Ấn Độ Dương: Trung, Ấn, Nhật tranh hùng

Khi Trung Quốc đang xây dựng các cảng và các cơ sở khác trong khu vực này, quan hệ quân sự của Nhật Bản với Ấn Độ dường như đang phát triển thất thường.

Nhật Bản gần đây đã cử tàu chiến lớn nhất được phát triển sau Thế chiến II Izumo đến tham gia một cuộc tập trận hải quân ở Ấn Độ Dương để báo hiệu sự cam kết cao của Tokyo, cùng với Ấn Độ và Hoa Kỳ, để đối phó với tham vọng mở rộng của Trung Quốc ở vùng biển này.

Tàu chiến Mỹ, Nhật tới Chennai tham dự cuộc tập trận tháng này tại Ấn Độ. (Nguồn: AFP/Getty)

Vấn đề, tuy nhiên, là sự phát triển hợp tác của Nhật Bản với Ấn Độ đang chuyển động chậm và chưa dứt khoát, trong khi Trung Quốc đã có những bước đi nhảy vọt trong việc phát triển các cảng quan trọng và cơ sở vật chất tại nhiều quốc gia trên khắp Ấn Độ Dương trong những năm gần đây.

Sức nặng hợp tác Ấn, Nhật

Mối quan hệ của Nhật Bản với Ấn Độ ngày càng trở nên quan trọng trong nỗ lực nhằm giảm ảnh hưởng của Trung Quốc trong bối cảnh có nhiều lo ngại ở cả hai nước này về sự cam kết của quân đội Mỹ đối với khu vực.

Nhật Bản, một quốc đảo chủ yếu dựa vào các tuyến thương mại đường biển, đã tăng cường lực lượng hải quân của mình và cố gắng để thúc đẩy các mối quan hệ an ninh mạnh mẽ hơn với Ấn Độ thông qua việc hỗ trợ xây dựng hạ tầng thiết yếu và bán các máy bay đỗ được cả trên bộ và dưới nước cùng nhiều trang thiết bị quân sự khác.

Các quan chức Nhật Bản đã bày tỏ lo ngại rằng căng thẳng ở Biển Đông và Hoa Đông có thể lan sang Ấn Độ Dương, gây nguy hiểm cho các liên kết thương mại quan trọng của nước này với các quốc gia đang phát triển nhanh ở châu Phi, cũng như với các nước Trung Đông – hiện đang cung cấp cho Nhật Bản khoảng 90% nhu cầu dầu thô.

Dù vậy, sự gia tăng hợp tác với Ấn Độ cũng đi kèm với nhiều thử thách. Trong tháng này, Hoa Kỳ, Nhật Bản và Ấn Độ đã tổ chức cuộc tập trận hải quân thường niên Malabar, bao gồm các tàu ngầm, tàu khu trục và máy bay phản lực. Được hoan nghênh như một trong những thành công nổi bật nhất trong hoạt động này là việc bán và chuyển một lượng nhỏ nhiên liệu của hải quân Ấn Độ sang một con tàu Nhật Bản.

Lực lượng Nhật Bản hoạt động trên tàu sân bay Izumo. (Nguồn: Reuters)

Ông Yoshihiro Goka, chỉ huy hoạt động phía Nhật Bản, nói với Wall Street Journal (WSJ) trên tàu sân bay USS Nimitz rằng, việc bán nhiên liệu này là một "sự kiện mang tính lịch sử" đã chứng tỏ sự tin tưởng ngày càng tăng giữa hai quốc gia.

Các quan chức Mỹ cho biết họ cũng đã mua nhiên liệu từ hải quân Ấn Độ, lần đầu tiên thực hiện thỏa thuận chia sẻ hậu cần được ký kết vào tháng 8 năm ngoái với Ấn Độ, đánh dấu một sự thay đổi lớn trong lập trường trung lập quân sự nhiều năm qua của Ấn Độ đối với Mỹ.

Đô đốc Biswajit Dasgupta, chỉ huy của Ấn Độ cho biết, "Chúng tôi đang mở rộng hoạt động ở những vùng xa hơn so với bờ biển của chúng tôi, và phối hợp hậu cần cũng đã gia tăng."

Những bước đi nhỏ của Ấn Độ là nhằm hướng tới một mối quan hệ hợp tác sâu sắc và có ý nghĩa hơn với Nhật Bản và Mỹ khi quốc gia này đang phải đối mặt với sự gia tăng hiện diện nhanh chóng của Trung Quốc trong khu vực.

Các chuyên gia nói rằng Ấn Độ từ lâu đã tin rằng biên giới trên bộ và trên biển rộng lớn của họ là vành đai nguyên thủy tốt nhất để tránh được sự nhòm ngó về cơ sở hạ tầng của những đối thủ tiềm ẩn. Giờ đây, khi Trung Quốc đang xây dựng các tuyến đường cao tốc dọc biên giới Hymalaya với Ấn Độ và xây dựng các cảng ở các nước láng giềng với New Delhi, Ấn Độ đang phải đối mặt với thực tế rằng họ cần phải đẩy mạnh hơn nữa để theo kịp.

Tiến trình phát triển còn trì trệ

Các vị trí chiến lược quan trọng ở quần đảo Andaman và Nicobar thuộc Ấn Độ, ở cửa ngõ phía đông đến Ấn Độ Dương, chưa được phát triển, ngay cả khi Trung Quốc đã tiến lên phía trước với các cảng mới ở Pakistan và Sri Lanka.

Các đề nghị của Hoa Kỳ để giúp đỡ đã phần lớn bị từ chối. Các quan chức Ấn Độ đã bác bỏ sáu yêu cầu của Hải quân Mỹ để xây dựng bến tàu tại Andamans trong những năm gần đây, một quan chức cho hay, kết nối sự từ chối này với việc Trung Quốc mạnh mẽ phản đối vai trò của Hoa Kỳ ở Ấn Độ Dương.

Bộ Nội vụ Ấn Độ bác bỏ yêu cầu của WSJ để thăm Andamans và nói chuyện với các quan chức ở đây, trích dẫn những lo ngại về an ninh.

Trong bối cảnh này, Nhật Bản đã đề nghị hỗ trợ.

Năm ngoái, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã công bố một "Chiến lược Ấn Độ- Thái Bình Dương Tự do và Mở cửa", nhằm phản ứng trước sự hiện diện ngày càng tăng của Trung Quốc trong các vùng biển từ phía đông của châu Phi đến Thái Bình Dương. Động thái này theo sau thỏa thuận song phương giữa Ấn Độ và Nhật Bản, ký kết vào cuối năm 2015, về việc chuyển giao công nghệ quốc phòng.

Cho đến nay, tuy nhiên, đề nghị của Nhật Bản giúp Ấn Độ phát triển Andaman đã bị đình trệ. Ông Kenko Sone, tùy viên kinh tế tại Đại sứ quán Nhật Bản ở New Delhi, cho biết, "ở cấp dự án thực tế, chúng tôi đang gặp khó khăn trong việc tìm ra tiến trình đi tới quyết định" trong chính phủ Ấn Độ.

Trước tình hình này, Nhật Bản đã chuyển hướng một số quan tâm của mình tới Sri Lanka, cũng có vị trí chiến lược nằm giữa Ấn Độ Dương nối Đông Á và Châu Phi. Sau cuộc gặp với người đồng cấp Sri Lanka trong tháng 4, ông Abe đã thông báo khoản viện trợ không hoàn lại trị giá 1 tỉ yen để phát triển cảng Trincomalee ở phía đông bắc Sri Lanka.

Euan Graham, giám đốc Chương trình An ninh Quốc tế tại Viện Lowy, một đơn vị tư vấn Australia, nói rằng cảng Trincomalee có tiềm năng rất lớn để trở thành một căn cứ hải quân, bao gồm là nơi tiếp đón các tàu ngầm của Nhật, chống lại việc Trung Quốc tiếp cận cảng này từ bất cứ đâu trên hòn đảo. Là một phần của hiệp định tháng 4, Nhật Bản cũng cam kết cung cấp cho Sri Lanka hai tàu tuần tra hải quân. Năm ngoái, Tokyo cũng cho vay 400 triệu USD để mở rộng sân bay chính của Sri Lanka.

Trong khi đó, một số chương trình vũ khí nội địa quan trọng của Ấn Độ cũng đã bị đình trệ hoặc bị hủy bỏ.

Chương trình xây dựng hạm đội các tàu sân bay của Ấn Độ đang chậm một năm so với kế hoạch và phải đối mặt với những lời chỉ trích về những thiếu sót về thiết kế. Một chương trình sản xuất nội địa máy bay hải quân cũng bị bãi bỏ năm ngoái, và các máy bay hải quân Ấn Độ mua từ Nga đã gặp nhiều vấn đề về động cơ và bảo trì.

Trong khi đó, một loạt tranh chấp biên giới với Trung Quốc cũng buộc Ấn Độ phải đầu tư nhiều vào đường xá và các cơ sở quân sự ở các vùng hẻo lánh như Arunachal Pradesh, thu hút sự chú ý và các nguồn lực cách xa Ấn Độ Dương.

Còn Trung Quốc thì đang tăng cường lực lượng hải quân. Nhiều tàu ngầm Trung Quốc đã được phát hiện đi qua eo biển Malacca và vượt Andaman vào Ấn Độ Dương, gây quan ngại cho hải quân Ấn Độ, hiện chỉ có các phương tiện tương đối ít ỏi để theo dõi tàu ngầm.

Cuộc tập trận hải quân Malabar tháng này cũng đã nhằm điều chỉnh tình hình theo cách khác - đánh dấu nhiệm vụ hải ngoại đầu tiên của tàu khu trục trực thăng Izumo mới được xây dựng ở Nhật Bản.

Dù vậy, phát biểu khi đứng trên tàu USS Nimitz, Đô đốc Dasgupta cho biết "Chưa có kế hoạch tổng thể để xác định rằng" tại khu vực ở đây, nước này sẽ làm điều này và nước kia sẽ làm điều kia", ông nói.

(Theo WSJ)