Bất ngờ tạo "biến căng", Tổng thống Trump làm lu mờ mọi nỗ lực gắn kết của NATO

Hôm thứ tư (4/12), Tổng thống Donald Trump gây bất ngờ khi hủy bỏ một cuộc họp báo tại hội nghị thượng đỉnh NATO. Quyết định của nhà lãnh đạo Mỹ được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa các nước thành viên lớn nhất liên minh, bao gồm cả màn "đấu khẩu" của ông với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và những bình luận gay gắt nhằm vào Thủ tướng Canada Justin Trudeau.

Trả lời câu hỏi tại buổi gặp gỡ với Thủ tướng Đức Angela Merkel, ông Trump gọi Thủ tướng Canada là "hai mặt", đồng thời chỉ trích Canada đã không đáp ứng được mục tiêu sử dụng 2% GDP cho ngân sách quốc phòng.

Trong một cập nhật trên Twitter, ông Trump cho biết, lý do mình hủy họp báo tại London là bởi vì "chúng tôi đã làm vậy quá nhiều trong hai ngày qua". Tuy nhiên, thời điểm của quyết định khá bất thường và có thể là một dấu hiệu nữa cho thấy những bất đồng bên trong NATO. Nó cũng được đưa ra sau khi một video ghi lại cảnh ông Trudeau và một số nhà lãnh đạo NATO khác dường như đang "nói kháy" Tổng thống Trump.

Giữa tình hình rối ren, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg đã tổ chức một cuộc họp báo, trong đó, ông cố gắng đề cập tới sự thống nhất của NATO. "Liên minh quân sự là một thành công lớn nhất trong lịch sử bởi vì chúng ta đã thay đổi giống như thế giới đã thay đổi", ông Stoltenberg nói.

Trước đó cùng ngày, vị Tổng thư ký cũng phản bác lại chỉ trích từ Tổng thống Macron là NATO đang trong tình trạng "chết não" cũng như phủ nhận lời phàn nàn của Tổng thống Trump là tốc độ gia tăng ngân sách quân sự của các nước thành viên là không đủ nhanh. Ông Stoltenberg khẳng định, NATO đang thích ứng với các thách thức thời đại.

"NATO rất nhanh nhậy, NATO rất chủ động, NATO đang thích ứng", ông Stoltenberg nói. "Chừng nào chúng ta còn có thể hoạt động một cách thực chất… thì NATO một lần nữa chứng tỏ chúng ta sẽ có khả năng đáp trả lại tình hình an ninh đang thay đổi và đó là cách tốt nhất để đem tới sự thống nhất cho liên minh này".

Ông cũng nhiều lần nhấn mạnh trong cuộc họp báo rằng, "NATO là nơi duy nhất mà Mỹ, châu Âu và Canada gặp mặt mỗi ngày".

Tuy nhiên, căng thẳng và mâu thuẫn vẫn đe dọa niềm tin và sự ổn định của liên minh 29 thành viên ngay trong thời điểm NATO đang kỷ niệm 70 năm thành lập. Hôm thứ ba (3/12), hai nhà lãnh đạo Mỹ và Pháp đã có màn "đụng độ" công khai. Tổng thống Macron cho rằng NATO thiếu sự lãnh đạo của Mỹ và cần phải được "đánh thức". Bình luận này "chọc giận" ông Trump. Tổng thống Mỹ gọi người đồng cấp Pháp là "rất hư hỏng" và chỉ trích NATO "lỗi thời" và quá phụ thuộc vào nguồn lực của Mỹ.

Cũng tại London, Tổng thống Trump đã có một cuộc gặp ngoài dự kiến với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan. "Chúng tôi đã kiểm soát nguồn dầu mỏ. Chúng tôi có binh lính ở nơi có dầu. Và đó là cách tôi thích", ông Trump nói. "Đã đến lúc chúng tôi rời đi, và chúng tôi đã làm vậy. Mọi thứ đang diễn ra một cách tốt đẹp. Chúng tôi rất hài lòng. Chúng tôi đã thảo luận về điều đó".

Các nhà lãnh đạo và ngoại giao NATO đã cố gắng thể hiện sự thống nhất trong các cuộc thảo luận về nhiều vấn đề an ninh, từ kiềm chế Nga, sức mạnh quân sự và công nghệ đang lên của Trung Quốc, các chính sách thương mại và khí hậu, cho đến nguy cơ từ chủ nghĩa khủng bố quốc tế bao gồm cả những ảnh hưởng từ động thái của Ankara tại Syria…

Tuy nhiên, thái độ và cách hành xử của Tổng thống Trump đã khiến tất cả bị lu mờ.

Đầu tiên là việc một đoạn video bị chia sẻ, trong đó ghi lại buổi tiệc tại Điện Buckingham. Một số nhà lãnh đạo đang thảo luận về ông Trump mặc dù tên của Tổng thống Mỹ không trực tiếp được nhắc tới.

"Ông ấy đến muộn vì phải tham dự cuộc họp báo kéo dài tới 40 phút", Thủ tướng Canada nói trong đoạn video. Ông Trudeau được cho là đang đề cập tới màn hỏi đáp dài bất ngờ của ông Trump với báo giới trước đó. Thủ tướng Anh Boris Johnson – một trong những người có mặt trong đoạn video, gọi nó là "hoàn toàn vớ vẩn".

Trong một nỗ lực làm giảm căng thẳng, các nhà lãnh đạo NATO đã đồng ý với một "tiến trình phản chiếu nhìn về phía trước" do Tổng thư ký Stoltenberg dẫn đầu. Trong khi nội dung cụ thể của tiến trình còn chưa được nêu rõ thì ông Stoltenberg cho biết, NATO sẽ nghiên cứu các biện pháp "nhằm củng cố hơn nữa khía cạnh chính trị của liên minh".

Tuy nhiên, giới phân tích nhận định, chính sự thiếu nhiệt tình của ông Trump với NATO mới là một vấn đề lớn.

Theo Jeremy Shapiro, một chuyên gia về chính sách đối ngoại tại Hội đồng Đối ngoại châu Âu, "một số nhà lãnh đạo NATO cho rằng, bởi vì liên minh từng sống sót qua ba loại khủng hoảng trong quá khứ, nó sẽ một lần nữa vượt qua thử thách trước mắt".

"Điều đó có lẽ sẽ trở thành sự thật nếu Pháp và Thổ là những vấn đề duy nhất. Thế nhưng mọi việc lại không phải vậy. Rắc rối nghiêm trọng hơn nhiều và đến từ Mỹ - nơi mà một vị Tổng thống không sẵn lòng cam kết vì hoặc hợp tác hướng tới một nền quốc phòng phương tây tốt hơn", ông Shapiro chỉ ra. "Macron cho rằng Trump đang quay lưng lại với châu Âu vì vậy ông ấy muốn các thành viên NATO và cả EU nhận thức được thực tế này".