Mỹ - Trung gấp rút tháo gỡ leo thang: Hướng đến hạ màn căng thẳng thuế quan?

Căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc đã gia tăng trong những năm gần đây, theo sau cuộc chiến thương mại của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, đại dịch Covid-19, những vấn đề trong chuỗi cung ứng và cuộc xung đột Nga - Ukraine.

Nhưng sau những bình luận cứng rắn của Tổng thống Mỹ Joe Biden tại Tokyo vào tháng trước liên quan đến Đài Loan, có những dấu hiệu cho thấy những căng thẳng này đã lên đến đỉnh điểm.

Cần thiết phải giảm căng thẳng ngay lập tức

Sau các tuyên bố cũng cứng rắn không kém từ Bộ Ngoại giao Trung Quốc về vấn đề này, cả hai nước đã bắt đầu phát đi tín hiệu về sự cần thiết phải giảm leo thang thông qua việc gia tăng các cuộc đàm phán ngoại giao và hướng tới kết thúc đàm phán hạ nhiệt thuế quan từ dưới thời ông Trump.

Chính quyền của Tổng thống Biden đã tham gia vào các hoạt động ngoại giao quan trọng theo Giai đoạn 1 và Giai đoạn 2 với các đối tác Trung Quốc. Vào ngày 20 tháng 4, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin đã điện đàm với Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Trung Quốc, Tướng Ngụy Phượng Hòa – đánh dấu cuộc tiếp xúc đầu tiên của các quan chức cấp cao hai bên kể từ khi ông Biden tuyên thệ nhậm chức vào tháng 1 năm 2021.

Hai quan chức quốc phòng này đã trao đổi về các chủ đề mà Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Biden thảo luận, chẳng hạn như quan hệ quốc phòng Mỹ-Trung, các vấn đề an ninh khu vực và cuộc xung đột Nga - Ukraine.

Vào ngày 10 tháng 6, hai ông Austin và ông Ngụy gặp mặt trực tiếp bên lề Đối thoại Shangri-La ở Singapore để trao đổi về các vấn đề bất đồng.

Sau cuộc gặp, người phát ngôn của cả hai bên khẳng định đây là một "cuộc gặp mang tính xây dựng và tích cực." Thượng tá Trung Quốc Wu Qian nói sau cuộc họp: "Phía Trung Quốc cho rằng nên gặp còn hơn không gặp và tốt hơn là nói chuyện còn hơn không nói chuyện." Thông điệp đó giống với mong muốn của người Mỹ về thiết lập các đường dây liên lạc rõ ràng giữa các chỉ huy ở cả cấp cao và các cấp khác.

Chính quyền Tổng thống Biden cũng đã báo hiệu mong muốn chấm dứt căng thẳng thuế quan hai bên dưới thời Trump, điều khiến người tiêu dùng Mỹ phải chịu chi phí gia tăng cho nhiều sản phẩm hàng ngày. Vào ngày 10 tháng 5, trong cuộc đánh giá thường kỳ bốn năm theo luật định về thuế quan, chính quyền Biden tuyên bố rằng họ đang xem xét việc chấm dứt một số mức thuế nhất định với Trung Quốc. Điều này nhằm ngăn cản lạm phát tiếp tục gia tăng ở Mỹ. Lạm phát tại Mỹ đã lên tới mức 8,6% trong báo cáo CPI tháng Năm.

Chính quyền Tổng thống Biden cũng hướng tới không thực thi lệnh cấm các nhà đầu tư Mỹ sở hữu cổ phần trong các công ty Trung Quốc có liên hệ với 59 "công ty liên hợp công nghiệp-quân sự Trung Quốc". Tuy nhiên, quá trình này đã vấp phải sự phản đối của các nhà lập pháp ở cả hai đảng chính trong Quốc hội Mỹ. Cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa đều nêu bật quan điểm chung rằng Mỹ nên chặt chẽ hơn về chính sách kinh tế và quân sự với Trung Quốc. Do vậy, chính quyền Biden có thể đang chuyển sang một cách tiếp cận mới đối với một số loại thuế quan thời Trump.

Hai bên cùng có lợi

Tổng thống Biden, dưới áp lực của lạm phát và cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ sắp diễn ra vào tháng 11, đang tìm cách đạt được một chiến thắng chính trị để cố gắng duy trì ảnh hưởng của đảng Dân chủ tại Hạ viện và Thượng viện. Việc tăng cường các cuộc đàm phán ngoại giao và các cuộc thảo luận về việc chấm dứt một số loại thuế quan có khả năng báo hiệu cho Trung Quốc rằng Mỹ đã sẵn sàng đàm phán các điều khoản thương mại có lợi hơn cho cả hai nước.

Không thể đưa ra quyết định đơn phương do lo ngại về phản ứng chính trị từ nội bộ nước Mỹ, chính quyền của Tổng thống Biden có thể yêu cầu cả hai bên đồng ý giảm thuế quan, nhằm đạt được mục đích giảm áp lực lên người tiêu dùng Mỹ.

Hơn nữa, một thỏa thuận được đàm phán bao gồm một số nhượng bộ của Trung Quốc để mua thêm hàng hóa của Mỹ sẽ cho phép Tổng thống Biden tuyên bố về một chiến thắng chính trị cần thiết trước cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ.

Phía Trung Quốc cũng sẽ đạt được tín hiệu tích cực trong nước khi họ chứng minh được rằng thuế quan thời Trump và chiến tranh thương mại không bao giờ có hiệu quả.

Dù vậy, Bắc Kinh cũng sẽ từ chối đàm phán bất kỳ thỏa thuận nào nếu họ cảm thấy họ bị ép buộc. Thay vào đó, họ nhấn mạnh đề xuất đôi bên cùng có lợi để cùng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và giảm áp lực lạm phát.

Như vậy, Mỹ và Trung Quốc rõ ràng đang cố gắng giảm leo thang căng thẳng thông qua các cuộc họp ngoại giao cấp cao và báo hiệu rằng có thể đã đến lúc chấm dứt căng thẳng thuế quan từ thời Trump để đổi lấy một cách tiếp cận có mục tiêu và thực tế hơn.

Một thỏa thuận cùng có lợi sẽ đi một chặng đường dài hướng tới việc giảm căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh và tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán và hợp tác hơn nữa với tư cách là đối thủ địa chiến lược thay vì đối thủ tiềm tàng của nhau.