(Tổ Quốc) - Nhà tắm hơi Thổ Nhĩ Kỳ (còn gọi là hammam) là một địa điểm tắm công cộng gắn liền với văn hóa của Đế chế Ottoman. Đối với người Thổ Nhĩ Kỳ, đây không chỉ đơn thuần là nơi để tắm.
Theo trang SCMP, hammam từng là nhà tắm hơi được ưa chuộng của Đế chế Ottoman trong nhiều thế kỷ, trước khi hệ thống nước máy xuất hiện. Hiện nay, nhiều nhà tắm hammam đang được khôi phục để bảo tồn văn hóa tắm cổ xưa.
Bên trong nhà tắm hơi Zeyrek Cinili Hamam vào thế kỷ 16 vừa được phục hồi tại Istanbul. Nhà tắm hơi này và các nhà tắm hơi cũ khác trong thành phố đang được phục hồi và mở cửa trở lại, giúp bảo tồn văn hóa tắm hơi của Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: AFP
Năm 2023, nhà tắm hơi Zeyrek Cinili Hamam tròn 500 năm tuổi ở Istanbul đã mở cửa trở lại cho công chúng sau 13 năm trùng tu tỉ mỉ. Đây từng là một trong những trung tâm chăm sóc sức khỏe sang trọng bậc nhất thời đế chế Ottoman.
Ngoài mở cửa trở lại phòng tắm hơi, khu phức hợp này còn có một bảo tàng giải thích về lịch sử của hammam và nghi lễ tắm của người Ottoman.
"Quá trình phục hồi được xem như một cuộc khai quật khảo cổ, giúp hiểu rõ hơn về hammam trước đây", Người quản lý bảo tàng Beril Gur Tanyeli cho biết.
Khoảng 3.000 mảnh gạch ở nhà tắm bị mất đã được tìm thấy, giúp giải quyết câu đố về lý do tại sao hammam này được gọi là Cinili – tiếng Thổ Nhĩ Kỳ có nghĩa là "được phủ bằng gạch".
Theo các quan chức bảo tàng, những viên gạch Iznik tuyệt đẹp – được sản xuất vào thế kỷ 16 và 17 tại thị trấn cùng tên của Thổ Nhĩ Kỳ và nổi tiếng với màu sắc đa dạng – được ốp trên tường ở hammam.
"Các kiến trúc sư đã xây dựng hammam trên đỉnh các bể chứa nước ngầm để làm nền móng và lấy nguồn nước", ông Tanyeli nói.
Văn hóa tắm hơi Thổ Nhĩ Kỳ
Vào thời La Mã cổ đại, văn hóa tắm hơi rất quan trọng và là "truyền thống tắm rửa của thương nhân trước khi vào thành phố", nhà khảo cổ học Gurol Tali nói.
Trong thời kỳ Đế chế Ottoman, văn hóa tắm rửa đã có thời kỳ hoàng kim, với nghi lễ tắm rửa tượng trưng cho sự sạch sẽ của cả cơ thể và tâm hồn.
Trong đạo Hồi, người Hồi giáo phải tắm rửa trước khi cầu nguyện – một hành động được gọi là rửa tội.
Hammam cũng là nơi để tổ chức lễ mừng sinh nhật và đám cưới.
Nhà tắm hơi Zeyrek Cinili Hamam 500 năm tuổi nhìn từ trên cao. Ảnh: AFP
Mặc dù hầu hết các nhà tắm hơi đã bị hư hại do hỏa hoạn hoặc động đất, hoặc được bán cho các đại lý đồ cổ châu Âu vào thế kỷ 19, nhưng một số vẫn còn nhìn thấy được.
Việc phục hồi cũng đã phát hiện ra một số bể chứa nước ngầm bên dưới hammam.
"Tắm không chỉ được sử dụng để làm sạch cơ thể mà còn để giao lưu, thư giãn, chữa bệnh hoặc vào các dịp kỷ niệm các sự kiện quan trọng trong cuộc sống như nghi lễ đặc biệt dành cho cô dâu", ông Tali cho biết.
Vì các hộ gia đình vào thời điểm đó không có nước máy nên hammam là một phần thiết yếu của cuộc sống cho đến thế kỷ 19. Theo ghi chép của bảo tàng, số liệu điều tra dân số từ năm 1638 ghi nhận có khoảng 14.536 phòng tắm công cộng và tư nhân ở Istanbul.
Truyền thống đó vẫn tồn tại cho đến ngày nay.
"Bạn đến đây để tắm sạch sẽ và rời đi trong sự đẹp đẽ. Chúng tôi không muốn truyền thống văn hóa này biến mất", ông Zafer Akgul, một người dân địa phương nói. Ông cũng cho biết bản thân thường xuyên đến đây, đặc biệt là trước các lễ hội tôn giáo hoặc đám cưới.
"Khôi phục các phòng tắm hơi lịch sử ở Istanbul và đưa chúng vào sử dụng có thể là cách hiệu quả nhất để chuyển giao di sản văn hóa cho các thế hệ tương lai", ông Tali - Người quản lý bảo tàng nhấn mạnh.
Thu hút du khách quốc tế
Trong khi đó, Bayezid II Hamam, một nhà tắm hơi gần và cùng thời với Zeyrek Cinili Hamam, cũng đã mở cửa trở lại vào năm 2015 sau nhiều năm trùng tu.
Những mảnh gạch từng trang trí bên trong nhà tắm hơi Zeyrek Cinili Hamam được trưng bày tại bảo tàng bên cạnh. Ảnh: AFP
Đối với Manolya Gokgoz, người phát ngôn của Cemberlitas Hammam, một nhà tắm hơi khác vào thế kỷ 16 do kiến trúc sư Sinan xây dựng, mối liên hệ này mang tính cá nhân hơn: bà của cô làm việc ở đó với tư cách là một natir - người phục vụ phòng tắm hơi nữ.
"Khi tôi hai hoặc ba tuổi, tôi thường đi tắm vào buổi sáng, tắm rửa và chơi một mình cho đến tối mà không thấy chán", cô nói.
Đối với Gokgoz, truyền thống này vẫn tồn tại – mặc dù chủ yếu là với khách du lịch ghé thăm.
"Trước đây, chúng tôi thường đi hammam với mẹ và bà của mình. Bây giờ, 70% khách hàng của chúng tôi là khách du lịch nước ngoài và 30% là người dân địa phương", cô nói.
Ngày nay, trải nghiệm hammam – nơi người tắm thư giãn trong các hồ nước nóng, ấm hoặc mát với các dịch vụ bổ sung như mát-xa – trở nên khá đắt đỏ; các dịch vụ cơ bản thường có giá khoảng 100 đô la Mỹ.
Những người nổi tiếng ở Thổ Nhĩ Kỳ và du khách quốc tế thường đến phòng tắm hơi Cemberlitas. Nam diễn viên người Tây Ban Nha Pedro Alonso – người đóng vai Berlin trong loạt phim ăn khách Money Heist của Netflix – cũng vừa ghé thăm vào tháng 9/2024.
"Hammam không phải là một thứ xa xỉ, mà là một nhu cầu. Chúng tôi cần duy trì văn hóa truyền thống này", bà Gokgoz nói./.
