Làn sóng xe ô tô cũ "di cư" về châu Phi

Đứng trên nền đất đá trong bãi đỗ xe Fifa, ông Rokeeb Yaya, một người dân Tây Phi đang mặc cả giá của một chiếc ô tô màu đỏ sẫm. Đó là một trong số vài trăm phương tiện, đậu thành hàng dài trải dài khắp khu đất rộng lớn – một số sáng bóng và trông như mới, một số khác bị móp méo và bụi bặm. Chiếc xe mà ông Yaya để mắt đến là chiếc Ford Escape sản xuất năm 2008 do Mỹ sản xuất, được rao bán với giá khoảng 4.000 USD. Ông Rokeeb Yaya nói rằng ông không hề quan tâm đến lịch sử của chiếc xe mà chỉ quan tâm đến việc có đủ khả năng mua hay không.

Tuy nhiên, làm thế nào chiếc xe Ford của Mỹ lại chuyển đến một trong những bãi xe lớn nhất ở thành phố cảng Cotonou, trung tâm kinh tế của Benin. Đó là một câu chuyện về làn sóng di chuyển những chiếc xe ô tô cũ ở các nước phương Tây về tới châu Phi, trong lúc các quốc gia phát triển chuyển dần sang xe điện.

Chiếc xe Ford có tuổi thọ là 14 năm đã vận chuyển từ Mỹ đến Benin vào năm ngoái, sau khi được bán tại một cuộc đấu giá ô tô. Chiếc xe này, theo CNN, đã có 3 chủ sở hữu ở Virginia và Maryland, từng bị thu hồi vì hệ thống lái trợ lực, nhưng không giống như một số chiếc xe khác trong lô hàng, xe được giao trong tình trạng tương đối ổn định - và chưa từng bị tai nạn lần nào, theo báo cáo.

Chiếc SUV già cỗi này chỉ là một trong hàng triệu chiếc ô tô đã qua sử dụng đến Tây Phi mỗi năm trong bối cảnh các quốc gia giàu có như Nhật Bản, Hàn Quốc, các nước châu Âu và Mỹ đang chuyển sang dòng xe ô tô điện. Nhiều loại xe đã cập bến ở cảng của Benin, một trong những nhà nhập khẩu xe đã qua sử dụng hàng đầu của Châu Phi.

Dòng ô tô đã qua sử dụng đến các cảng Tây Phi dự kiến sẽ tăng lên khi phương Tây chuyển sang sử dụng xe điện. Các quốc gia giàu có đặt ra các mục tiêu hướng người tiêu dùng tới xe điện nhằm cắt giảm ô nhiễm môi trường đang làm trái đất nóng lên. Nhưng những chiếc xe chạy bằng khí đốt sẽ không nhất thiết phải biến mất. Thay vào đó, sẽ được vận chuyển tới các nước đang phát triển như Benin, nơi dân số đang tăng lên, cùng với nhu cầu về ô tô đã qua sử dụng.

Các chuyên gia cho rằng bởi những diễn biến này, những vấn đề biến đổi khí hậu và môi trường sẽ tác động đến các quốc gia dễ bị tổn thương nhất, làm suy yếu nỗ lực cắt giảm ô nhiễm khi hành tinh đang nóng lên.

Bùng nổ nhu cầu xe ô tô cũ

"Thị trường xe ô tô hạng nhẹ đã qua sử dụng toàn cầu tăng gần 20% từ năm 2015 đến năm 2019, khi hơn 4,8 triệu chiếc được xuất khẩu. Xuất khẩu có giảm nhẹ vào năm 2020 khi đại dịch Covid-19 bắt đầu, nhưng con số hiện đang tăng khá nhanh", ông Rob de Jong, một quan chức Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) cho biết.

Theo số liệu của UNEP, Mỹ xuất khẩu khoảng 18% lượng xe đã qua sử dụng trên thế giới. Những chiếc xe này được đưa đi khắp nơi, tới Trung Đông và Trung Mỹ, nhưng nhiều nhất tới Nigeria, Benin và Ghana. Một số xe thậm chí quá cũ, bị tai hoặc ngập nước. Tại các quốc gia lớn ở châu Phi như Kenya và Nigeria, hơn 90% ô tô và xe tải đã qua sử dụng từ nước ngoài được đưa về đây.

"Châu Phi có nhu cầu lớn về xe ô tô cũ. Thế hệ dân số trẻ ngày càng giàu có hơn. Vì vậy, điều đầu tiên họ muốn là có thể mua mọi thứ, đặc biệt là phương tiện đi lại", ông Etop Ipke, Giám đốc điều hành của Autochek Châu Phi cho biết.

Tuy nhiên, không giống như ở Mỹ, rất ít người mua tiềm năng có khả năng tiếp cận được tín dụng, vì vậy những chiếc xe ô tô mới thường nằm ngoài tầm với.

"Đó là lý do tại sao chúng tôi không thể cải thiện chất lượng của những chiếc xe bán ra. Không phải người ta muốn đi xe cũ, mà do họ không đủ tiền mua xe mới", ông Etop Ipke nhấn mạnh.

Các chuyên gia cho rằng nhu cầu về ô tô cũ có thể bùng nổ ở châu Phi trong bối cảnh các quốc gia phương Tây tăng cường đẩy nhanh sản xuất xe điện. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, gần 1/5 xe bán ra trên toàn cầu trong năm nay sẽ là xe điện, so với tỷ lệ dưới 5% vào năm 2020. Trung Quốc, Châu Âu và Mỹ đang dẫn đầu thị trường xe điện hiện nay.

Ông Matt Trapp, Phó Chủ tịch khu vực của công ty đấu giá ô tô khổng lồ Manheim tại các bang như New York và Florida, nơi người tiêu dùng đang mua nhiều xe điện hơn cho rằng các đại lý đang muốn tìm kiếm các quốc gia nước ngoài để bán những mẫu xe chạy bằng xăng cũ.

Các bang này cũng có hoạt động cảng phát triển mạnh và là nơi lý tưởng để vận chuyển ô tô đã qua sử dụng đến châu Phi.

"Tôi không ngạc nhiên khi chứng kiến sự bùng nổ của ngành xuất khẩu ô tô. Chúng ta đang thấy hoạt động này trở nên năng động hơn. Khi các đại lý ô tô nhận thấy nhu cầu ở các thị trường khác thì họ sẽ tìm cách chuyển hàng đến đó", ông Trapp cho biết.

Tuy nhiên ông Etop Ipke cũng hy vọng rằng quá trình chuyển đổi sang xe điện cũng sẽ đến với các quốc gia ở châu Phi, mặc dù đòi hỏi những cải tiến đáng kể đối với cơ sở hạ tầng sạc điện./.