(Tổ Quốc) - Một loạt các diễn biến đảo ngược quân sự nhanh chóng ở Libya đã mở đường cho Thổ Nhĩ Kỳ và Nga khắc sâu dấu ấn của họ tại một trong những khu vực chiến lược nhất thế giới.
Trong những tuần gần đây, máy bay không người lái và hệ thống phòng không của Thổ Nhĩ Kỳ đã giúp chính phủ do Liên hợp quốc hậu thuẫn chiếm lại gần như toàn bộ miền tây Libya từ lực lượng của Khalifa Hifter, người được Nga hậu thuẫn và từ năm ngoái đã tìm cách kiểm soát thủ đô Tripoli.
Hifter tuyên bố rút các tay súng của mình rời khỏi một số chiến tuyến ở Tripoli tuần trước. Nhưng đối thủ của ông ta tiếp tục truy kích vf chiếm được một chuỗi các thị trấn ven biển và một căn cứ không quân quan trọng. Lực lượng của Hifter hiện đang chịu nhiều sức ép tại thành trì phía tây cuối cùng của họ.
"Hifter đang đối mặt với cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất trong sáu năm qua", Anas El Gomati, nhà phân tích về Libya, người đứng đầu Viện Sadeq, một nhóm chuyên gia cố vấn tại Tripoli, nói.
Phát ngôn viên quân đội GNA Muhammad Qanunu phát biểu với báo giới. Ảnh: AFP/Getty.
Nhưng các cuộc xung đột chưa nhìn thấy tín hiệu kết thúc, theo các quan chức và nhà phân tích Liên hợp quốc. Đang có lo ngại về việc tình hình này có thể đẩy Thổ Nhĩ Kỳ và Nga vào một cuộc đối đầu ủy nhiệm và biến Libya thành một chiến trường giống như Syria.
Hifter 76 tuổi hiện vẫn kiểm soát phần lớn Libya và có sự hậu thuẫn đáng kể từ các cường quốc bên ngoài. Tuần trước, một quan chức hàng đầu của Tripoli nói rằng các tay súng Nga từ Syria đã đến để tăng cường hỗ trợ cho Hifter.
Còn quyền đặc phái viên Liên Hợp Quốc tại Libya, Stephanie Williams, cảnh báo Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc rằng một "sự tích tụ quân sự đáng báo động" đang diễn ra vi phạm lệnh cấm vận vũ khí của Liên hợp quốc.
"Chúng ta đã tiến đến một bước ngoặt khác trong cuộc xung đột này", bà nói, lưu ý rằng sự leo thang có thể kích hoạt một cuộc chiến ủy nhiệm thuần túy.
Theo nhiều cách, Libya đã là một trong những cuộc xung đột quốc tế hóa nhất thế giới - trong một cuộc cạnh tranh về tài nguyên dầu khí, lãnh thổ, và tham vọng địa lý và chiến lược.
Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Ai Cập, Saudi Arabia và Jordan cũng đang hỗ trợ Hifter, người đã phát động tấn công vào Tripoli vào tháng 4 năm 2019 và khiến tình hình xung đột leo thang mạnh nhất ở Libya kể từ cuộc nổi dậy Mùa xuân Ả Rập 2011 và sự can thiệp của NATO dẫn đến cái chết của Moammar Gaddafi.
Châu Âu cũng bị chia rẽ. Các quốc gia như Pháp và Hy Lạp đang hỗ trợ Hifter trong khi Italy và các nước khác ủng hộ chính phủ Tripoli. Mỹ cũng ủng hộ chính phủ này, nhưng họ đã gửi đi tín hiệu hai chiều bằng cách vẫn giữ các kênh liên lạc mở với Hifter.
Tổng thống Trump và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã thảo luận về nhiều vấn đề bao gồm Libya và Syria trong một cuộc gọi điện thoại, văn phòng của ông Erdogan cho biết hôm thứ Bảy.
Ngày nay, Thổ Nhĩ Kỳ và Nga đã nổi lên như những thế lực ở Libya. Mỗi bên sẽ đạt được hàng tỷ USD trong các hợp đồng dầu khí và xây dựng, cũng như các căn cứ quân sự để làm cửa ngõ để xây dựng ảnh hưởng trên khắp châu Phi.
Bước ngoặt bất ngờ
Rất ít nhà quan sát dự đoán được Thổ Nhĩ Kỳ sẽ đảo chiều xung đột nhanh chóng như vậy.
Chưa đầy 5 tháng trước, Hifter đã chiếm thế thượng phong với lượng lớn lính đánh thuê và hệ thống phòng thủ được cho là có sự hỗ trợ từ Nga và máy bay không người lái từ Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất.
Ông kiểm soát được miền đông và miền nam Libya, cũng như hầu hết các cơ sở dầu khí của nước này. Các lực lượng của ông - các nhóm dân quân hoạt động dưới tên Lực lượng Vũ trang Ả Rập Libya – tiến quân mạnh mẽ tới một số chiến tuyến của Tripoli, và họ đã chiếm được thành phố chiến lược Sirte ở Địa Trung Hải vào tháng 1 năm nay.
Tính đến lúc đó, chính phủ Tripoli, được gọi là Chính phủ Hiệp định quốc gia (GNA), đã ký thỏa thuận với Thổ Nhĩ Kỳ, cho phép nước này tiếp cận các mỏ khí đốt ở Địa Trung Hải. Đổi lại, Ankara tăng cường hỗ trợ quân sự, điều động máy bay không người lái, lính đánh thuê Syria, huấn luyện viên quân sự và xe bọc thép, cùng nhiều vũ khí khác.
Tháng trước, dân quân có liên kết với GNA đã đẩy lùi được đối thủ của họ, chiếm giữ các thị trấn dọc theo bờ biển phía tây của Tripoli. Nhưng thành công quan trọng nhất của họ trong nhiều tháng là căn cứ không quân al-Watiya, khoảng 80 dặm về phía nam của thủ đô, nơi Hifter đã kiểm soát kể từ năm 2014.
Vào thứ Bảy tuần trước, các lực lượng GNA đã tiến vào thành phố Tarhouna, thành trì cuối cùng ở phía tây của Hifter.
Bước đi tiếp của các thế lực bên ngoài
Lúc này, quỹ đạo của cuộc chiến xoay quanh phản ứng từ những thế lực nước ngoài của Hifter, đặc biệt là Moscow và UAE, và những nỗ lực của họ để "kiểm nghiệm sự lên ngôi của Thổ Nhĩ Kỳ", Tarek Megerisi, một nhà phân tích về Libya tại Hội đồng quan hệ đối ngoại châu Âu viết trong một bài bình luận tuần trước.
Hôm thứ Năm tuần trước, người đứng đầu lực lượng không quân của Hifter đã tuyên bố sẽ tiến hành một chiến dịch trên không lớn nhất trong lịch sử Libya, bao gồm cả các mục tiêu Thổ Nhĩ Kỳ - điều nhiều chuyên gia an ninh và nhà phân tích mô tả là lời cảnh báo cho Ankara.
Moscow tuần trước đã cùng với Thổ Nhĩ Kỳ lên tiếng ủng hộ ngừng bắn và tiến trình hòa bình chính trị do Liên hợp quốc dẫn đầu tại Libya - một nỗ lực rõ ràng để tránh đối đầu.
Cả hai cường quốc vào tháng 1 năm nay cũng đã cố gắng để đạt được lệnh ngừng bắn, nhưng Hifter đột ngột rời khỏi quy trình, điều khiến Tổng thống Nga Vladimir Putin lúng túng.
Các cường quốc châu Âu và Hoa Kỳ cũng đã cố gắng tìm ra giải pháp chính trị nhằm chấm dứt chiến tranh Libya. Nhưng các cuộc đàm phán ở Berlin không mang lại nhiều hiệu quả trong việc ngăn UAE mở rộng hỗ trợ quân sự cho Hifter – điều cũng khiến Thổ Nhĩ Kỳ có thêm các hành động mạnh.
Nga, một đồng minh chủ chốt, có thể đang tìm kiếm giải pháp thay thế cho Hifter. Moscow đã ủng hộ một sáng kiến chính trị mới của Aguila Saleh, quan chức hàng đầu trong quốc hội của LNA.
Cửa sổ cơ hội của châu Âu đang đóng lại, Megerisi nói.
Cần phải hành động nhanh nếu muốn bảo vệ được lợi ích và vai trò của họ như là một rào cản chống lại sự tăng cường hiện diện của Nga ở đất nước này, trong khi ngăn chặn sự phát triển thành một cuộc xung đột kiểu Syria khác trong khu vực lân cận, ông nói thêm.
