(Tổ Quốc) - Tổng thống Joe Biden hôm thứ Hai thông báo rằng thủ lĩnh al-Qaida Ayman al-Zawahri đã bị giết trong một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Mỹ ở Kabul, Afghanistan.
Trong một bài phát biểu từ Nhà Trắng, Tổng thống Mỹ cho biết rằng các quan chức tình báo Mỹ đã theo dõi al-Zawahri đến một ngôi nhà ở trung tâm thành phố Kabul, nơi ông đang trốn cùng gia đình. Tổng thống đã phê duyệt hoạt động này vào tuần trước và cuộc tấn công đã được tiến hành vào Chủ nhật.
Al-Zawahri và trùm khủng bố Osama bin Laden là những kẻ chủ mưu thực hiện vụ tấn công ngày 11/9/2001. Bin Laden đã bị giết tại Pakistan vào ngày 2/5/2011, trong một chiến dịch tấn công của lực lượng SEAL Hải quân Mỹ.
Ông Biden nói: "Ông ta (Al-Zawahri) sẽ không bao giờ được phép biến Afghanistan trở thành nơi trú ẩn an toàn của bọn khủng bố. Vì ông ta đã không còn và chúng tôi sẽ đảm bảo rằng không có điều gì xảy ra nữa. Thủ lĩnh khủng bố này không còn nữa".
Chiến dịch này là một chiến thắng chống khủng bố quan trọng của chính quyền Biden và diễn ra chỉ 11 tháng sau khi quân đội Mỹ rời khỏi Afghanistan.
Chiến dịch nhiều năm của Mỹ nhằm vào al-Qaida
Theo 5 nguồn thạo tin, cuộc tấn công do CIA thực hiện. Dù ông Biden và Nhà Trắng đều không nêu chi tiết về sự tham gia của CIA nhưng nhà lãnh đạo Mỹ đã bày tỏ sự tôn vinh đối với cộng đồng tình báo nước này, nói rằng "nhờ sự kiên trì và kỹ năng phi thường của họ" mà chiến dịch đã thành công.
Tổng thống Biden tuyên bố về chiến dịch nhằm vào Al-Zawahri. Ảnh: AP.
Cái chết của Al-Zawahri đã loại bỏ một nhân vật đóng vai trò định hình al-Qaida từ cấp phó của bin Laden kể từ năm 1998 cho đến khi kế nhiệm bin Laden từ năm 2011. Theo một quan chức tình báo Mỹ cấp cao, ngôi nhà mà Al-Zawahri đang ở khi bị giết là thuộc quyền sở hữu của một nhân vật cao cấp trong Taliban là Sirajuddin Haqqani.
Trong cuộc chiến kéo dài 20 năm ở Afghanistan, Mỹ đã nhắm mục tiêu và chia nhỏ al-Qaida, khiến các thủ lĩnh phải lẩn trốn. Tuy nhiên, việc Mỹ rút khỏi Afghanistan vào tháng 9 năm ngoái đã tạo cơ hội cho nhóm cực này phát triển lại.
Sau khi thành công hạ được al-Zawahri, Nhà Trắng vẫn nhấn mạnh đây là một nhân vật nguy hiểm bởi trước đó đã liên tục thúc giục các cuộc tấn công vào Mỹ.
Các quan chức tình báo Mỹ đã biết về một mạng lưới giúp al-Zawahri né tránh họ trong nhiều năm, nhưng vẫn chưa xác định được vị trí của hắn cho đến những tháng gần đây.
Đầu năm nay, các quan chức Mỹ biết rằng vợ, con gái và các con của thủ lĩnh khủng bố này đã chuyển đến một ngôi nhà an toàn ở Kabul, một quan chức chính quyền cấp cao Mỹ nói với các phóng viên.
Các nhân vật cấp cao của Taliban đã biết về sự hiện diện của al-Zawahri ở Kabul nhưng chính phủ Taliban không được báo trước về hoạt động tấn công của Mỹ.
Bên trong chính quyền Biden, chỉ một nhóm nhỏ các quan chức tại các cơ quan chủ chốt, cũng như Phó Tổng thống Kamala Harris, được cung cấp thông tin.
Vào ngày 1 tháng 7, ông Biden đã được thông báo ngắn gọn trong Phòng Tình huống về hoạt động dự kiến. Trong đó, Tổng thống đã đánh giá kỹ lưỡng mô hình ngôi nhà mà Zawahri đang ẩn náu. Al-Zawahri đang đứng trên ban công nơi ẩn náu của mình khi hai tên lửa Hellfire được phóng từ một máy bay không người lái và trúng mục tiêu.
Gia đình của Al-Zawahri đã ở trong một khu vực khác của ngôi nhà khi chiến dịch được tiến hành và không ai khác được cho là đã thiệt mạng, AP dẫn lời một quan chức Mỹ cho biết.
"Chúng tôi nói rõ một lần nữa vào tối nay: Bất kể mất bao lâu, bất kể bạn trốn ở đâu, nếu bạn là mối đe dọa cho người dân của chúng tôi, Mỹ sẽ tìm thấy bạn và đưa bạn ra ngoài," ông Biden nói.
Vai trò của Al-Zawahri
Al-Zawahri hầu như không phải là một cái tên quen thuộc như bin Laden, nhưng tên này đã đóng một vai trò lớn trong các hoạt động khủng bố.
Mối quan hệ của Al-Zawahri và bin Laden được tạo dựng vào cuối những năm 1980, khi al-Zawahri được cho là đã hỗ trợ triệu phú bin Laden trong các hang động của Afghanistan khi cuộc pháo kích của Liên Xô làm rung chuyển các ngọn núi xung quanh họ. Sau đó, Al-Zawahiri đã hợp nhất nhóm chiến binh Ai Cập của mình với al-Qaida của bin Laden vào những năm 1990.
Zawahri đã nằm trong danh sách Khủng bố bị truy nã gắt gao nhất của FBI và người cung cấp thông tin có thể được sử dụng để giết hoặc bắt giữ ông ta cũng được trao thưởng tới 25 triệu USD.
Khi Mỹ tấn công Afghanistan năm 2001, phá hủy thiên đường an toàn của al-Qaida và phân tán, giết và bắt giữ các thành viên của nhóm này, al-Zawahri đã đảm bảo sự "sống sót" của al-Qaida. Tên này đã xây dựng lại quyền lãnh đạo của al-Qaida ở khu vực biên giới Afghanistan-Pakistan và sắp xếp các đồng minh vào các vị trí quan trọng.
Tên này cũng chỉ đạo việc xây dựng một mạng lưới các tổ chức liên kết với al-Qaida ở khu vực lân cận như Iraq, Saudi Arabia, Bắc Phi, Somalia, Yemen và châu Á. Trong thập kỷ tiếp theo, al-Qaida đã kêu gọi hoặc tham gia trực tiếp vào các cuộc tấn công ở tất cả các khu vực đó cũng như châu Âu, Pakistan và Thổ Nhĩ Kỳ, bao gồm cả vụ đánh bom xe lửa năm 2004 ở Madrid và vụ đánh bom xe lửa năm 2005 ở London.
Tuy nhiên, al-Zawahri đã gặp khó khăn để duy trì al-Qaida giữa một Trung Đông đầy biến động với Mùa xuân Arap và sự trỗi dậy của nhóm Nhà nước Hồi giáo IS. Cho tới nay, dù vẫn là một nhân tố gây bất ổn tại Trung Đông nhưng al-Zawahri không tạo được nhiều tiếng vang cho nhóm này như thời kỳ trước.
