Bồi thêm vào thế khó, Mỹ tung điều kiện cho "bàn nóng" hạt nhân Iran

Đặc phái viên Mỹ về vấn đề Iran Robert Malley lâu nay luôn lặp lại quan điểm của Mỹ rằng vấn đề bốn người bị giam giữ ở Iran tách biệt với các cuộc đàm phán hạt nhân. Tuy nhiên, ông đã đưa vấn đề đi xa hơn khi gần đây nói rằng việc thả họ là điều kiện tiên quyết cho một thỏa thuận hạt nhân.

Ông Malley nói với Reuters trong một cuộc phỏng vấn: "Hai vấn đề này tách biệt nhau và chúng tôi đang theo đuổi giải quyết cả hai việc này. Nhưng tôi muốn nói rằng chúng tôi rất khó nghĩ là sẽ quay trở lại thỏa thuận hạt nhân được trong khi 4 người Mỹ vô tội vẫn đang bị Iran bắt làm con tin".

"Vì vậy, ngay cả khi chúng tôi đang tiến hành các cuộc đàm phán gián tiếp với Iran về hồ sơ hạt nhân, chúng tôi cũng đang xúc tiến, một lần nữa, các cuộc thảo luận gián tiếp với họ để đảm bảo thả con tin của chúng tôi", ông Malley phát biểu tại Vienna, nơi các cuộc đàm phán đang diễn ra về việc đưa Washington và Tehran trở lại tuân thủ đầy đủ thỏa thuận hạt nhân năm 2015 (JCPOA) giữa Iran và các nước P5+1.

Theo Reuters, trong những năm gần đây, Lực lượng Vệ binh Cách mạng tinh nhuệ của Iran đã bắt giữ hàng chục người mang hai quốc tịch và người nước ngoài, hầu hết với tội danh gián điệp và liên quan đến an ninh.

Nhiều nhóm vận động đã cáo buộc Iran bắt giữ tù nhân để đạt được lợi thế ngoại giao, trong khi các cường quốc phương Tây từ lâu đã yêu cầu Tehran trả tự do cho nhiều công dân của họ.

Về phần mình, Tehran phủ nhận việc bắt giữ những cá nhân này vì lý do chính trị.

Thông điệp đã được gửi

Thông điệp "sẽ không có thỏa thuận hạt nhân nào đạt được nếu không có sự giải phóng các con tin" được ông Malley đưa ra trong một cuộc phỏng vấn chung với Barry Rosen, một cựu quan chức ngoại giao Mỹ 77 tuổi, người tuyệt thực ở Vienna để yêu cầu trả tự do cho các tù nhân Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Áo và Thụy Điển ở Iran.

Ông Rosen là một trong hơn 50 nhà ngoại giao Mỹ bị bắt giữ trong cuộc khủng hoảng con tin Iran 1979-1981.

"Tôi đã nói chuyện với một số gia đình các con tin, những người vô cùng biết ơn điều ông Rosen đang làm. Nhưng họ cũng đang mong ông ấy ngừng tuyệt thực vì thông điệp đã được gửi đi," nhà ngoại giao Mỹ nói.

Ông Rosen nói rằng sau năm ngày không ăn, ông cảm thấy yếu đi và sẽ chú ý đến những lời kêu gọi đó. Các cuộc đàm phán gián tiếp giữa Iran và Mỹ về việc đưa cả hai nước trở lại tuân thủ hoàn toàn thỏa thuận hạt nhân mang tính bước ngoặt năm 2015 đang ở vòng thứ tám. Iran từ chối tổ chức các cuộc họp với các quan chức Mỹ. Do đó, phải có nhiều quan chức trung gian chuyển thông điệp giữa hai bên.

Thỏa thuận năm 2015 giữa Iran và các cường quốc đã dỡ bỏ các lệnh trừng phạt quốc tế đối với Tehran để đổi lấy việc nước này hạn chế các hoạt động hạt nhân. Tuy nhiên, dưới thời chính quyền Donald Trump, Mỹ đã rút khỏi thỏa thuận này năm 2018, áp dụng lại các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Tehran. Iran sau đó đã đáp trả bằng cách vi phạm nhiều hạn chế về hạt nhân của thỏa thuận ban đầu và thể hiện lập trường rất cứng rắn. Những tín hiệu này từng khiến nhiều cường quốc phương Tây lo sợ rằng thỏa thuận JCPOA sẽ sớm bị xóa sổ hoàn toàn.

Tận dụng đòn bẩy

Khi được hỏi liệu Iran và Mỹ có thể đàm phán trực tiếp hay không, ông Malley nói: "Chúng tôi chưa nghe thấy điều gì. Chúng tôi hoan nghênh điều đó."

Bốn công dân Mỹ được nhà ngoại giao nước này đề cập bao gồm doanh nhân người Mỹ gốc Iran Siamak Namazi, 50 tuổi và cha của ông là Baquer, 85 tuổi, cả hai đều bị kết tội "hợp tác với một chính phủ thù địch".

Namazi vẫn ở trong tù. Cha của ông đã được tạm thả vì lý do y tế vào năm 2018 và bản án của ông này sau đó được giảm thời gian thi hành án.

"Các quan chức cấp cao của chính quyền Biden đã nhiều lần nói với chúng tôi rằng mặc dù khả năng đạt được các thỏa thuận hạt nhân và con tin với Iran là độc lập và phải được đàm phán song song, nhưng họ cũng cho biết sẽ không hướng tới việc chỉ đạt được riêng lẻ thỏa thuận hạt nhân", Jared Genser, cố vấn của gia đình Namazi cho biết. "Nếu không, tất cả đòn bẩy để đưa con tin ra ngoài sẽ không còn động lực", ông nói thêm. Những người bị bắt giữ khác là nhà vận động môi trường Morad Tahbaz, 66 tuổi và doanh nhân Emad Shargi, 57 tuổi.