Thực thi Quyền sở hữu trí tuệ trên môi trường mạng

Triển khai Chương trình phối hợp hành động phòng, chống xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ giai đoạn III (Chương trình 168), Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) phối hợp với Đại sứ quán Hoa Kỳ, Văn phòng Sáng chế và Nhãn hiệu Hoa Kỳ tổ chức chuỗi sự kiện: “Hội nghị bàn tròn về thực thi quyền sở hữu trí tuệ trên môi trường trực tuyến” và Hội thảo “Bảo vệ thương hiệu và nhận diện sản phẩm”. Chuỗi sự kiện diễn ra tại 02 thành phố (tại Hà Nội từ ngày 26-27/9/2022, tại thành phố Hồ Chí Minh từ ngày 28-29/9/2022).

Vi phạm Quyền SHTT trên không gian mạng ngày càng tinh vi

Tham dự sự kiện tại Hà Nội, có ông Trần Văn Tùng, Thứ trưởng thường trực Bộ KH&CN; ông Nguyễn Quang Dũng, Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân (VKSND) tối cao; ông Đoàn Văn Việt, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; ông Marc E. Knapper, Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam; các thành viên Ban Thường trực Chương trình 168 thuộc 09 bộ, ngành; đại diện một số cơ quan liên quan đến thực thi quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) trung ương và địa phương, một số doanh nghiệp, đại diện sở hữu công nghiệp.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Văn Tùng cho biết, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, bên cạnh thị trường truyền thống, các hoạt động kinh doanh trực tuyến đang bùng nổ mạnh mẽ trên đa dạng nền tảng kinh doanh, hình thức giao dịch.

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích to lớn về giá trị kinh tế, mô hình kinh doanh này vẫn còn tồn tại nhiều thách thức đối với cá nhân và tổ chức kinh doanh, đặc biệt là các yếu tố liên quan tới vấn đề thực thi quyền SHTT khi các hoạt động giao dịch thương mại vượt qua giới hạn địa lý, lãnh thổ.

Thứ trưởng Trần Văn Tùng cũng chỉ ra, sự bùng nổ của KH&CN cũng khiến cho việc phát hiện các hành vi vi phạm để xử lý trở nên khó khăn hơn, gây tác động tiêu cực đến xã hội. các hành vi xâm phạm SHTT được thực hiện bằng nhiều hình thức, thủ đoạn mới như sử dụng công nghệ cao làm cho người tiêu dùng và cơ quan chức năng khó phát hiện. Các đối tượng vi phạm có xu hướng chuyển dịch từ phương thức truyền thống sang hình thức thương mại điện tử thông qua các mạng xã hội như Facebook, Zalo... không có giới hạn địa lý, các hành vi vi phạm ngày càng tinh vi.

Dẫn chứng về việc Công ty FPT từng phải sang Mỹ đàm phán mua lại tên miền của chính mình để có thể được hoạt động tại Mỹ, Thứ trưởng Trần Văn Tùng nhấn mạnh đây là những bài học đắt giá của doanh nghiệp trong việc đăng ký bản quyền, quyền SHTT đối với sản phẩm của mình.

Để khắc phục những hiện tượng nêu trên, Thứ trưởng Trần Văn Tùng cho biết: Chính phủ ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hướng dẫn quan trọng trong lĩnh vực KH&CN và SHTT cụ thể là: Chiến lược SHTT đến năm 2030; Chương trình phát triển tài sản trí tuệ đến năm 2030; Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và ĐMST đến năm 2030… trong đó đặt ra các chỉ số cụ thể cho lĩnh vực SHTT; Gần đây nhất, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật SHTT được Quốc hội thông qua với số phiếu nhất trí rất cao.

Cùng với đó, nhận thức được tầm quan trọng của thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong việc tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, thu hút đầu tư nước ngoài, Chính phủ Việt Nam, Bộ KH&CN và các bộ ngành chức năng đã có nhiều nỗ lực trong việc phòng, chống các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ cũng như xâm phạm quyền SHTT trong môi trường, việc tăng cường hợp tác về xây dựng thể chế và thực thi pháp luật về SHTT của 09 bộ ngành thành viên Chương trình phối hợp hành động phòng, chống xâm phạm quyền SHTT (Chương trình 168 giai đoạn III) và sự vào cuộc của hệ thống các cơ quan trung ương và địa phương.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Quang Dũng, Phó viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đánh giá: Dù Việt Nam đã và đang không ngừng hoàn thiện hệ thống pháp luật về Quyền Sở hữu trí tuệ; xét xử nhiều vụ án về về vấn đề này nhưng vấn nạn xâm phạm quyền Sở hữu trí tuệ vẫn diễn ra rất phức tạp. Các hành vi xâm phạm Quyền Sở hữu trí tuệ ngày tinh vi. Nhiều đối tượng sử dụng các thiết bị công nghệ cao để làm giả, làm nhái sản phẩm hòng qua mắt lực lượng chức năng.

"Đặc biệt, với tính chất xuyên biên giới của không gian mạng, việc truy tìm các đối tượng vi phạm Quyền Sở hữu trí tuệ gặp không ít khó khăn và tốn nhiều thời gian. Sau đó, khâu xử lý cũng gặp nhiều vướng mắc do liên quan đến các vấn đề về luật quốc tế. Do đó, Việt Nam rất cần sự giúp đỡ của các quốc gia trong xử lý các đối tượng xâm phạm Quyền Sở hữu trí tuệ", ông Nguyễn Quang Dũng nêu.

Cần sự vào cuộc quyết liệt

Chia sẻ từ kinh nghiệm của Hoa Kỳ trong bảo vệ sở hữu trí tuệ, Đại sứ Hoa Kỳ Marc E. Knapper cho biết: Hiện nay, Quyền Sở hữu trí tuệ là một trong những quyền đang rất được quan tâm đem lại lợi ích trong trong phát triển kinh tế của nhiều quốc gia. Tuy nhiên với sự phức tạp trên không gian mạng, quyền sở hữu trí tuệ rất dễ bị xâm phạm.

“Việc xâm phạm Quyền Sở hữu trí tuệ không chỉ gây nhiều thiệt hại trọng về kinh tế, tinh thần đến chủ sở hữu mà còn tác động tiêu cực đến người dùng. Tất cả đòi hỏi các quốc gia đều cần vào cuộc quyết liệt hơn nữa bởi bảo vệ Quyền Sở hữu trí tuệ cũng chính là bảo vệ sự phát triển kinh tế của quốc gia.” - Đại sứ đưa ra ý kiến.

Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) Đoàn Văn Việt chia sẻ, ngày 16/6/2022, tại kỳ họp thứ 3, Quốc hội Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam khóa XV đã thông qua "Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ". Trong đó, có nhiều nội dung mới sửa đổi, bổ sung về quyền tác giả, quyền liên quan; bảo vệ quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường mạng. Với tinh thần chủ động, tích cực, có trách nhiệm trong hội nhập quốc tế của Việt Nam, từ ngày 1/1/2023, "Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ" sẽ chính thức có hiệu lực thi hành.

Thứ trưởng cho biết, với tinh thần trên, Bộ VHTTDL đã chủ trì, phối hợp với các bộ ngành liên quan đã xây dựng, hoàn thiện hồ sơ trình các cấp có thẩm quyền gia nhập 2 Hiệp ước của WIPO về quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường mạng. Đó là, "Hiệp ước về quyền tác giả" (WCT) và "Hiệp ước về cuộc biểu diễn và bản ghi âm" (WPPT). Việt Nam đã trở thành thành viên của Hiệp ước WCT từ ngày 17/2/2022 và là thành viên của Hiệp ước WPPT từ ngày 1/7/2022. Đây là cơ sở pháp lý để Việt Nam chủ động hội nhập quốc tế sâu rộng và toàn diện.

Song song đó, Bộ VHTTDL đang tích cực phối hợp với các cơ quan có liên quan xây dựng dự thảo "Nghị định quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật sở hữu trí tuệ năm 2005, Luật sửa đổi, bổ sung năm 2009 và năm 2022 về quyền tác giả, quyền liên quan". Dự kiến Nghị định này sẽ được trình Chính phủ trong tháng 11/2022.

Về cơ bản, Việt Nam đã có được hệ thống các quy định pháp luật đáp ứng yêu cầu bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan tại quốc gia và hội nhập quốc tế. Đồng thời với việc hoàn thiện hành lang pháp lý, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan. Hoạt động tự bảo vệ quyền đã có những chuyển biến tích cực, nhiều tổ chức, cá nhân khai thác, sử dụng tác phẩm, cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng đã và đang thực hiện nghĩa vụ xin phép, thanh toán tiền bản quyền cho chủ sở hữu quyền tác giả, quyền liên quan.

Cũng theo thông tin từ Bộ VHTTDL, các cam kết tại các điều ước quốc tế về quyền tác giả, quyền liên quan mà Việt Nam là thành viên, trong đó có các cam kết tại các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP, EVFTA đã và đang từng bước được thực hiện có kết quả, bảo vệ được quyền lợi của công dân và thực hiện nghĩa vụ pháp lý khi sử dụng tác phẩm, cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng.

Tuy nhiên, để có thể thực thi bảo hộ có hiệu quả quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường mạng, đại diện Bộ VHTTDL khẳng định: Cần có sự chung tay hợp tác của các chủ thể quyền, các cơ quan ban ngành và đặc biệt là việc ứng dụng công nghệ thông tin và hợp tác quốc tế trong phát hiện và xử lý vi phạm và thúc đẩy khai thác hợp pháp.

“Làm tốt công tác bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan sẽ góp phần khuyến khích sáng tạo, thu hút đầu tư, góp phần phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước"- Thứ trưởng Đoàn Văn Việt nhấn mạnh./.