Đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao: Nên dồn nguồn lực để đầu tư có trọng điểm

Đề tài khoa học thuộc Chương trình Khoa học Giáo dục cấp quốc gia "Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam trong cơ chế thị trường" của Trường ĐH Ngoại thương nhằm đánh giá thực trạng nguồn nhân lực chất lượng cao, trình độ cao trong giai đoạn 2011-2018, dự kiến đến năm 2020; yêu cầu phát triển nguồn nhân lực này trong giai đoạn 2021-2030; phương thức phối hợp giữa Bộ GDĐT với một số cơ quan, tổ chức để tổ chức các diễn đàn kết nối cung cầu trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, trình độ cao.

Trong khuôn khổ Đề tài, Văn phòng Chương trình Khoa học Giáo dục, Bộ GDĐT, đã tổ chức Tọa đàm các giải pháp đột phá phát triển nhân lực trình độ cao, chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Buổi tọa đàm có sự tham dự của đại diện các Bộ, ngành, các cơ sở giáo dục đại học và doanh nghiệp.

Toàn cảnh buổi tọa đàm do Bộ GDĐT tổ chức (ảnh: Moet)

Trao đổi tại Tọa đàm, ông Phan Tâm - Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông đề cập đến độ lệch giữa cung và cầu nhân lực với băn khoăn: Quy mô đào tạo ngành CNTT mỗi năm không nhỏ, chỉ riêng Học viện Bưu chính Viễn thông mỗi năm tuyển sinh trên 3.000 sinh viên, còn rất nhiều trường khác đào tạo CNTT nhưng doanh nghiệp vẫn kêu thiếu, các doanh nghiệp CNTT giành giật nhân lực, thậm chí dẫn đến "phá giá" tuyển dụng. "Tôi thấy có 2 điều, đó là cơ sở đào tạo đẳng cấp quá ít; lực lượng giảng viên chất lượng cao thiếu, phương thức giảng dạy còn xa mới đáp ứng được yêu cầu 4.0" - ông Phan Tâm nói về điểm nghẽn bên "cung", từ đó cho rằng nên dồn nguồn lực để đầu tư có trọng điểm, không nên dàn trải.

Còn ông Lê Quốc Doanh - Thứ trưởng Bộ NNPTNT, cho biết, hiện nay số lượng doanh nghiệp nông nghiệp tăng nhanh, có nhu cầu nhân lực cao. Theo khảo sát sơ bộ, từ nay đến năm 2025 cần 10.000 cán bộ quản lý trong nông nghiệp; cần 80.000 cán bộ hợp tác xã nông nghiệp; 10 vạn nông dân có trình độ đào tạo; 6 vạn người làm dịch vụ kĩ thuật, sản xuất, kinh doanh các vật tư nông nghiệp. Cán bộ nghiên cứu cần 1.000 tiến sĩ, 8000 thạc sĩ trong toàn ngành. "Bộ NNPTNT có 38 trường đại học, cao đẳng, trường đào tạo bồi dưỡng và nhiều viện. Tuy nhiên, hiện nay việc tuyển sinh gặp khó khăn, các trường khi thấy nhu cầu của người học giảm, khó thu hút tuyển sinh thì bắt đầu có chuyển đổi, nhưng đang rất thụ động", từ đó ông Lê Quốc Doanh đề nghị Bộ GDĐT hỗ trợ để kết nối, định hướng lại chính sách đào tạo ngành nông nghiệp; chuyển đổi các ngành đào tạo nông nghiệp theo hướng đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động.

Đề xuất các giải pháp

Tham dự tọa đàm, đại diện các trường đại học, các doanh nghiệp cũng mang tới những ý kiến thiết thực để nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam.

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, Trưởng ban Đào tạo đại học và sau đại học (Đại học QGHN) đề cập đến trách nhiệm của doanh nghiệp trong đào tạo nguồn nhân lực, ông cho rằng "chưa có nơi đâu doanh nghiệp được hưởng lợi như doanh nghiệp Việt Nam. Phải có đầu tư của doanh nghiệp quay ngược trở lại với hệ thống của chúng ta. Ông Đức cũng nhắc đến những khó khăn của trường đại học trong thu hút nhân tài vì thiếu nguồn lực và đề cập đến giải pháp giao tự chủ cho các trường.

PGS.TS Hoàng Minh Sơn, Hiệu trưởng Trường Đại học Bách khoa Hà Nội - một trong những trường đại học được thí điểm tự chủ toàn phần - cho rằng, quan trọng nhất là các trường phải đổi mới tư duy để chủ động tiếp cận thị trường. Cùng với đó là sự hỗ trợ của nhà nước về dự báo nguồn nhân lực, nhu cầu tuyển dụng của các doanh nghiệp; đầu tư có trọng tâm trọng điểm đối với những ngành nghề xã hội cần; có các chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp khi họ bắt tay với cơ sở đào tạo…

PGS.TS Trần Thị Thái Hà, Chủ nhiệm đề tài thuộc Chương trình Khoa học giáo dục "Nghiên cứu dự báo nhu cầu nguồn nhân lực làm cơ sở xây dựng chương trình đào tạo đến năm 2025", cho biết, bất cập lớn nhất hiện nay của các cơ sở đào tạo là thiếu những liên kết cơ bản với nơi sử dụng, nguyên nhân là do thiếu thông tin, thiếu động lực kết nối và thiếu năng lực kết nối. Tính hội nhập và sự sẵn sàng cho cuộc cách mạng 4.0 cũng chưa đáp ứng được. Từ đó, PGS.TS Thái Hà cho rằng cần thực hiện 3 thay đổi: Thay đổi trong cách dạy và cách học; thay đổi trong cách kiểm định, quản lý theo cách mới để tăng cường giám sát; thay đổi cách tổ chức trong nhà trường.

Ông Trương Gia Bình, Chủ tịch Tập đoàn FPT cho rằng, trong vòng 15-20 năm nữa chúng ta sẽ chuyển sang thế giới số, nhiều kĩ năng sử dụng trong thế giới hiện nay sẽ không cần trong tương lai. Do đó, chúng ta phải chuyển thật nhanh, thật tốc độ. Trong cuộc chuyển đổi này, sứ mạng của giáo dục và đào tạo là số một; giáo dục đại học là nền tảng và tiên phong để thực thi chính sách phồn vinh của đất nước. Về vấn đề nhân lực, ông đặc biệt quan tâm đến việc hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp; có cơ chế nào để các bên chủ động, thực hiện hiệu quả hoạt động hợp tác có tính gắn kết hữu cơ này, trong đó các trường phải đáp ứng nhanh, ngay lập tức được với nhu cầu nhân lực của doanh nghiệp.

Quan tâm tới sự kết nối giữa chỉ số phát triển nguồn nguồn nhân lực với chỉ số phát triển kinh tế, GS. Trần Thọ Đạt, Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế quốc dân, đưa ra hình ảnh so sánh giữa các địa phương: Bình Dương và Đồng Nai là hai địa phương có chỉ số phát triển kinh tế đứng đầu cả nước nhưng chỉ số về giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực lại rất thấp, trong khi đó Nam Định ngược lại, dẫn đầu cả nước về chỉ số giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực nhưng chỉ số phát triển kinh tế lại thấp. "Như vậy, sự lan tỏa nguồn nhân lực vào phát triển kinh tế chưa cao" - GS. Đạt nhận định.

Tham dự và chủ trì Tọa đàm, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết, Tọa đàm này hướng tới 3 mục tiêu: Giúp cho nhóm nghiên cứu thu nhận các ý kiến để hoàn thiện đề tài; giúp cho Bộ GDĐT có thêm thông tin để hoàn thiện báo cáo đánh giá chiến lược phát triển giáo dục, đào tạo 10 năm (2011-2020) và giải pháp 10 năm tới, nằm trong tổng thể chiến lược quốc gia; là cơ sở để Bộ phối hợp với các Bộ TTTT, Bộ NNPTNT, VCCI, VASS tổ chức các Diễn đàn lớn về phát triển nguồn nhân lực, qua đó kết nối đào tạo với sử dụng, khắc phục điểm nghẽn cung - cầu đang cản trở việc phát triển nguồn nhân lực trình độ cao, chất lượng cao.

Bộ trưởng đề nghị các bên liên quan tích cực chuẩn bị để tổ chức sớm một số Diễn đàn về phát triển nguồn nhân lực trong thời gian tới. Theo Bộ trưởng, đây là những Diễn đàn lớn, có sự tham gia của lãnh đạo các Bộ, ngành, các cơ sở cung cấp nhân lực, cơ sở sử dụng nhân lực, vì vậy, ngay tại Diễn đàn phải giải quyết được những vấn đề đặt ra về bài toán cung - cầu, doanh nghiệp và cơ sở đào tạo tìm thấy tiếng nói chung để gắn kết giữa đào tạo và sử dụng, người học tìm thấy cơ hội học bổng, cơ hội đầu ra cho tương lai.

Bộ trưởng cho rằng, không có cách tiếp cận nào tốt hơn là cách tiếp từ thị trường, qua những Diễn đàn này, các trường sẽ biết mình phải làm gì, thay đổi gì để đáp ứng nhu cầu từ doanh nghiệp. Bộ GDĐT với vai trò của mình sẽ tạo môi trường kết nối và hỗ trợ chính sách để mối quan hệ cung - cầu, đào tạo - sử dụng đến gần nhau hơn.