(Tổ Quốc) - Chính quyền Tổng thống Trump đang lặng lẽ thúc đẩy kế hoạch xây dựng một liên minh an ninh và chính trị mới với sáu nước Ả Rập vùng Vịnh, cùng Ai Cập và Jordan.
Chính quyền Tổng thống Trump đang lặng lẽ thúc đẩy kế hoạch xây dựng một liên minh an ninh và chính trị mới với sáu nước Ả Rập vùng Vịnh, cùng Ai Cập và Jordan. Một phần của kế hoạch này là để chống lại sự gia tăng hiện diện của Iran ở Trung Đông.
Kế hoạch trên - được một số thành viên trong Nhà Trắng và từ Trung Đông gọi là “NATO Ả Rập” – giữa các đồng minh Hồi giáo Sunni có thể được xem là một cách để chống lại sự lớn mạnh của Hồi giáo Shiite Iran và có thể sẽ mang tên là Liên minh Chiến lược Trung Đông (MESA).
Con đường tiến đến MESA
Vào thời điểm mà nhiều người đang xem xét lại sự hữu ích của những liên minh như NATO, thì một khối liên kết mới như MESA có thể sẽ rất có ích trong việc đối phó với các sức mạnh thực tế và cần kíp do Iran đặt ra.
Ý tưởng về một liên minh lấy Hồi giáo Sunni làm trung tâm ở Trung Đông không phải là mới và đã từng được đề cập vài lần trong quá khứ, bao gồm sự liên kết giữa người Ảrập, Jordan, Thổ Nhĩ Kỳ và những bên khác nhằm ủng hộ giới lãnh đạo Sunni ôn hòa và khoan dung, trong khi vẫn đẩy lùi được ảnh hưởng ngày càng lan rộng và được cho là nguy hiểm của Iran trong khu vực.
Trước đó, ngay cả Mỹ và các nước khu vực đều không nhận thức đủ tiềm lực của Iran và chưa nhận thấy sự cấp thiết để tiến hành chiến lược trên nhanh chóng. Nhưng với nhiều điều diễn ra ở Syria, Yemen và những nơi khác, lập trường này giờ đã thay đổi. Sức mạnh của Iran đang là điều nhiều thế lực tại Trung Đông e ngại.
 Mỹ và nhiều cường quốc Trung Đông lo ngại về ảnh hưởng đang lên của Iran. (Nguồn: Reuters) |
Về lý thuyết, khái niệm liên minh chính trị và quân sự của các nước Sunni ôn hòa, với sự ủng hộ và tham gia của Mỹ - có thể giúp bù đắp sức ép từ Iran, đang ngày càng lớn mạnh và họ thường xuyên đe dọa ngăn chặn xuất khẩu dầu tại khu vực.
Còn trên thực tế, cũng đã có một số cân nhắc về việc thiết lập một liên minh như vậy. Xét về chi phí, đây sẽ không phải là một NATO thứ 2, nơi mà Hoa Kỳ sẽ gánh chịu phần lớn gánh nặng. Người chính xác sẽ trả tiền và chi tiêu bao nhiêu cần phải được nêu rõ ngay từ đầu. Các quốc gia như Saudi Arabia và các quốc gia vùng Vịnh vẫn còn rất nhiều tiền từ xuất khẩu dầu và có thể đủ khả năng gánh vác gánh nặng này. Do Jordan và một số nước khác không giàu có bằng, điều này cũng cần phải tính đến trong phương trình liên minh.
Ngoài ngân sách hoạt động, cần phải suy nghĩ nghiêm túc về bản chất và mức độ của các cam kết. Một cuộc tấn công vào một thành viên liên minh có thể được coi là một cuộc tấn công vào tất cả như NATO hay không? Đây cũng phải xem xét tới thời điểm NATO được hình thành- khi đang có nỗi sợ hãi lớn về nguy cơ xảy ra một cuộc tấn công quy mô lớn của Liên Xô và các lực lượng Hiệp ước Warsaw nhằm vào phương Tây. Trong khi đó, vào thời điểm hiệm tại thì Iran lại tiến hành các hoạt động bí mật, sử dụng các lực lượng ủy nhiệm và nhiều hình thức hiện diện khác tại khu vực Trung Đông. Do đó, hình thức và bản chất của liên minh đẩy lùi sức mạnh Iran, trong khi không cần tiến hành chiến tranh chính thức, sẽ là một mối quan tâm chính.
Cân nhắc yếu tố Israel
Có lẽ điều quan trọng nhất với bối cảnh ở Trung Đông là về vai trò của Israel và động lực gắn kết Israel - nếu có - với một tổ chức như MESA? Bất kỳ liên minh an ninh nghiêm túc nào có Hoa Kỳ ở Trung Đông mà không có sự tham gia đầy đủ của Israel thì liên minh này sẽ có ý nghĩa rất khiêm tốn, dù Israel không phải là một quốc gia Hồi giáo Sunni. Israel không chỉ là đồng minh mạnh nhất của Hoa Kỳ trong khu vực, mà còn là lực lượng quân sự quan trọng nhất ở Trung Đông.
Các quốc gia Hồi giáo Sunni ngày càng mạnh mẽ như Saudi Arabia đã phát triển quan hệ gần gũi hơn với Israel khi xem xét nghiêm túc vấn đề an ninh của chính họ và mối đe dọa từ Iran. Theo những nước này, đã đến lúc họ phải liên kết với nhau để đối mặt với mối đe dọa ngày càng tăng của Iran. Thời gian cho Saudi cân bằng cả hai phe trong thế trận khu vực đã kết thúc và sẽ cần phải công khai cởi mở với Israel trong MESA nếu muốn liên minh này có bất kỳ sự tín nhiệm thực sự nào.
Về phần mình, Israel hiện đang đối phó với các vấn đề an ninh chính đặt ra bởi các lực lượng và tên lửa Iran ở Syria một cách thường xuyên và nghiêm túc. Trong tương lai gần, họ đang tranh thủ Nga, Mỹ và ngay cả chính phủ Assad ở Syria để tìm ra giải pháp khả thi. Tuy nhiên, mục tiêu này sẽ dễ đạt được hơn bởi một liên minh khu vực rộng lớn - sẽ giúp đối phó với Iran trong thời gian dài hơn và bao gồm một tập hợp quốc gia Hồi giáo Sunni trong quá trình này.
