(Tổ Quốc) - Dự án xây dựng cảng 43 tỷ RM (14 tỷ USD) của Trung Quốc tại Malacca là dự án cảng lớn nhất trong khu vực.
Tuy nhiên, nhiều câu hỏi đang được đặt ra về sự cần thiết để nâng cao năng lực thương mại của Trung Quốc và sự tham gia tích cực của Trung Quốc liệu có gắn với hoạt động thương mại hoặc lợi ích chiến lược quan trọng nào tại eo biển Malacca.
Đối với Trung Quốc, không chỉ có phần lớn hoạt động thương mại đi qua eo biển Malacca mà còn có khoảng 80% nhu cầu năng lượng của nước này. Điều này trước đó đã nhắc nhở Chủ tịch Hồ Cẩm Đào đưa "Song đề Malacca" trở thành một vấn đề chiến lược quan trọng từ khoảng năm 2003.
Lợi ích kinh tế
Cửa ngõ thương mại Melaka là một phần trong hệ thống phát triển hải cảng rộng lớn giữa Kuala Lumpur và Bắc Kinh để tăng cường thương mại song phương và thúc đẩy vận chuyển và hậu cần dọc theo con đường tơ lụa trên biển của Trung Quốc.
 Dự án Melaka tại eo biển Malacca đang dấy lên nhiều nghi ngại về chiến lược của Trung Quốc. (Nguồn: Melaka Gateway) |
Tập đoàn hải cảng quốc tế Bắc Bộ tại Quảng Tây, Trung Quốc sở hữu 40% giá trị cảng Kuantan – nơi đối mặt với tranh chấp chủ quyền Biển Đông và 49% cổ phần khu công nghiệp Kuantan ở Pahang, tiểu bang quê nhà của Thủ tướng Malaysia Najib Razak.
Các nhà chức trách Malaysia đang đề cập nhiều về thỏa thuận "Cửa ngõ Melaka" - mang tầm ảnh hưởng “thay đổi cuộc chơi” với sự hợp tác của Tập đoàn hàng đầu Malaysia KAJ Development (KAJD) và Powerchina International.
Dự án này dự kiến được hoàn thành vào năm 2025, tuy nhiên, cảng biển nước sâu tại đây có thể đi vào hoạt động từ năm 2019. Chính phủ Malaysia hy vọng điều này sẽ thu hút số lượng lớn khoảng 100.000 tàu, thuyền, nhất là của Trung Quốc, đi qua eo biển Malacca hàng năm.
Một số cường quốc công nghiệp đã bày tỏ mối quan ngại sự ảnh hưởng của các hải cảng đang hiện hữu dọc theo eo biển này, đặc biệt là trước việc Singapore mở rộng hải cảng của nước này tại đây.
Mặc dù chính phủ Malaysia cho biết một cảng mới là cần thiết vì Klang, cảng quan trọng nhất của Kuala Lumpur, sẽ được hoàn thiện vào năm 2020, tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy một kết luận khác.
Một nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới do phía Malaysia đề nghị năm 2015 cho thấy một hải cảng mới ở bờ biển phía tây là không cần thiết, khi các cơ sở hiện tại vẫn chưa hoạt động hết công suất, nhiều nguồn tin cho biết.
Cả hai nhà khai thác tại cảng Klang - Westports và MMC - cũng đã đề xuất mở rộng cảng để tăng gấp đôi công suất, các nguồn tin nói thêm.
"Bởi vì có vẻ không phù hợp để tiến tới thỏa thuận Melaka, nhiều người đang đặt câu hỏi nếu điều này nghiêng nhiều hơn về lợi ích quân sự chứ không phải thương mại", một nguồn tin hậu cần nói với The Straits Times.
Chiến lược âm thầm
"Eo biển Malacca có những yếu tố chiến lược. Trung Quốc thường bắt đầu bằng sự hiện diện kinh tế, sau đó có thể phát triển thành sự hiện diện hải quân, do Trung Quốc sẽ nói rằng họ có trách nhiệm để đảm bảo sự đi lại an toàn của các tàu thương mại", tiến sĩ Johan Saravanamuttu của trường Nghiên cứu Quốc tế S.Rajaratnam, chuyên về mối quan hệ Malaysia-Trung Quốc cho biết.
Sự hiện diện quân sự của Trung Quốc tại vùng biển của Malaysia đã tăng đáng kể từ năm ngoái. Vào tháng 9/2015, cả ba nhánh của của các lực lượng vũ trang Trung Quốc đã tham gia vào một cuộc tập trận chung sáu ngày về "cứu trợ thiên tai" tại eo biển Malacca.
Trung Quốc cũng đã nhận được quyền tiếp cận Kota Kinabalu, một bến tàu rất quan trọng tại Sabah gần quần đảo Trường Sa, nơi hoạt động xây dựng trái phép của Bắc Kinh đã gia tăng nhiều tranh cãi ngoại giao trong khu vực.
Một cựu giám đốc hải cảng lưu ý rằng Trung Quốc đã có nhiều động thái để giảm sự phụ thuộc vào eo biển Malacca, chẳng hạn như phát triển các dự án cảng-và-đường sắt hay đường ống dẫn dầu ở Pakistan, Myanmar và Đông Âu, có nghĩa là "chúng ta không thể khẳng định những cam kết của Bắc Kinh tại đây".
"Nếu Trung Quốc chấm dứt sự hỗ trợ tại đây, cảng này trở nên vô dụng bởi vì nó không có thị trường nội địa, không giống như Klang và Penang phục vụ một thị trường nội địa lớn. Trong thực tế, nhiều doanh nghiệp muốn gửi hàng hóa tới Klang bằng đường bộ thay vì các cảng Malacca hoặc Penang hiện nay vì vận chuyển đường bộ hiệu quả hơn. "
Các nhà phê bình đã đặt câu hỏi về sự quá phụ thuộc của Malaysia vào Trung Quốc, đặc biệt là sau những thỏa thuận lớn trong chuyến thăm gần đây của Thủ tướng Malaysia Najib tới Bắc Kinh cũng như khoản vay khổng lồ trị giá 55 tỷ RM để xây dựng một tuyến đường sắt kết nối cảng Klang và cảng Kuantan ở Pahang cùng khu vực Terengganu và Kelantan.
"Có nhiều quan ngại về sự quá phụ thuộc và các đòn bẩy ngoại giao có liên quan nếu Bắc Kinh cho thấy các động thái tích cực hơn. Cho đến nay, ông Najib vẫn còn đang “rào đón” các mối quan hệ. Tuy nhiên, khi nói đến đầu tư, bạn không thể mong đợi nhiều từ Mỹ như bạn có thể hi vọng từ Trung Quốc. Nếu bạn muốn vượt trội hơn so với Singapore, dự án cảng này sẽ có ý nghĩa, đặc biệt là khi thuộc hình thức đầu tư nước ngoài do khó khăn tài chính của Malaysia ", Tiến sĩ Saravanamuttu nói.
(Theo Straits Times)
