Việt Nam nằm trong những quốc gia có tỷ lệ cao về vi phạm bản quyền trên môi trường số

Triển khai Chương trình phối hợp hành động phòng, chống xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ giai đoạn III (Chương trình 168), Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) phối hợp với Đại sứ quán Hoa Kỳ, Văn phòng Sáng chế và Nhãn hiệu Hoa Kỳ tổ chức chuỗi sự kiện: “Hội nghị bàn tròn về thực thi quyền sở hữu trí tuệ trên môi trường trực tuyến” và Hội thảo “Bảo vệ thương hiệu và nhận diện sản phẩm”. Chuỗi sự kiện diễn ra tại 02 thành phố (tại Hà Nội từ ngày 26-27/9/2022, tại thành phố Hồ Chí Minh từ ngày 28-29/9/2022).

Xử lý vấn đề vi phạm còn thiếu tính răn đe

Chia sẻ tại Hội thảo, các chuyên gia cho biết, các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ ngày càng tinh vi hơn, được thực hiện bằng nhiều phương thức, công nghệ, thủ đoạn mới khiến người tiêu dùng và cơ quan chức năng khó phát hiện.

Đặc biệt gần đây, tình trạng vi phạm sở hữu trí tuệ có xu hướng chuyển dịch từ phương thức truyền thống sang các website thương mại điện tử, mạng xã hội như Facebook, Zalo…

Với sự phát triển của các nền tảng truyền thông số, mạng xã hội, dịch vụ phát nội dung online (streaming), vấn đề vi phạm bản quyền trên không gian mạng ở các nước trong đó có Việt Nam đang ngày càng trở nên phức tạp. Ngoài ra, các sản phẩm âm nhạc, video… được phát hành trực tuyến bị các đối tượng xâm phạm về sở hữu trí tuệ gây thiệt hại nghiêm trọng.

Khảo sát vi phạm bản quyền của Liên minh chống vi phạm bản quyền (CAP) châu Á cho thấy, Việt Nam vẫn là một trong những quốc gia có tỷ lệ cao về vi phạm bản quyền qua streaming, mạng xã hội hay ứng dụng nhắn tin trực tuyến. Theo đó, có tới 41% vi phạm qua nền tảng mạng xã hội, ứng dụng nhắn tin; 19% thông qua streaming. Tỷ lệ sử dụng các nền tảng vi phạm bản quyền cũng chiếm tới 61%.

Kết quả nghiên cứu cho hay, 38% người tham gia khảo sát cho biết vi phạm bản quyền trực tuyến có tác động tiêu cực tới Việt Nam; 36% người dùng nhận thấy những hành vi vi phạm bản quyền sẽ tác động tiêu cực tới tất cả hoạt động kinh tế xã hội.

Bà Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến và phát triển điện ảnh Việt Nam cho biết,  chưa bao giờ tình trạng đánh cắp, vi phạm bản quyền diễn ra nhanh, nguy hiểm, có hệ thống và gây ra nhiều nguy hại cho các nhà sản xuất, phát hành nội dung như thời kỳ công nghệ số. “Việc xâm phạm bản quyền diễn ra nghiêm trọng và gây tổn thất nặng nề. Các hãng phim, công ty phát hành hàng đầu Việt Nam hầu như đều bị tổn hại lớn vì xâm hại bản quyền”.

Lấy thống kê từ một doanh nghiệp, bà Phương Lan cho biết từ năm 2017, phimmoi đã vi phạm bản quyền 27 bộ phim của Galaxy, dẫn đến những tổn thất cho doanh nghiệp khi phải đầu tư mua bản quyền và phát hành.

"Việc phimmoi bị cơ quan quản lý khởi tố chứng tỏ nhận thức về xâm phạm bản quyền tại Việt Nam đã có nhiều thay đổi. Tuy nhiên, cho đến nay, sau hơn 1 năm khởi tố, vụ việc vẫn chưa được giải quyết dứt điểm. Điều này khiến cho công tác xử lý vấn đề vi phạm trong thực tế còn thiếu tính răn đe. “Những biện pháp xử lý dứt điểm trong vấn đề vi phạm bản quyền là vô cùng quan trọng, chỉ có như vậy mới mang tính răn đe”, bà Ngô Phương Lan nhấn mạnh.

Nhận thức đã nâng cao

Các nội dung phát online trái phép như nhạc, phim đã gây tổn hại lớn cho các nhà sáng tạo, phát hành khi họ mất chi phí sản xuất nhưng không thể thu về lợi nhuận tương xứng. Vi phạm bản quyền không chỉ gây hại cho nhà phát hành mà còn tổn hại đến nền kinh tế khi ảnh hưởng đến tâm lý của các nhà đầu tư.

Thực tế trên cũng đã liên tục được các chuyên gia cảnh báo trong thời gian qua. Theo Trung tâm Bản quyền Nội dung số Việt Nam, hiện nay việc vi phạm bản quyền trên môi trường số diễn ra công khai trên nhiều nền tảng, nội dung bị vi phạm thuộc sở hữu của các đơn vị sản xuất nội dung số được phát sóng và đăng tải trên các nền tảng truyền thông, gây thiệt hại cho chủ sở hữu.

Các hành vi vi phạm bản quyền phổ biến như: Thực hiện livestream, phát trực tiếp trên các mạng xã hội hoặc website; copy nguyên trạng nội dung đã phát hoặc cắt ghép, chỉnh sửa các video, sau đó đăng tải trái phép lên Internet. Tính đến tháng 6/2022, Trung tâm này đã phối hợp cùng các cơ quan chức năng chặn truy cập của người dùng tại Việt Nam đến trên 500 website vi phạm bản quyền.

Bà Phan Cẩm Tú, đại diện của Liên minh Sáng tạo và Giải trí (ACE) tại Việt Nam cho rằng, dù không có con số thống kê chính thức nào nhưng thực tiễn cho thấy nhận thức bản quyền ở Việt Nam đã tốt hơn so với nhiều năm về trước. Nhưng vẫn còn nhiều khó khăn khi thay đổi nhận thức của người dân trong sử dụng bản quyền trực tuyến bởi quan niệm “các dịch vụ, nội dung trên mạng là miễn phí” đã ăn sâu vào tâm thức nhiều người.

Theo các chuyên gia, cần thúc đẩy nhận thức của các bên về việc xâm hại bản quyền, sở hữu trí tuệ trên không gian mạng không chỉ ảnh hướng đến các nhà sản xuất, phát hành nội dung mà còn tác động tiêu cực tới việc phát triển kinh tế và thu hút đầu tư trong nước. Phải có thêm những quy định trong thực thi quyền sở hữu trí tuệ trên không gian mạng.

Ngoài ra, cần nâng cao nhận thức của người dùng để không tham gia, không tiếp tay cho hành vi vi phạm, hướng người dùng có trách nhiệm trong việc bảo vệ văn hoá tại Việt Nam.