Đánh giá giải pháp thoát nghèo ở Nepal là bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

Cơ hội thoát nghèo mang đến sự phát triển cho đất nước

Trong thập kỷ qua, việc thiếu dữ liệu chính thức về tình trạng nghèo đói tại Nepal phần nào đã cản trở sự hiểu biết chung về hiện trạng nghèo đói ở quốc gia này.

Nền kinh tế Nepal trong thời gian dài đã phải hứng chịu cú sốc lớn, chẳng hạn như trận động đất Gorkha hay cuộc khủng hoảng nhiên liệu năm 2015 và lũ lụt năm 2017 cũng như lở đất và đại dịch Covid-19 vào năm 2020.

Bên cạnh đó, đại dịch Covid-19 đã gây ra tổn thất đáng kể về việc làm và thu nhập của người dân ở Nepal. Đến cuối năm 2021, khoảng 1/5 số lượng việc làm vẫn chưa có khả năng phục hồi tại quốc gia này.

Sự phục hồi sau đại dịch diễn ra trong bối cảnh thị trường lao động tại Nepal được đánh giá là yếu kém, chủ yếu dựa vào việc làm phi chính thức và tự cung tự cấp, cũng như vấn đề bất bình đẳng hay hỗ trợ xã hội hạn chế cho người nghèo.

Ngoài ra, việc thiếu dữ liệu chính thức về tình trạng nghèo đói kể từ năm 2010 đã không thể mang lại phúc lợi kinh tế cho các hộ gia đình ở Nepal trong thập kỷ qua.

Dễ bị tổn thương trước các cú sốc – cả về kinh tế và khí hậu – vẫn là một đặc điểm lâu dài trong câu chuyện phát triển của người dân Nepal. Khi rủi ro từ biến đổi khí hậu và các cú sốc kinh tế toàn cầu gia tăng, sinh kế của các gia đình bình thường ở Nepal sẽ tiếp tục trở nên mong manh.

Vì vậy, sự phát triển đất nước tại Nepal sẽ đồng nghĩa với nỗ lực giảm đi số lượng các hộ nghèo và thích ứng với biến đổi khí hậu hay ứng phó tốt với các cú sốc bất ngờ.

Theo Báo cáo về tình hình biến đổi khí hậu gần đây của Nepal, khoảng 80% dân số có nguy cơ gặp phải các hiểm họa tự nhiên và do khí hậu gây ra. Điều này khiến các cộng đồng dễ bị tổn thương, đặc biệt là các hộ nghèo và những người sống dựa vào nông nghiệp tự cung tự cấp, cũng như các đô thị miền núi, vùng sâu vùng xa phải đối mặt với rủi ro cao nhất.

Cách Nepal ứng phó với những thách thức kép sẽ là kinh nghiệm quý báu trong quá trình phát triển của đất nước. Điều này bao gồm nỗ lực biến những thách thức thành cơ hội, cụ thể quá trình phát triển của đất nước gắn liền với thúc đẩy chuyển đổi sang tăng trưởng xanh, kiên cường và toàn diện.

Việc phát triển hệ sinh thái dữ liệu liên bang cũng tạo ra dữ liệu cần thiết để cung cấp thông tin cho quá trình chuyển đổi. Trong khi đó, việc chủ động sử dụng dữ liệu nhằm xây dựng các chính sách phù hợp sẽ rất quan trọng để gia tăng khả năng phục hồi kinh tế trong nước.

Giải pháp thoát nghèo bền vững của Nepal và chương trình xóa đói giảm nghèo của Việt nam

Cuộc khảo sát mức sống của người dân Nepal lần thứ tư (NLSS-IV) liên tục được triển khai trên thực địa trong suốt 12 năm qua. Diễn ra một năm một lần, cuộc khảo sát tại 9.600 hộ gia đình Nepal tập trung vào chủ đề - y tế, giáo dục, việc làm, di cư, bảo trợ xã hội - để cung cấp dữ liệu cập nhật rất cần thiết về số liệu thống kê nghèo đói của Nepal, bao gồm cả ước tính nghèo đói tại cấp tỉnh lần đầu tiên.

Do đó, NLSS-IV sẽ cung cấp cơ sở bằng chứng cho khung chính sách nhằm hỗ trợ cuộc chiến dịch xóa đói giảm nghèo và bất bình đẳng.

Ngân hàng Thế giới tự hào là đối tác của Cục Thống kê Trung ương (CBS) trong việc triển khai khảo sát NLSS IV lấy dữ liệu. Nhiều đối tác phát triển khác cũng tham gia và cam kết tương tự với chương trình nghị sự này.

Hiến pháp năm 2015 đã đánh dấu sự thay đổi cơ bản dựa theo kiến trúc quản trị dữ liệu của Nepal, đặt chính quyền địa phương lên hàng đầu trong việc thu thập, phân tích và báo cáo ngày tháng. Đây là một sự thay đổi lớn cần có thời gian để thực hiện khi chủ nghĩa liên bang ra đời và quản lý. Sẽ cần có sự ưu tiên cẩn thận nhằm thiết kế kiến trúc dữ liệu phi tập trung để truyền và sử dụng dữ liệu phù hợp từ trên xuống dưới theo cấp.

Do việc chuyển từ hệ thống quản lý tập trung sang hệ thống quản lý liên bang đã giải quyết những bất bình đẳng trong lịch sử nên điều quan trọng là phải đảm bảo rằng các hệ thống dữ liệu địa phương tích hợp tiếng nói của công dân ngay từ đầu. Sự tập trung này có thể cải thiện chất lượng dữ liệu và thúc đẩy sự tham gia cũng như trách nhiệm giải trình trong hệ thống quản trị mới nổi của Nepal.

Bên cạnh đó, Nepal cũng đã thể hiện cam kết trong việc giải quyết toàn diện các thách thức, bao gồm cả những thách thức do rủi ro khí hậu gây ra. Chính phủ và các đối tác phát triển đã áp dụng cách tiếp cận Phát triển Xanh, Thích ứng và Bao trùm (GRID) vào năm 2021.

Chính quyền các cấp đang thực hiện các bước cụ thể để lồng ghép các chiến lược và hành động về khí hậu vào các chính sách, chương trình và ngân sách phát triển. Để thực hiện được điều này đòi hỏi phải có sự quản lý tốt hơn về biến đổi khí hậu và quản lý rủi ro thiên tai.

Trong khi các thể chế liên bang cần tạo ra các khuôn khổ chính sách và môi trường thuận lợi phù hợp cho một Nepal xanh, kiên cường và hòa nhập thì chính quyền cấp tỉnh và địa phương sẽ đi đầu trong việc hành động để bảo vệ những người dễ bị tổn thương và bị loại trừ, xác định giải quyết các rủi ro mới để ứng phó kịp thời với các cú sốc.

Nhìn nhận ở cách tiếp cận hệ thống dữ liệu của Nepal, có thể thấy rằng đây là cách triển khai mà Việt Nam đang thực hiện cũng tương tự như vậy. Cụ thể, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội trong năm 2023 đã lấy ý kiến về dự thảo Thông tư quy định về quản lý, vận hành và sử dụng hệ thống thông tin bảo trợ xã hội và giảm nghèo.

Dự thảo Thông tư này quy định về quản lý, vận hành, sử dụng Hệ thống đăng ký, giải quyết chính sách trợ giúp xã hội trực tuyến; Hệ thống đăng ký, rà soát thông tin hộ nghèo, hộ cận nghèo và Hệ thống thông tin quản lý cơ sở dữ liệu bảo trợ xã hội và giảm nghèo.

Cùng với đó, Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư chia sẻ thông tin xác thực định danh cá nhân công dân, dịch vụ tra cứu thông tin công dân, dịch vụ cung cấp số định danh cá nhân, dịch vụ xác thực cặp số căn cước công dân/chứng minh nhân dân với hệ thống đăng ký, rà soát thông tin hộ nghèo, hộ cận nghèo.

Hệ thống cơ sở dữ liệu trợ giúp xã hội được bảo đảm an toàn Hệ thống thông tin theo quy định tại Nghị định số 85/2016/NĐ-CP ngày 1/7/2016. Kết quả rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo năm 2022 theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2022-2025 trên phạm vi toàn quốc do Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội công bố cuối tháng 1/2023 cho thấy, tỷ lệ nghèo đa chiều (gồm tỷ lệ hộ nghèo và hộ cận nghèo) chung toàn quốc là 7,52%. Tổng số hộ nghèo và hộ cận nghèo đa chiều là hơn 1,97 triệu hộ. Trong năm 2022, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều giảm khoảng 1,2% so với đầu kỳ (cuối năm 2021).

Cách làm này sẽ giúp hệ thống cơ sở dữ liệu tốt nhất, giúp cập nhật thông tin chính xác nhằm đưa ra các giải pháp và chính sách kịp thời hỗ trợ các hộ gia đình nghèo cũng như tìm cách ứng phó hiệu quả thúc đẩy phát triển kinh tế trong tương lai.

Tại Việt Nam, về tổng thể, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 896/QĐ-TTg ngày 26/7/2022 phê duyệt Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050. Trong đó, mục tiêu thích ứng biến đổi khí hậu của Việt Nam là giảm mức độ dễ bị tổn thương và rủi ro trước tác động của biến đổi khí hậu thông qua nâng cao khả năng chống chịu và năng lực thích ứng của hệ thống tự nhiên, kinh tế và xã hội; giảm thiểu thiệt hại do thiên tai và khí hậu cực đoan gia tăng do biến đổi khí hậu.

Nhóm nhiệm vụ giảm thiểu thiệt hại do thiên tai và khí hậu cực đoan gia tăng do biến đổi khí hậu bao gồm: Dự báo và cảnh báo sớm, tăng cường đầu tư, nâng cấp, hiện đại hóa mạng lưới giám sát biến đổi khí hậu; Phát triển các công trình phòng chống thiên tai để phòng chống thiên tai kịp thời và hiệu quả, giảm thiểu những rủi ro trước tác động của biến đổi khí hậu; Bảo đảm an toàn tính mạng và tài sản người dân trước tác động của biến đổi khí hậu.

Chính cách làm này được đánh giá tương tự với Nepal trong hành trình ứng phó với biến đổi khí hậu để giải quyết tình trạng gây tổn thương cho những người hứng chịu rủi ro cao, đặc biệt là những gia đình nghèo.

Nhìn chung, tăng cường khả năng sử dụng dữ liệu và dẫn chứng sẽ cho phép các quốc gia tham gia phân tích tìm ra giải pháp cụ thể nhằm xóa bỏ đói nghèo. Hay cách tiếp cận kịp thời ứng phó sớm với biến đổi khí hậu cũng như các cú sốc khác sẽ ngăn chặn rủi ro cho người dân, đặc biệt đối tượng tổn thương nhất thường là người nghèo. Đây là những cách làm quan trọng trong giải pháp thoát nghèo bền vững mà các quốc gia trên thế giới đã và đang làm./.