Tổng thống Putin trước đảo chiều hàng loạt Nga – Hi Lạp

Bộ trưởng Quốc phòng Hy Lạp Panos Kammenos đã đến thăm Hoa Kỳ vào ngày 9/10 và đưa ra hai đề xuất sẽ thay đổi bối cảnh khu vực rất nhiều nếu được chấp nhận: thành lập một liên minh quân sự Balkans mới và mở rộng đáng kể sự hiện diện quân sự của Mỹ tại Hi Lạp, bao gồm việc thiết lập ba căn cứ quân sự ở Larissa, Volos, Alexandroupolis trên cơ sở lâu dài hơn.

Còn liên minh quốc phòng khu vực, được tạo ra để làm giảm "ảnh hưởng của Nga" sẽ bao gồm Hy Lạp, Macedonia (FYROM), Albania, Bulgaria và sau đó là Serbia. "Tôi muốn khẳng định rằng Hy Lạp coi Hoa Kỳ là một đối tác chiến lược và đồng minh ... ", ông Kammenos nói trong cuộc họp với Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis.  "Một điều rất quan trọng đối với Hy Lạp là việc Hoa Kỳ triển khai tài sản quân sự ở Hy Lạp trên cơ sở lâu dài hơn, không chỉ ở Vịnh Souda mà còn ở Larissa, ở Volos, ở Alexandropoulis," quan chức này nói thêm.

Thượng đỉnh Nga - Hi Lạp vào tháng 12 tới diễn ra trong bối cảnh phức tạp. (Nguồn: Strategic Culture)

Quân sự Mỹ tăng cường hiện diện tại Hi Lạp

Vào mùa xuân năm 2018, Mỹ đã bắt đầu điều máy bay không người lái MQ-9 Reaper từ Căn cứ Không quân Larisa ở Hy Lạp tới hoạt động tại châu Âu. Chương trình hợp tác quốc phòng Mỹ-Hy Lạp cũng đã bao gồm việc gia hạn thỏa thuận sử dụng căn cứ hải quân Mỹ ở vịnh Souda trên đảo Crete, nâng cấp hạm đội F-16 của quân đội Hy Lạp và kế hoạch xây dựng căn cứ quân sự thứ hai ở miền nam Crete. Mỹ và Hy Lạp cũng được cho là đã thảo luận về việc xây dựng một căn cứ quân sự trên đảo Karpathos, nằm giữa Biển Nam Aegea, Rhodes và Crete. Theo kế hoạch, hòn đảo này sẽ là nơi có các hệ thống tên lửa phòng không Patriot và máy bay chiến đấu F-22 Raptor của Mỹ. Còn loạt tiêm kích F-35 của Mỹ sẽ đóng tại Volos, tiêm kích F-16 được điều tới Andravia, trong khi các máy bay F-15 đã có mặt tại căn cứ không quân Souda.

Khi mối quan hệ với Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục xấu đi, Hy Lạp đang nắm giữ một vai trò quân sự quan trọng hơn đối với Hoa Kỳ ở Địa Trung Hải cũng như đối với khu vực Trung Đông và Bắc Phi (MENA). Tờ Wall Street Journal đưa tin tháng trước, "quân đội Mỹ đang đàm phán mở rộng hoạt động ở Hy Lạp, bao gồm việc sử dụng nhiều căn cứ không quân và hải quân ở đây, báo hiệu một động thái tiềm tàng củng cố ảnh hưởng về phía đông Địa Trung Hải trong bối cảnh căng thẳng ngày càng tăng với Thổ Nhĩ Kỳ." Cũng theo nguồn tin này, các quan chức Mỹ đã đến thăm Hy Lạp không lâu trước khi công bố thông tin trên đã tiết lộ, cả chính phủ và phe đối lập ở Hi Lạp đều ủng hộ việc tăng cường quan hệ quân sự với Mỹ. Tướng Joseph Dunford, chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân Mỹ cũng tin rằng, "vị trí địa lý của Hy Lạp và các cơ hội ở đây là khá đáng kể."

Theo cây viết Alex Gorka cho trang Strategic Culture, một liên minh quân sự giữa Síp, Israel, Hy Lạp, Liên minh Đông Địa Trung Hải (EMA), đã thực sự được hình thành. Hi Lạp và Israel đã có thỏa thuận hợp tác quân sự từ năm 2015. Quan hệ quân sự giữa Síp và Israel cũng đang mở rộng. Sau một hội nghị ba bên Síp, Israel và Hi Lạp được tổ chức tại Larnaca vào tháng 6, các lãnh đạo quốc phòng của ba nước đã cam kết mở rộng hợp tác về an ninh mạng, các cuộc tập trận quân sự chung và các hoạt động tìm kiếm cứu nạn ở phía đông Địa Trung Hải. Cả ba cũng đến thăm Hoa Kỳ cùng nhau vào tháng 5. Tháng trước, Hoa Kỳ đã mở cơ sở quân sự vĩnh viễn đầu tiên tại Israel.

Ảnh hưởng nước cờ Syria, năng lượng?

Gần đây, Mỹ đã thay đổi chính sách Syria của mình. Cây viết Alex Gorka cho rằng, trong khi việc ủng hộ cho người Kurd tại đây đã khiến Thổ  Nhĩ Kỳ giận dữ thì với thuế quan và các biện pháp trừng phạt được Washington tung ra chống lại Ankara, dường như hai bên đã không có gì để mất. Hoa Kỳ đang xem xét cắt giảm vĩnh viễn sự hiện diện quân sự của mình tại căn cứ không quân Incirlik ở miền nam Thổ Nhĩ Kỳ, một cứ điểm chiến lược cho các hoạt động quân sự tại Syria. Khả năng này là rất thực tế khi một số luật sư Thổ Nhĩ Kỳ đã đệ đơn kiện chống lại các sĩ quan Không quân Mỹ tại căn cứ này, cáo buộc họ có liên quan với những người đã tổ chức cuộc đảo chính thất bại tại Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 2016.

Hy Lạp cũng đang muốn Alexandroupolis trở thành một trung tâm xuất khẩu khí thiên  nhiên từ Israel qua Cyprus, Crete và Hy Lạp đến Ý. Tuyến đường sẽ bỏ qua Thổ Nhĩ Kỳ, vốn kiên quyết ngăn chặn một kịch bản như vậy. Trong khi tranh chấp lãnh thổ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Síp chưa được giải quyết thì Ankara vẫn nói rằng một phần khu kinh tế độc quyền của Síp là thuộc quyền của Thổ Nhĩ Kỳ. Xung đột đang tiềm tàng về vấn đề này và các đối tác EMA muốn Hoa Kỳ đứng về phía họ. Mỹ cũng cần các đồng minh này khi đang cố tăng cường sức mạnh của mình ở Trung Đông. Libya là một trong những quốc gia mà họ muốn kiểm soát thêm, trong khi ảnh hưởng của Nga tại đây đang quay trở lại. Hoa Kỳ cần sự hỗ trợ quân sự, đặc biệt là về các căn cứ, vì họ đã quyết định ở lại Syria "cho đến khi Iran rút quân".

Vào mùa hè, Hy Lạp cũng đã trục xuất hai nhà ngoại giao Nga với cáo buộc có hành động phá hoại tiến trình Macedonia thông qua thỏa thuận đổi tên với Hi Lạp và từ đó gia nhập NATO. Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov sau đó đã hủy bỏ chuyến thăm tới Athens. Tất cả các xu hướng và sự kiện này đang tạo nên một bối cảnh rối rắm nhất định trước chuyến thăm của Thủ tướng Hy Lạp Alexis Tsipras tới Nga dự kiến vào ngày 7/12 (trước đó đã được lên kế hoạch vào 12/12). Hai nước luôn là đối tác thân thiết nhưng kế hoạch muốn đưa Hy Lạp trở thành một tàu sân bay của Mỹ ở Địa Trung Hải là vấn đề đáng quan tâm và không chỉ đối với Moscow.