Đảo chiều Mỹ - Trung: Mở màn tập hợp lực lượng toàn cầu

Khi ông Trump không quá ôm đồm những dự án toàn cầu như chống khủng bố, ngăn chặn phổ biến vũ khí hạt nhân, chống biến đổi khí hậu như thời Barack Obama thì các đòn bẩy của Trung Quốc cũng giảm dần hiệu nghiệm. Và khi ông Trump theo đuổi cái chương trình “Nước Mỹ trên hết”, tiêu điểm là cắt giảm thâm hụt thương mại, thì Trung Quốc là đối tượng đầu sổ.

Trang mạng của Nhật báo Hoa Nam buổi sáng, hiện do tập đoàn Alibaba của Đại lục kiểm soát, ngày 21/1/2018, nhận xét: “Sau một năm Donald Trump lên làm Tổng thống Mỹ, mối quan hệ của ông ta với Trung Quốc đã phản ánh những thay đổi triệt để về chính sách, điều dã trở thành đặc trưng cho nhiệm kỳ của ông”.

Nếu Hiệp định tự do thương mại Bắc Mỹ (NAFTA) có các nghị sĩ Mỹ chống lưng (không để Trump rút khỏi thoả thuận này ít nhất trong năm bầu cử giữa nhiệm kỳ 2018), thì việc ông Trump ngày càng gắt gao đối phó với Trung Quốc được các phe phái trong chính trường Mỹ ủng hộ. Thượng nghị sĩ John Cornyn phát biểu trong một phiên điều trần tại Washington gần đây: “Trung Quốc đang đặt ra một mối đe dọa không giống bất cứ điều gì mà Mỹ từng phải đối mặt từ trước tới nay – một nền kinh tế mạnh mẽ với các chính sách công nghiệp áp đặt do nhà nước điều hành, gây tổn hại cho thị trường tự do, tương ứng với một sự hiện đại hóa quân sự mạnh mẽ và ý đồ thống trị không chỉ trong khu vực của họ mà cả ra bên ngoài”. 

Trung Quốc ngày càng ít có khả năng gây ảnh hưởng đến những quyết định liên quan của Trump. Những nhân vật có quan điểm ôn hòa về Trung Quốc, bao gồm Gary Gohn, Cố vấn kinh tế trưởng của ông Trump và Jared Kushner, con rể Trump, đã không thể lên tiếng hỗ trợ Trung Quốc. Wall Street Journal cho biết các quan chức phản gián Mỹ đã cảnh báo Kushner về việc Wendi Deng Murdoch, một người bạn của vợ chống Kushner, có thể đang lợi dụng mối quan hệ giữa họ với nhau để xúc tiến các lợi ích của Trung Quốc tại Nhà Trắng. 

Kushner, con rể Trump (giữa), được CIA cảnh báo nên tránh bị Wendi Deng Murdoch (phải) lợi dụng phục vụ cho ảnh hưởng của Trung Quốc tại Nhà Trắng.

Tại Chiến lược an ninh quốc gia (NSS) của chính quyền Trump, công bố tháng 12/2017, Mỹ đã liệt Trung Quốc cùng với Nga vào loại “đối thủ cạnh tranh” và “quốc gia xét lại”, thì Chiến lược quốc phòng do Bộ quốc phòng Mỹ công bố tháng 1/2018 xác định “Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh chiến lược dùng các công cụ kinh tế trấn lột để ức hiếp các nước nước láng giềng trong khi quân sự hóa các thực thể tại Biển Đông”; đồng thời xác định “Cạnh tranh chiến lược dài hạn với Trung Quốc và Nga là ưu tiên chủ yếu” của Bộ quốc phòng Mỹ. Trong các đối thủ, Bộ quốc phòng Mỹ liệt kê thêm Triều Tiên và Iran.

Tàu khu trục USS Hopper tuần tra trong 12 hải lý của bãi cạn Scarborough mà Trung Quốc tranh chấp Philippines: Chuyến tuần tra thứ 6 dưới chính quyền Trump.

Những vấn đề của quan hệ Mỹ-Trung Quốc đã mang tính cấu trúc. Quan hệ thương mại song phương đã đạt 648 tỷ USD (năm 2016), và đầu tư hai chiều trực tiếp nước ngoài trị giá hơn 250 tỷ USD trong 10 năm qua. 

Trung Quốc đã không thể dùng các động tác giả như ký kết các thỏa thuận trị giá 250 tỷ USD vào lúc ông Trump tới thăm Bắc Kinh tháng 11 năm ngoái để xoa dịu Mỹ. Khi rời Trung Quốc, ông Trump quay trở lại thái độ thù địch Trung Quốc. Chính quyền Trump đã chấm dứt “Đối thoại Kinh tế Toàn diện” giữa Mỹ với Trung Quốc nhằm xúc tiến các “chính sách kinh tế lớn”, nhưng không giúp gì cho giảm bớt thâm hụt thương mại như Bắc Kinh hứa hẹn. Xu thế toàn cầu hóa theo tầm nhìn của Bắc Kinh đã không lung lạc được Washington.

Trong một cuộc điện đàm với ông Tập Cận Bình, Donald Trump đã bày tỏ thất vọng vì thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc đã tăng trong năm 2017: tăng 8,6%, đạt mức kỷ lục 275,8 tỷ USD, chiếm 65% tổng thặng dư thương mại toàn cầu của Trung Quốc.

Trung Quốc đang vận dụng các đòn bẩy kinh tế để theo đuổi mục tiêu đối ngoại của mình. Trung Quốc và Canada đã đạt tiến triển trong một thỏa thuận thương mại tự do. Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc cũng hoàn tất vòng đàm phán thứ 12 về một thỏa thuận thương mại tự do ba bên, trong khi Trung Quốc và New Zealand đã tổ chức được ba vòng đàm phán để nâng cấp thỏa thuận thương mại song phương. Chiến lược Vành đai và Con đường tơ lụa là một công cụ để Trung Quốc mở rộng hiện diện kinh tế và an ninh tại lục địa Á-Âu.

Cấu trúc của mối quan hệ Mỹ-Trung đang thay đổi mạnh mẽ. Trung Quốc đang chuyển mình mà những thông điệp cứng rắn của chính quyền Trump không thể kiềm chế được. Chúng chỉ nói lên sự quan ngại tăng lên của Mỹ và có thể mở màn cho cuộc tập hợp lực lượng toàn cầu do Washington và Bắc Kinh tiến hành với những định hướng khác nhau. Chính trị thế giới 2018 đang chuyển động giữa một thế giới vạn biến./.