Phát huy giá trị các danh hiệu UNESCO phục vụ phát triển bền vững tại Việt Nam

Dự hội nghị có Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng; ông Đoàn Minh Huấn, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương, Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình; Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam Hà Kim Ngọc; ông Firmin Edouard Matoko, Trợ lý Tổng Giám đốc UNESCO về ưu tiên châu Phi và quan hệ đối ngoại; lãnh đạo HĐND, UBND tỉnh Ninh Bình, lãnh đạo một số bộ, ban, ngành Trung ương; các đại sứ, lãnh đạo, nguyên lãnh đạo, Ban thư ký Ủy ban Quốc gia UNESCO; lãnh đạo một số tỉnh, thành phố, các xã trong vùng di sản...

Việt Nam là thành viên chủ động và có trách nhiệm đối với UNESCO

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng đã phát biểu Khai mạc Hội nghị.

Bộ trưởng khẳng định: Phát triển bền vững và sáng tạo đã trở thành mục tiêu của nhiều quốc gia trên thế giới và Việt Nam cũng không nằm ngoài quỹ đạo đó. Đảng Cộng sản Việt Nam, Chính phủ Việt Nam đã nhấn mạnh phải coi văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là sức mạnh nội sinh, nguồn lực và động lực quan trọng để phát triển đất nước.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng, Việt Nam là một trong những quốc gia tổ chức nhiều hoạt động, tham gia nhiều sự kiện quan trọng quốc tế và được UNESCO bầu cử giữ các chức vụ lãnh đạo. Trong suốt 47 năm kể từ khi chính thức là thành viên của UNESCO từ năm 1976, Người Việt Nam đã phát huy tâm thế và mang nhận thức đó vào trong tất cả các hoạt động, hợp tác với các đối tác, nhất là với UNESCO. Quan hệ Việt Nam - UNESCO là hình mẫu tốt về hợp tác hiệu quả, ở đó Việt Nam - UNESCO là những người bạn cùng chí hướng, chung tầm nhìn và đều rất kiên trì, bền bỉ trong thực hiện các cam kết.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng, Việt Nam đã phê chuẩn, tham gia 4 Công ước của UNESCO về lĩnh vực di sản văn hóa; 5 lần đảm nhiệm vai trò thành viên Hội đồng Chấp hành UNESCO, thành viên Ủy ban Di sản Thế giới (nhiệm kỳ 2013 - 2017), thành viên Ủy ban liên Chính phủ Công ước về Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể (nhiệm kỳ 2006 - 2010 và 2022 - 2026), thành viên Ủy ban liên Chính phủ Công ước Bảo vệ và phát huy sự đa dạng của các biểu đạt văn hóa (nhiệm kỳ 2021 - 2025); là một trong các quốc gia đầu tiên tổ chức hoạt động kỷ niệm hướng tới Lễ Kỷ niệm toàn cầu 50 năm Công ước Di sản Thế giới của UNESCO.

Điều đó đã khẳng định Việt Nam là thành viên chủ động và có trách nhiệm đối với UNESCO, đóng góp tích cực cho thành công của các khuôn khổ và hoạt động của UNESCO, đặc biệt là trong kiến tạo, đối thoại, hợp tác vì hòa bình và phát triển.

Với nguồn tài nguyên văn hóa và thiên nhiên đồ sộ, phong phú, đặc sắc, đến nay Việt Nam đã được UNESCO ghi danh 8 Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới, 15 Di sản văn hóa phi vật thể, 9 Di sản tư liệu, 3 công viên địa chất toàn cầu và 11 khu dự trữ sinh quyển thế giới. Có thể nói, các di sản văn hóa và thiên nhiên của Việt Nam được UNESCO ghi danh đã giúp khơi dậy niềm tự hào và khuyến khích mạnh mẽ các cộng đồng có di sản, các cấp chính quyền địa phương, toàn xã hội quan tâm, tự nguyện và chủ động tham gia, đóng góp bảo vệ di sản, đẩy mạnh giới thiệu, quảng bá di sản văn hóa của địa phương, tạo thêm động lực trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội.

Công tác xây dựng hệ thống văn bản pháp luật ngày càng được hoàn thiện, trong đó có Luật Di sản văn hóa, Nghị định số 109/2017/NĐ-CP ngày 21.9.2017 quy định về bảo vệ và quản lý Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới ở Việt Nam được Chính phủ Việt Nam ban hành là minh chứng điển hình về bảo vệ, quản lý các Di sản thế giới của Việt Nam được UNESCO công nhận, trở thành bài học kinh nghiệm cho nhiều quốc gia trên thế giới tham khảo, áp dụng.

Cùng với đó, công tác quy hoạch, kiểm tra, xếp hạng di tích được đẩy mạnh.

Bộ trưởng cho biết, trong giai đoạn 2021- 2025, hợp tác giữa Việt Nam và UNESCO tiếp tục được củng cố thông qua việc hai bên đã ký kết Bản ghi nhớ, tạo cơ sở vững chắc hơn nữa trong việc quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị các di sản văn hóa được UNESCO ghi danh, qua đó tiếp tục đóng góp cho các chiến lược phát triển quốc gia, cũng như các chiến lược phát triển của địa phương.

Thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng về nhiệm vụ chấn hưng và phát triển văn hóa Việt Nam, Kết luận của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc ngày 24.11.2021: “Quan tâm hơn nữa đến việc bảo tồn, tôn tạo và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc, các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của các vùng, miền, của đồng bào các dân tộc, kết hợp với tiếp thu tinh hoa văn hóa của thời đại. Phát triển “sức mạnh mềm” của văn hóa Việt Nam, góp phần nâng cao sức mạnh tổng hợp quốc gia trong thời gian tới”; các chính sách về đối ngoại, các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên, Bộ VHTTDL, Bộ Ngoại giao cùng các địa phương đang tập trung thực hiện mục tiêu toàn cầu về tăng cường bảo vệ và bảo đảm an toàn cho các Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới; Di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh tại “Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện Chương trình Nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững”, hướng tới việc thực hiện Chương trình nghị sự 2030 của Liên Hợp Quốc.

Bên cạnh đó, hoạt động bảo vệ, phát huy giá trị các di sản văn hóa, trong đó có các di sản được UNESCO công nhận, gắn với phát triển du lịch bền vững cũng là một trong những nhiệm vụ, giải pháp quan trọng để du lịch thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của đất nước theo tinh thần Nghị quyết số 82/NQ-CP ngày 18.5.2023 của Chính phủ về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu đẩy nhanh phục hồi, tăng tốc phát triển du lịch hiệu quả, bền vững.

Bộ trưởng khẳng định, việc tổ chức hội nghị quốc tế "Phát huy giá trị các danh hiệu UNESCO phục vụ phát triển bền vững tại Việt Nam" thể hiện sự đồng hành một cách tích cực nhất về trách nhiệm của Việt Nam cùng cộng đồng quốc tế trong việc bảo vệ các di sản văn hóa và di sản thiên nhiên được UNESCO ghi danh vì sự phát triển bền vững theo quan điểm của UNESCO, đó là đảm bảo sự phát triển nhằm thỏa mãn các nhu cầu hiện tại của con người nhưng không tổn hại tới sự thỏa mãn các nhu cầu của thế hệ tương lai.

Hài hòa bảo tồn và phát triển

Ông Phạm Quang Ngọc, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh khẳng định: Ninh Bình là nơi duy nhất ở Việt Nam sở hữu danh hiệu "kép" của UNESCO: Di sản hỗn hợp Văn hóa và Thiên nhiên thế giới. Nhờ sở hữu những giá trị riêng có về địa lý, sinh thái và nhân văn, lại nằm ở vị trí yết hầu cực Nam khu vực miền Bắc, là điểm kết nối, giao thoa, chuyển tiếp liên vùng giữa vùng Đồng bằng châu thổ sông Hồng, vùng rừng núi Tây Bắc và vùng duyên hải Bắc Trung Bộ, rộng hơn là giữa các vùng cả nước, đã tạo cho Ninh Bình nguồn tài nguyên văn hóa, sinh thái phong phú, độc đáo và "gánh vác" những sứ mệnh lịch sử đặc biệt trong tiến trình dựng nước và giữ nước.

Cùng với những giá trị đã được UNESCO vinh danh, cư dân Ninh Bình qua nhiều thế hệ đã sáng tạo, lưu truyền, lan tỏa nhiều giá trị văn hóa đặc sắc với cốt cách riêng có. Đó là gần 2.000 di sản văn hóa vật thể và gần 500 di sản văn hóa phi vật thể phản ánh tương đối toàn diện đời sống vật chất và tinh thần của người Ninh Bình nói riêng, người Việt Nam nói chung từ cổ chí kim, từ truyền thống đến hiện đại.

Nhận thức rõ những giá trị đó là nguồn lực và động lực cho sự phát triển bền vững; cùng với tiến trình đổi mới của đất nước, sau hơn 30 năm tái lập tỉnh, với những quyết sách và bước đi đúng đắn, phù hợp, quyết tâm kiên định thực hiện những đột phá chiến lược theo hướng phát triển "Xanh và Bền vững", kinh tế tỉnh Ninh Bình những năm qua đã vươn lên, phát triển hài hòa trên 3 lĩnh vực: Nông nghiệp - Công nghiệp và Dịch vụ, nhất là ngành Du lịch phát triển mạnh mẽ và đang từng bước trở thành ngành kinh tế mũi nhọn.

Từ năm 2022 Ninh Bình đã trở thành tỉnh tự cân đối ngân sách và có điều tiết về ngân sách Trung ương là 9%. Đặc biệt là đã thực hiện tốt công tác quản lý, bảo tồn và phát huy các giá trị toàn cầu của Di sản Thế giới, kết hợp hài hòa giữa việc gìn giữ môi trường, bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống với phát triển kinh tế du lịch, đảm bảo lợi ích của người dân, Nhà nước và doanh nghiệp. Ninh Bình được Tổng Giám đốc UNESCO ghi nhận, đánh giá cao tại Lễ kỷ niệm 50 năm Công ước về Bảo vệ di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, tổ chức tại tỉnh Ninh Bình vào tháng 9/2022.

Chủ tịch UBND tỉnh Phạm Quang Ngọc cũng cho rằng, việc phối hợp với Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam đồng chủ trì tổ chức hội nghị quốc tế "Phát huy giá trị các danh hiệu UNESCO phục vụ phát triển bền vững tại Việt Nam" là vinh dự và là dịp để tỉnh Ninh Bình giới thiệu về vùng đất giàu giá trị văn hóa, tự nhiên và truyền thống tốt đẹp của con người, vùng đất Cố đô. Đây cũng là cơ hội để Ninh Bình và các tỉnh có di sản thế giới nói riêng, các đối tác toàn cầu nói chung đẩy mạnh trao đổi, hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm và tầm nhìn chung về thực hiện bảo tồn, phát huy giá trị các danh hiệu UNESCO.

Từ những kinh nghiệm bảo tồn và phát huy giá trị di sản trên thế giới và các địa phương tại Việt Nam, cùng với việc nghiên cứu Nghị quyết số 54 ngày 10/12/2019 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Thừa Thiên Huế đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; nhất là những thành tựu, kinh nghiệm và thực tiễn của tỉnh Ninh Bình, nơi có Di sản hỗn hợp Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới với giá trị đặc sắc, tiêu biểu toàn cầu, đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch nằm trọn trong Quy hoạch chung đô thị Ninh Bình đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050; tỉnh Ninh Bình mong rằng, hội nghị là "không gian mở" cho thảo luận, trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm và tầm nhìn đối với vấn đề phát huy giá trị các danh hiệu UNESCO phục vụ phát triển bền vững tại Việt Nam.

Trợ lý Tổng Giám đốc UNESCO về ưu tiên châu Phi và quan hệ đối ngoại Firmin Edouard Matoko nhấn mạnh: "Việt Nam là hình mẫu hợp tác tích cực và hiệu quả với UNESCO. Trong suốt 47 năm qua, Việt Nam và UNESCO đã xây dựng mối quan hệ bền chặt dựa trên niềm tin chung về tầm quan trọng thiết yếu của giáo dục, khoa học và văn hóa như những động lực chính cho sự phát triển bền vững".

Trên cơ sở những thành tựu phát triển kinh tế - xã hội, ông khẳng định Việt Nam ngày nay đã đảm nhận vai trò tích cực hơn trong công việc của các tổ chức quốc tế, trong đó nổi bật là UNESCO. Ông đồng thời gửi lời chúc may mắn và thành công tới Việt Nam trong nỗ lực ứng cử vào vị trí thành viên Ủy ban Di sản thế giới nhiệm kỳ 2023-2027.

Tại hội nghị, các đại biểu tập trung thảo luận 3 phiên chuyên đề trọng tâm gồm: Thực tiễn về phát huy danh hiệu UNESCO phục vụ phát triển bền vững tại Việt Nam; Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về phát huy danh hiệu UNESCO phục vụ phát triển bền vững và Giải pháp huy động nguồn lực trong bảo tồn và phát huy giá trị danh hiệu UNESCO phục vụ phát triển bền vững. Cùng với đó là các chương trình tham quan thực địa tại khu du lịch sinh thái Tràng An, phố cổ Hoa Lư; các đại biểu cùng gặp gỡ, trò chuyện với cộng đồng cư dân địa phương.

Đặc biệt, Ninh Bình mong được các chuyên gia, bạn bè, đối tác chia sẻ những kinh nghiệm và tầm nhìn về kiến tạo thể chế đặc thù cho quản lý và phát triển đô thị di sản được UNESCO vinh danh; cơ chế đặc thù giải phóng và huy động các nguồn lực cho bảo tồn và phát triển di sản; các phương thức đô thị hóa và phân loại đô thị, phù hợp chức năng đô thị di sản sở hữu danh hiệu của UNESCO, tránh được áp lực của mô hình "đô thị nén" gây xung đột với yêu cầu bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới; sáng tạo nên mô hình cư trú và sinh kế chuyển đổi phù hợp cho cư dân trong các đô thị di sản hướng vào giải quyết tốt cả mục tiêu bảo tồn và mục tiêu phát triển; mở rộng cơ hội hợp tác và thúc đẩy kết nối giữa các đô thị di sản mà UNESCO đã vinh danh.

Cùng phát biểu tại Hội nghị quốc tế "Phát huy giá trị các danh hiệu UNESCO phục vụ phát triển bền vững tại Việt Nam", ông Hà Kim Ngọc, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao và ông Firmin Edouard Matoko, Trợ lý Tổng Giám đốc UNESCO về ưu tiên châu Phi và quan hệ đối ngoại thống nhất quan điểm cho rằng, Quần thể Danh thắng Tràng An - một di sản văn hóa và thiên nhiên có sự hài hòa giữa phát triển kinh tế và du lịch bền vững với bảo tồn thiên nhiên, gắn kết vai trò của phụ nữ vào di sản, tìm ra sinh kế cho người dân từ di sản. Theo Tổng Giám đốc UNESCO, câu chuyện thành công của Tràng An - Ninh Bình đã truyền cảm hứng cho các quốc gia thành viên khác.

Hội nghị quốc tế "Phát huy giá trị các danh hiệu UNESCO phục vụ phát triển bền vững tại Việt Nam" nhằm tổng kết, đánh giá thực tiễn bảo tồn và phát huy danh hiệu UNESCO phục vụ phát triển bền vững tại Việt Nam; chia sẻ, tham khảo kinh nghiệm quốc tế về bảo tồn và phát huy danh hiệu UNESCO phục vụ phát triển bền vững; đề xuất giải pháp huy động nguồn lực và sự tham gia của người dân; đưa ra các khuyến nghị bảo tồn và phát huy danh hiệu UNESCO phục vụ phát triển bền vững tại Việt Nam.

Qua đó khẳng định vị thế của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới là một đất nước nhiều tiềm năng và cơ hội phát triển bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống, đáp ứng nhu cầu xã hội, đảm bảo việc bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa - thiên nhiên và giá trị truyền thống vì sự phát triển bền vững.

Hội nghị quốc tế "Phát huy giá trị các danh hiệu UNESCO phục vụ phát triển bền vững tại Việt Nam" diễn ra trong 2 ngày (từ ngày 3 đến ngày 4/7)./.