Bất ngờ bắt giữ thanh sát viên hạt nhân, Iran "dồn dập" tạo sức ép lên phương Tây?

Reuters dẫn lời một số nguồn tin ngoại giao hôm thứ tư (6/11) cho hay, Iran mới đây đã giữ thanh sát viên của Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) và các giấy tờ liên quan của người này.

Đây là lần đầu tiên vụ việc như vậy xảy ra kể từ khi Tehran ký kết thỏa thuận hạt nhân 2015, theo đó, Cộng hòa Hồi giáo thu hẹp chương trình phát triển hạt nhân của mình để đổi lấy quốc tế dỡ bỏ trừng phạt.

Iran cũng xác nhận rằng, tuần trước họ từng ngăn cản một thanh sát viên tiến vào khu vực Natanz – trung tâm của chương trình làm giàu uranium mà Iran đang theo đuổi.

Động thái trên diễn ra trong bối cảnh Tehran đang từng bước ngừng tuân thủ các điều khoản của thỏa thuận 2015, nhằm đáp trả việc Washington rút khỏi hiệp định và tái áp dụng trừng phạt lên Iran. Bên cạnh đó, IAEA cũng đang trong thời kỳ "quá độ" với một vị chủ tịch mới sẽ bắt đầu nhậm chức từ tháng sau.

Theo kế hoạch, vụ bắt giữ sẽ được đưa ra thảo luận trong một cuộc họp quan trọng của IAEA vào hôm nay (7/11).

"IAEA muốn cho thấy họ coi vấn đề này rất nghiêm trọng", một quan chức phương tây nói. Ba nhà ngoại giao tiết lộ, nữ thanh sát viên bị bắt giữ trong một thời gian ngắn và tịch thu hộ chiếu.

"Đang có những lo ngại rằng, sự kiện sẽ ảnh hưởng tới nhiệm vụ thanh sát của IAEA trong tương lai", một nhà ngoại giao châu Âu cảnh báo.

Thỏa thuận hạt nhân 2015 cho phép 130-150 thanh sát viên IAEA chuyên "giám sát" Iran. Iran cũng đồng ý để IAEA được "thường xuyên tiếp cận, bao gồm cả tiếp cận hàng ngày theo yêu cầu với các cơ sở liên quan tại Natanz".

Một vấn đề khác dự kiến cũng sẽ được đề cập tới trong cuộc họp của IAEA là Iran không còn hợp tác đầy đủ với IAEA khi giải thích về các dấu hiệu của uranium bị tìm thấy tại một khu vực ở Tehran, mà Israel gọi là "nhà kho nguyên tử bí mật".

Theo IAEA, các dấu vết trong những mẫu thử lấy từ hồi tháng 2 cho thấy đó là uranium đã được xử lý. Tuy nhiên, họ từ chối xác nhận tìm thấy uranium tại Turqazabad - địa điểm được Iran khẳng định là một cơ sở... làm sạch thảm.

Reuters nhận định, sự kiện liên quan tới thanh sát viên IAEA càng gia tăng thêm sức ép lên các bên ký kết còn lại đang muốn duy trì thỏa thuận, bao gồm Pháp, Anh, Đức, Nga và Trung Quốc. Cũng trong ngày 6/11, Iran tuyên bố sẽ tiếp tục "vi phạm" thỏa thuận với dự định làm giàu uranium với các máy li tâm ở Fordow – một cơ sở phát triển hạt nhân bí mật nằm bên trong núi.