Tổng Kiểm toán Nhà nước: Nhiều doanh nghiệp nội cũng có dấu hiệu chuyển giá

TS Hồ Đức Phớc, Tổng Kiểm toán Nhà nước phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: Phùng Nguyên.

TS Hồ Đức Phớc, Tổng Kiểm toán Nhà nước cho biết thời gian qua Kiểm toán Nhà nước (KTNN) đã thực hiện kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công và đã thu hồi hàng trăm nghìn tỷ đồng cho ngân sách Nhà nước, trong đó có các khoản kiến nghị tăng thu từ hoạt động chuyển giá của đối tượng kiểm toán.

Đáng nói, không chỉ các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) mà cả doanh nghiệp nội địa cũng có dấu hiệu rõ ràng của việc chuyển giá làm thất thu ngân sách nhà nước. Tổng Kiểm toán Nhà nước nêu trường hợp cụ thể là Tổng công ty cổ phần Bia – Rượu – Nước giải khát Sài Gòn (Sabeco)..

Theo Tổng Kiểm toán Nhà nước, dưới góc độ pháp lý, việc kiến nghị của KTNN truy thu thuế tiêu thụ đặc biệt đối với Sabeco có thể xem như đã gián tiếp chỉ ra một lỗ hổng nhỏ trong việc quản lý thuế tiêu thụ đặc biệt theo quy định hiện hành.

Tại Hội thảo, một số học giả cho rằng, chuyển giá chỉ là hành vi liên quan đến các tập đoàn kinh tế đa quốc gia. Chuyển giá được hiểu là việc thực hiện chính sách giá đối với hàng hóa, dịch vụ và tài sản được chuyển dịch giữa các thành viên trong tập đoàn qua biên giới không theo giá thị trường nhằm tối thiểu hóa số thuế của các công ty đa quốc gia trên toàn cầu.

Tuy nhiên, theo PGS. TS Lê Xuân Trường, Trưởng khoa Thuế - Hải quan (Học viện Tài chính), trên thực tế, chuyển giá không chỉ được thực hiện bởi các công ty đa quốc gia, các doanh nghiệp FDI, nó còn được thực hiện bởi các công ty có nhiều công ty con chỉ hoạt động kinh doanh trong nước, hoặc thậm chí được thực hiện bởi các công ty là các chủ thể kinh tế độc lập, song chủ sở hữu lại có mối quan hệ thân nhân với nhau.

PGS. TS Lê Xuân Trường, Trưởng khoa Thuế - Hải quan, Học viện Tài chính. Ảnh: Phùng Nguyên.

Ngày nay, hoạt động chuyển giá là một thực tế phổ biến có tác động tiêu cực tới mọi nền kinh tế không phân biệt quy mô và trình độ phát triển trở thành vấn đề nan giải của mọi quốc gia trong quản lý nhà nước về lĩnh vực thuế.

Chuyển giá không những gây thất thu ngân sách lớn mà còn làm méo mó môi trường kinh doanh, tạo ra sự cạnh tranh bất bình đẳng giữa các chủ thể kinh tế và chứa đựng nhiều rủi ro khác.

Ở Việt Nam cách đây khoảng chục năm “chuyển giá” vẫn là một khái niệm mới lạ thì hiện nay nó đã là hoạt động phổ biến không chỉ đối với các doanh nghiệp FDI mà còn xảy ra ở cả các doanh nghiệp trong nước (hay hoạt động này còn được gọi là chuyển giá nội địa).

PGS. TS Lê Xuân Trường nhấn mạnh, cần hiểu hành vi chuyển giá theo một nghĩa rộng hơn, chuyển giá là một hành vi do các chủ thể kinh doanh thực hiện bằng cách thay đổi giá trị trao đổi hàng hóa, dịch vụ trong quan hệ với các bên liên kết nhằm tối thiểu hóa tổng số thuế phải nộp của các đối tác liên kết (Các công ty thành viên trong một công ty đa quốc gia; Các công ty hoặc đơn vị thành viên trong một tổng công ty, công ty; …).

Chia sẻ quan điểm về vấn đề này, Tiến sĩ Đỗ Thiên Anh Tuấn, Trường Đại học Fulbright  đã dẫn số liệu trong những năm gần đây qua công tác thanh tra, kiểm tra chuyển giá cho thấy với khoảng 2.000 doanh nghiệp FDI ở Việt Nam đã giảm lỗ 1,5 tỷ USD, số truy thu truy hoàn xấp xỉ 10.000 tỷ đồng.

“Nếu nguồn lực đủ mạnh, mở rộng công tác thanh tra, kiểm tra thì con số này có thể sẽ còn tăng lên rất nhiều”, ông Tuấn nói.

Để nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chuyển giá ở Việt Nam trong thời gian tới, Tiến sĩ Đỗ Thiên Anh Tuấn cho rằng, không nên thu hút FDI bằng mọi giá. Thay vì dành quá nhiều ưu đãi thuế, đã đến lúc Việt Nam cần phải khẳng định lại vị thế của mình, không đưa ra quá nhiều ưu đãi đại trà.

Ngoài ra, cần phải hoàn chỉnh hệ thống pháp lý về chuyển giá, thiết chế pháp lý phải đủ mạnh để ngăn chặn các doanh nghiệp, tập đoàn lớn lợi dụng chuyển giá…

Phùng Nguyên