Triển vọng ngành công nghiệp đất hiếm của Việt Nam: Động lực phát triển kinh tế nâng tầm chiến lược

Thế mạnh của Việt Nam đối với ngành đất hiếm

Theo Cơ quan Khảo sát địa chất Mỹ, Việt Nam có trữ lượng đất hiếm lớn thứ hai thế giới với ước tính khoảng 22 triệu tấn, chiếm khoảng 19% trữ lượng được biết đến trên thế giới.

Vào tháng 7/2023, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã phê duyệt Quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng các loại khoáng sản thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Quyết định này đã công bố quy hoạch tổng thể ngành khoáng sản nhằm khai thác và chế biến hơn 2 triệu tấn oxit đất hiếm vào năm 2030 và sản xuất tương đương 60.000 tấn oxit đất hiếm mỗi năm.

Ngày 18/10/2023, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam và Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức Hội nghị phát triển ngành đất hiếm. Việt Nam cũng có kế hoạch khởi động kế hoạch khai thác mỏ đất hiếm Đông Pao ở Lai Châu, mỏ đất hiếm lớn nhất cả nước trước cuối năm nay.

Theo Quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng các loại khoáng sản thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 vừa được Thủ tướng phê duyệt tháng 7/2023, dự tính tổng sản lượng đạt hơn 2 triệu tấn quặng mỗi năm, hai mỏ được chú trọng khai thác là Đông Pao (Lai Châu) và Yên Phú (Yên Bái).

Không giống như các ngành công nghiệp khai thác khác như dầu khí hay than đá, ngành đất hiếm dù có tầm quan trọng chiến lược nhưng vẫn còn triển khai ở quy mô tương đối nhỏ. Theo Research Nester, thị trường kim loại đất hiếm toàn cầu vào năm 2022 có trị giá khoảng 10 tỷ USD và được dự đoán sẽ tăng trưởng với tốc độ gộp hàng năm là 8% để đạt tổng doanh thu 20 tỷ USD vào năm 2035.

Nâng cao vị thế của Việt Nam trên thế giới

Nếu Việt Nam thành công trong việc phát triển ngành đất hiếm, ước tính chiếm khoảng 10% thị trường toàn cầu thì nước này có thể tạo ra doanh thu hàng năm khoảng 2 tỷ USD. Tuy nhiên, lợi nhuận tiềm năng có thể thấp hơn đáng kể nếu tính đến tất cả chi phí sản xuất.

Trong thời gian qua, những lợi ích kinh tế tương đối khiêm tốn kết hợp với việc thiếu công nghệ phù hợp và những lo ngại về môi trường đang trì hoãn những nỗ lực phát triển của ngành tại Việt Nam.

Những nỗ lực phát triển ngành gần đây của Việt Nam có thể được giải thích rõ hơn bằng những lợi ích chiến lược mà nước này hy vọng đạt được, đặc biệt là tầm quan trọng chiến lược ngày càng tăng của nước này đối với các cường quốc trên thế giới.

Nếu Việt Nam có thể phát triển thành công ngành công nghiệp đất hiếm và trở thành nhà cung cấp các sản phẩm đất hiếm đáng tin cậy cho Mỹ và các đồng minh, điều này sẽ nâng cao đáng kể vị thế của Hà Nội trong các cân nhắc chiến lược của Washington và các đồng minh.

Washington và các đồng minh đã tìm cách đa dạng hóa nguồn cung đất hiếm, trong đó Việt Nam là điểm đến đáp ứng nguồn cung trong tương lai. Trong chuyến thăm Hà Nội của Tổng thống Joe Biden vào tháng 9, hai nước đã ký Biên bản ghi nhớ (MOU) nhằm hỗ trợ Việt Nam định lượng tài nguyên đất hiếm và tiềm năng kinh tế, cũng như thu hút đầu tư có chất lượng cho lĩnh vực này.

Tháng trước, Kinh tế trưởng Bộ Ngoại giao Mỹ Emily Blanchard đã đến thăm Việt Nam, khẳng định Mỹ xem Việt Nam là đối tác quan trọng trong việc đảm bảo an ninh khoáng sản và sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam chuẩn bị đấu giá các mỏ đất hiếm cũng như hỗ trợ kỹ thuật để giúp phát triển ngành.

Một số đồng minh của Mỹ cũng bày tỏ sự quan tâm đến việc hợp tác với Việt Nam để khai thác tiềm năng đất hiếm.

Thêm vào đó, trong chuyến thăm Hà Nội của Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol vào tháng 6 năm nay, hai nước đã ký Biên bản ghi nhớ thành lập trung tâm chuỗi cung ứng chung về đất hiếm và khoáng sản như vonfram nhằm đảm bảo chuỗi cung ứng đáng tin cậy cho các công ty Hàn Quốc. Một số nhà đầu tư Australia, trong đó có Blackstone, cũng đã bày tỏ ý định đấu thầu quyền khai thác tại mỏ Dong Pao (Lai Châu).

Nếu Việt Nam có thể phát triển thành công ngành công nghiệp đất hiếm và trở thành nhà cung cấp các sản phẩm đất hiếm đáng tin cậy thì quốc gia Đông Nam Á này sẽ nâng cao đáng kể vị thế trong cân nhắc chiến lược của Washington và các đồng minh.

Về lâu dài, ngành đất hiếm còn có thể mang lại cho đất nước những lợi ích kinh tế tiềm năng khác, bao gồm cả xu hướng hội nhập vào chuỗi cung ứng toàn cầu cho các sản phẩm công nghệ cao, điều cần thiết cho mục tiêu trở thành nền kinh tế công nghiệp hóa và thu nhập cao của Việt Nam vào năm 2045./.