình khúc Nguyệt hò", "Biển hát lời anh ca" đã không ngần ngại khi cho rằng bản thân ông còn non nớt về mặt pháp lý, kèm theo cái tính nghệ sĩ của mình mà đã bị các bạn trẻ lừa dối.
Nhạc sĩ Trần Thanh Tùng tác giả của Đừng ví em là biển
Nhạc sĩ Trần Thanh Tùng thuật lại: "Khi các bạn ấy đến nói chuyện và mời ký hợp đồng có giới thiệu công ty này là kênh truyền thông Mỹ, quảng bá toàn cầu và mời tôi ký hợp đồng. Họ nói việc ký hợp đồng ủy quyền 3 tác phẩm của tôi không ảnh hưởng đến việc ký kết hợp đồng của tôi với Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Viêt Nam. Vì hiểu biết non nớt, tính nghệ sĩ dễ dãi, khi gặp phải đối tác có kinh nghiệm, và làm ăn kiểu chộp giật nên mình mắc lừa.
Sau khi ký hợp đồng, một tuần không thấy công ty này gửi lại bản chính cho tác giả như thỏa thuận, rồi 2 tuần, 2 tháng, mặc dù số điện thoại có ghi nhưng tôi không liên lạc được nên đã tìm theo địa chỉ tới công ty. Tuy nhiên, họ tiếp chúng tôi ở quán nước. Và bản hợp đồng đưa trả lại cho tôi là một bản hợp đồng không có dấu công ty cũng không có dấu giáp lai giữa các trang. Hợp đồng ủy quyền của tôi cũng chỉ đề người đại diện mà không ghi rõ tác giả nhạc, tác giả lời. Xem kỹ thì bản Hợp đồng bị đánh tráo, nghĩa là từ trang 1 sang trang 2 có những nội dung bị thay đổi. Họ ký với tôi có 3 tác phẩm mà trong hợp đồng đồng ghi tuyển tập tác phẩm. Tôi đem thắc mắc hỏi một người bạn thì được biết hợp đồng bị đánh tráo, sửa chữa, có dấu hiệu lừa dối. Tôi cũng đã mang hợp đồng trao đổi với hai tác giả thơ trong các tác phẩm của tôi thì các nhà thơ cũng đồng quan điểm. Chúng tôi gửi kiến nghị lên Cục bản quyền đề nghị không cấp giấy ủy quyền cho công ty đó vì hợp đồng không ghi rõ họ tên tác giả nhạc và tác giả lời. Đồng thời tôi cũng gửi đơn đề nghị Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam thay mặt tôi tiến hành các bước chấm dứt hợp đồng và xử lý các vấn đề liên quan".
Với nhạc sĩ Hoàng Sông Hương, ông cho biết, ông có hai hợp đồng, một hợp đồng ủy thác cho Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam và một hợp đồng cho một đơn vị khác khai thác, nhưng có thời hạn và hợp đồng đó không ảnh hưởng gì đến quyền tác giả mà ông đã ủy thác cho Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam. Tuy nhiên, bản hợp đồng mà công ty vừa ký với ông đã khiến ông bức xúc bởi ông cho rằng hợp đồng ấy là không chấp nhận được.
Nhạc sĩ Hoàng Sông Hương thuật lại: "Khi họ mang hợp đồng tới, tôi nói: các chú ký như thế nào thì ký, nhưng không được ảnh hưởng đến quyền tác giả của bác là được. Tuy nhiên, bản hợp đồng họ đưa cho tôi giữ không có dấu, không có chứng minh thư, như vây là chưa chặt chẽ về pháp lý. Mặc dù, trước khi ký tôi đã hỏi rõ về quyền và lợi ích hợp pháp và họ nói bác yên tâm, hợp đồng này không ảnh hưởng gì tới hợp đồng đã ký với Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam. Nhưng giờ như thế này là bác bị lừa dối. Chúng nó dối trá, bởi bài "Tình ta biển bạc đồng xanh" nó ký hợp đồng 30 triệu là một bản hợp đồng khác, mà khi trả lại đã bị đánh tráo bằng một văn bản khác mà nội dung lại ghi là được quyền sử dụng suốt đời. Làm sao có chuyện sử dụng suốt đời được?".
Quá bức xúc trước những câu từ trong hợp đồng, nhạc sĩ Hoàng Sông Hương cũng đã gửi đơn kiến nghị để nhờ Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam xử lý vụ việc, trả lại quyền tác giả và các quyền liên quan theo hợp đồng ủy thác với Trung tâm.
Trước đó, nhạc sĩ Bảo Chấn, gia đình cố nhạc sĩ Hoàng Phương cũng gặp phải tình trạng ký vào những bản hợp đồng thiếu minh bạch và đều phải gửi đơn kiến nghị để xử lý.
Ca khúc Tình ta biển bạc đồng xanh của nhạc sĩ Hoàng Sông Hương bị đánh tráo bằng hợp đồng 30 triệu sử dụng suốt đời
Nhạc sĩ cần cẩn trọng với quyền sở hữu tác phẩm
Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu, bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản. Pháp luật về quyền tác giả đã trao cho tác giả quyền thực hiện độc quyền đối với các quyền này.
Ở Việt Nam, quyền tác giả là một lĩnh vực phức tạp, còn mới mẻ nhưng các quy định pháp luật Việt Nam và các điều ước mà Việt Nam tham gia về quyền tác giả về cơ bản đã đáp ứng được yêu cầu bảo hộ quyền tác giả nói chung và quyền tác giả âm nhạc nói riêng.
Lạm dụng những kẽ hở pháp lý, nhiều tổ chức, cá nhân đã biến mục đích phổ biến tác phẩm âm nhạc để phục vụ triệt để cho mục đích kinh doanh; khiến tác giả không chỉ thiệt thòi về vật chất mà còn ảnh hưởng đến tinh thần và sức sáng tạo. Thậm chí có tác giả, do sơ suất trong ký kết hợp đồng đã dẫn tới việc mất hẳn quyền sở hữu, quyền kiểm soát đối với chính tác phẩm của mình.
Trao đổi với báo chí, đại diện bộ phận pháp chế của Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam cho biết: "Theo Luật Sở hữu trí tuệ, thời gian bảo hộ quyền tác giả được thực hiện từ khi tác phẩm ra đời. Đơn vị ủy thác sẽ có trách nhiệm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm từ khi ký ủy thác cho tới 50 năm sau khi tác giả qua đời. Vì vậy, đừng vì một chút lợi nhỏ trước mắt mà các tác giả vội ký ủy thác cho một đơn vị khai thác, quản lý khi chưa nắm rõ về các thủ tục pháp lý cũng như những rủi ro gặp phải khi bán độc quyền hoặc chuyển nhượng tác phẩm".
Cũng theo đơn vị này, từ những nội dung phản ánh và đề nghị tư vấn của nhiều nhạc sĩ gửi đến, mới thấy rằng thực tế đa phần các nhạc sĩ do chưa nắm rõ các điều khoản thỏa thuận và thuật ngữ pháp lý nên khi ký kết đã không lường trước được những tình huống đầy rủi ro. VCPMC cũng đã có những hỗ trợ pháp lý, tránh hiện tượng nhầm lẫn, không trung thực "tình ngay lý gian" hoặc cố tình lừa dối, làm sai lệch trong giao dịch dân sự, gây ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của tác giả - chủ sở hữu tác phẩm.
Những vụ việc xảy ra liên tiếp vừa qua cũng là lời cảnh tỉnh cho các nhạc sĩ cần cẩn trọng hơn để tránh được rủi ro với những thiệt hại rất lớn, có thể bao gồm cả việc vĩnh viễn mất đi quyền lợi mà đáng ra phải thuộc về tác giả./.
