Biến thể phụ mới XBB.1.5 gây ra làn sóng bùng dịch Covid-19 ở Mỹ

Theo hãng CNN, vào cuối tuần trước, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) đã tiết lộ làn sóng dịch bệnh do biến thể phụ mới XBB.1.5 gây ra. CDC ước tính rằng XBB.1.5 đã tăng gấp đôi số ca mắc Covid-19 trong 4 tuần qua, tăng từ khoảng 4% lên 41% số ca mắc mới trong tháng 12/2022. Ở vùng Đông Bắc Mỹ, theo thống kê của CDC, biến thể phụ XBB.1.5 chiếm 75% số ca mắc mới.

"Trong vài tháng nay, chúng tôi chưa từng chứng kiến biến thể nào phát triển với tốc độ nhanh như vậy", Pavitra Roychoudhury, Giám đốc giải trình tự gen Covid-19 tại phòng thí nghiệm virus học của Đại học Y khoa Washington cho biết.

Các nhà virus học và nhà dịch tễ học khẳng định dòng biến thể phụ mới của Omicron có thể gây ra một đợt bùng phát tăng số ca nhiễm Covid-19 ở Mỹ mặc dù vẫn chưa rõ làn sóng đó lớn đến mức nào và tình trạng bệnh viện có rơi vào quá tải hay không. Trong diễn biến lo ngại gần đây, các chuyên gia cho rằng biến thể phụ XBB.1.5 dường như đã phát bùng phát ở Mỹ. Biến thể phụ này cũng đã được phát hiện đầu tiên ở New York và Connecticut vào cuối tháng 10/2022.

Trevor Bedford, Giáo sư tại Trung tâm Ung thư Fred Hutchinson ở Seattle cho biết biến thể phụ XBB.1.5 có tốc độ phát triển tương tự như dòng BA.5.

"Số ca mắc có thể tiếp tục tăng trong những tuần tới. Các đợt bùng phát sẽ phụ thuộc vào tình trạng xét nghiệm tại bệnh viện và tại nhà của người dân vào thời gian tới. Vì vậy, tôi cho rằng diễn biến nhập viện ở nhóm người cao tuổi có thể dễ bị tổn thương hơn và dự báo một làn sóng mới sắp xảy ra", ông Bedford nhận định.

Biến thể tái tổ hợp của Omicron

Theo các nhà nghiên cứu, XBB.1.5 là họ hàng của biến thể Omicron XBB và là biến thể tái tổ hợp của các biến thể phụ Omicron BA.2.10.1 và BA.2.75. XBB là nguyên nhân dấy lên một làn sóng các ca mắc mới ở Singapore vào mùa thu năm 2022. XBB cũng "cạnh tranh" với một loạt các biến thể đang lưu hành khác và bắt đầu chiếm ưu thế ở Mỹ. Tuy nhiên, các nhà khoa học vẫn theo dõi chặt chẽ XBB và các chủng phụ của nó.

Tiến sĩ David Ho, Giáo sư vi sinh học và miễn dịch học tại Đại học Columbia cho biết gần đây đã thử nghiệm các virus có gai giống XBB, XBB.1, BQ.1 và BQ1.1 trong phòng thí nghiệm. Tiến sĩ Ho nhận ra rằng XBB.1 có khả năng bị trung hòa bởi các kháng thể trong máu của người bị nhiễm bệnh. Về khả năng trốn tránh miễn dịch, những biến thể này có thể lẩn trốn các kháng thể có được từ vaccine chống biến thể Omicron cách đây 1 năm. Ông Ho cũng đánh giá mức độ lẩn tránh miễn dịch là "đáng báo động" và có thể làm giảm hiệu quả của vaccine Covid-19. Phát hiện này đã được công bố trên tạp chí Cell.

Giống như XBB.1, XBB.1.5 có khả năng trốn tránh kháng thể, có nghĩa là có khả năng thoát khỏi sự bảo vệ của tiêm chủng và các bệnh nhiễm trùng trong quá khứ.

Né tránh miễn dịch

Ngoài khả năng né tránh miễn dịch cao, XBB.1.5 còn có một thủ thuật khác thúc đẩy sự lây lan của biến thể phụ này. Các chuyên gia cũng cho biết rất khó để đánh giá mức độ tăng trưởng của biến thể phụ XBB.1.5 bởi các đặc tính của virus và mức độ phát triển ở thời điểm thích hợp. Sau những ngày nghỉ lễ, mọi người có khả năng đi du lịch và giao lưu hơn, gây ra tình trạng lây nhiễm cao – cho dù đó là bệnh cúm, Covid-19 hay RSV.

"Hầu hết các quan chức y tế công cộng đều dự đoán sẽ xảy ra sự gia tăng các trường hợp nhiễm Covid-19, ngay cả trước khi chúng ta biết về XBB.1.5. Vì vậy, liệu sự gia tăng các trường hợp Covid xảy ra trong các ngày lễ là do các tương tác xã hội hay liên quan cụ thể đến XBB.1.5 đều chưa rõ ràng", Andrew Pekosz, giáo sư tại Trường Y tế Công cộng Johns Hopkins Bloomberg, người nghiên cứu về sự nhân lên của virus nhận định.

Hầu hết các chuyên gia nhận định mặc dù XBB.1.5 có khả năng gây ra nhiều bệnh hơn nhưng chưa nhắc đến mức độ nghiêm trọng của biến chủng phụ này.

"Cho dù cơ thể có thể không ngăn chặn nguy cơ lây nhiễm nhưng sẽ có hiệu quả ngăn ngừa nguy cơ bệnh nặng hoặc tử vong. Dữ liệu gần đây nhất cho thấy những người đã tiêm vaccine sẽ có nguy cơ tử vong thấp hơn 3 lần so những người chưa tiêm", ông nói.

Theo dữ liệu của CDC, chỉ 15% người Mỹ đủ điều kiện được tiêm nhắc lại. Trong số những người cao tuổi – những người từ 65 tuổi trở lên – cứ 3 người thì chỉ có khoảng 1 người được tiêm ngừa cập nhật. Các chuyên gia cũng lưu ý rằng mặc dù các phương pháp điều trị bằng kháng thể sẽ không có tác dụng đối với dòng phụ này nhưng các loại thuốc kháng virus khác, chẳng hạn như Paxlovid và remdesivir vẫn có hiệu quả.

Các xét nghiệm nhanh vẫn tiếp tục được sử dụng và việc đeo khẩu trang hay sử dụng hệ thống thông gió và lọc không khí trong nhà có thể hỗ trợ phần nào trước nguy cơ lây nhiễm bệnh./.