Ấm lòng với Nga: Thổ mở canh bạc lớn

Cây viết David J. Bercuson – Giám đốc Trung tâm nghiên cứu quân sự, an ninh và chiến lược tại Đại học Calgary gần đây đã có một bài viết trên trang National Post của Canada về quan hệ của Thổ Nhĩ Kỳ với Mỹ và Nga.

Không chỉ là tên lửa

Hoa Kỳ và Thổ Nhĩ Kỳ đang trong khoảng thời gian căng thẳng và tương lai của Thổ Nhĩ Kỳ với tư cách là thành viên của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) cũng trong tình trạng tương tự.

Nguyên nhân trực tiếp của sự đối đầu là Thổ Nhĩ Kỳ đã cam kết mua tên lửa phòng không S-400 của Nga. Hoa Kỳ tuyên bố rằng những tên lửa này không tương thích với máy bay chiến đấu tàng hình F-35 mới mà Thổ Nhĩ Kỳ cũng cam kết mua.

Người Thổ Nhĩ Kỳ đã là một bên tham gia sản xuất F-35 gần như ngay từ đầu và đang sản xuất một số thiết bị F-35 như một phần của chuỗi liên kết. Thổ Nhĩ Kỳ thậm chí đã nhận được hai trong số 100 máy bay đầu tiên, mặc dù hai máy bay chiến đấu này vẫn ở Mỹ. Người Mỹ tin rằng không chỉ hệ thống tên lửa của Nga không tương thích với F-35, mà công nghệ của hai hệ thống này sẽ tích hợp vào nhau, mang đến cho người Nga cái nhìn sâu sắc về năng lực của F-35.

Quan hệ Nga - Thổ đang chứng kiến những bước tiến mới. (Nguồn: AP)

Kể từ thời điểm này, Hoa Kỳ đã ngừng giao các bộ phận F-35 do Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất và các nhà lãnh đạo quân sự Hoa Kỳ đã hối thúc chính phủ của họ hủy bỏ quyết định bán máy bay chiến đấu tiên tiến cho Thổ Nhĩ Kỳ.

Hoa Kỳ không đơn độc trong việc phản đối quyết định mua tên lửa Nga của Thổ Nhĩ Kỳ, các nước NATO khác cũng không thoải mái. Quyết định của Thổ Nhĩ Kỳ dường như là một đòn giáng có chủ ý vào cả Hoa Kỳ và NATO, làm dấy lên suy đoán rằng Thổ Nhĩ Kỳ đang đặt mối quan hệ nồng ấm hơn với Nga ở mức cao hơn ngay cả khi tư cách thành viên NATO bị đe dọa.

Thổ Nhĩ Kỳ là thành viên của NATO từ năm 1952 khi nước này và đối thủ Hy Lạp gia nhập liên minh. Vào thời điểm đó, hai quốc gia này được coi là quan trọng về mặt địa lý đối với NATO và được cho là đang hình thành nên sườn phía nam của Liên minh và củng cố bờ biển phía bắc Địa Trung Hải trong việc ngăn chặn Liên Xô. Một trong những tài sản quan trọng của Thổ Nhĩ Kỳ là căn cứ không quân Incirlik, trên bờ phía nam Thổ Nhĩ Kỳ và rất gần Syria. Nơi đây vẫn là một căn cứ lớn của Hoa Kỳ và NATO và được cho là nắm giữ hàng trăm vũ khí hạt nhân chiến thuật của Mỹ.

Gian nan liên minh

Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay đã đi một chặng đường dài từ Thổ Nhĩ Kỳ của 20 năm trước. Sau thời điểm đó, quốc gia này được coi là một nền dân chủ Hồi giáo ôn hòa với hệ thống ủng hộ tự do thịnh vượng. Trên thực tế, vào cuối những năm 1990 và đầu những năm 2000, người ta đã nói nhiều về việc Thổ Nhĩ Kỳ cuối cùng sẽ gia nhập Liên minh châu Âu. Một loạt các cuộc đàm phán thăm dò thậm chí đã diễn ra để xác định cách thức và trong hoàn cảnh nào, liên minh Thổ Nhĩ Kỳ và EU sẽ diễn ra.

Các cuộc thảo luận không bao giờ đi đến đâu. Sự trỗi dậy của chủ nghĩa khủng bố Hồi giáo ở châu Âu trong những năm 2000 không còn nghi ngờ gì nữa đã góp phần vào sự khó chịu ngày càng tăng của một số bộ phận châu Âu về một liên minh với Thổ Nhĩ Kỳ, điều có thể dẫn đến sự gia tăng di dân Thổ Nhĩ Kỳ đến tất cả các khu vực của EU. Không có vụ khủng bố nào tấn công EU, từ Anh, Tây Ban Nha sang Đức, Pháp và các quốc gia khác từng được quy cho Thổ Nhĩ Kỳ hoặc các nhóm Hồi giáo ở Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng các cuộc tấn công này không nghi ngờ gì đã hạ nhiệt sự hăng hái của EU.

Sự dè dặt ngày càng tăng của EU về một liên minh với Thổ Nhĩ Kỳ song song với sự trỗi dậy của ông Recep Tayyip Erdogan và Đảng Công lý và Phát triển của ông. Tự mô tả mình là một nhà dân chủ bảo thủ, ông Erdogan xuất thân từ một nền chính trị Hồi giáo.

Vào tháng 3 năm 2003, ông Erdogan được bầu vào quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ và bắt đầu hành trình thăng tiến trong chính trường. Hiện nay, sau một cuộc đảo chính quân sự thất bại vào năm 2016, ông đã cứng rắn hơn trong việc giải quyết các vấn đề nội bộ.

Một yếu tố khác đứng giữa Hoa Kỳ và Thổ Nhĩ Kỳ là số phận của dân số người Syria Kurdish. Người Kurd Syria đã đóng một vai trò quan trọng trong sự thất bại của Nhà nước Hồi giáo IS, nhưng bây giờ nhóm này không còn nữa và ông Erdogan muốn loại bỏ họ khỏi vai trò một nhân tố trong khu vực trong khi Hoa Kỳ tiếp tục đóng vai trò là người bảo vệ họ.

Với việc gia tăng không khí ấm cúng đến Nga, ông Erdogan đang tham gia một canh bạc lớn. Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đã là đối thủ trong nhiều thế kỷ với sự đọ sức với nhau.