Năm 2022: Lạm phát cao và những nỗ lực kiểm soát kinh tế thế giới

Lạm phát tăng mạnh

Các chuyên gia cho rằng, tín hiệu kinh tế toàn cầu năm 2022 được nhìn nhận giống như những năm 1970 - 1980 khi lạm phát gia tăng. Mỹ và các đồng minh châu Âu đã trải qua thời điểm áp lực leo thang, đặc biệt trong quan hệ với Nga. Một bức tranh kinh tế thế giới ảm đạm khiến người dân toàn cầu cảm thấy hụt hẫng và lo lắng.

Trước đó, các nhà hoạch định chính sách tại Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) từng nhận định những tín hiệu kinh tế sẽ trở nên lạc quan trong năm 2022. Và ngay cả các chuyên gia Mỹ cũng từng nghĩ rằng sau 2 năm đối phó với đại dịch, nền kinh tế Mỹ có thể trở lại bình thường giống với trước Covid-19. Trong khi đó, các chuyên gia kinh tế Mỹ từng kỳ vọng lạm phát tiêu dùng sẽ đạt khoảng 2,6% vào cuối năm 2022 so với cách đây 12 tháng. Chỉ số cao hơn một chút so với mục tiêu là 2% hàng năm và không có gì đáng ngại. Tuy nhiên, quá trình hồi phục kinh tế đã đón đầu tín hiệu lạm phát cao ngay từ đầu năm 2021.

Các quan chức của FED đã đánh giá thấp các tín hiệu như thúc đẩy tăng lương cho người dân, gia tăng các khoản viện trợ liên bang, thiếu hụt nguồn cung và chi tiêu mạnh tay của người tiêu dùng sau thời gian dồn nén. Tất nhiên, họ đã không thể lường trước được leo thang căng thẳng gia tăng giữa Nga và Ukraine từ tháng 2 năm nay, làm đảo lộn thương mại năng lượng và nông sản thế giới cùng với đó là đẩy giá dầu, khí đốt tự nhiên và ngũ cao tăng mạnh.

Lạm phát tại Mỹ, một vấn đề cần phải suy nghĩ lại trong nhiều thập kỷ - đã bùng phát trở lại trong năm nay, đạt đỉnh cao chưa từng thấy kể từ đầu những năm 1980. Giá cả phi mã đã ảnh hưởng đến mức lương được điều chỉnh theo lạm phát của người Mỹ mặc dù mức tăng lương được đánh giá là cao đối với nhiều người. Đa số người tiêu dùng đều bày tỏ sự khó khăn khi mua sắm. Giá tiêu dùng tăng vọt khiến FED phải mạnh tay tăng lãi suất nhằm ngăn nền kinh tế lớn nhất thế giới vào suy thoái.

Nỗ lực kiểm soát kinh tế

Và vấn đề không phải chỉ riêng Mỹ, lạm phát đã ảnh hưởng đến hầu hết các quốc gia trên thế giới. Quỹ Tiền tệ quốc tế dự kiến lạm phát trên khắp thế giới sẽ đạt 8,8% trong năm nay, tỷ lệ cao nhất kể từ năm 1996. Châu Âu đặc biệt bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi cú sốc năng lượng. Giá tiêu dùng cũng tăng đáng kể tại nhiều nơi khiến sức chi tiêu của người tiêu dùng bị thu hẹp. Tuy nhiên, khi năm 2022 sắp kết thúc, liệu các biện pháp giải cứu kinh tế có thể nới lỏng áp lực kinh tế trong năm nay?

Các chuyên gia cho rằng khả năng này chỉ có thể xảy ra trong bối cảnh lạm phát ở châu Âu và Mỹ có tín hiệu giảm xuống.

"Chúng ta đã trải qua thời điểm lạm phát đạt đỉnh nhưng tình hình được dự báo sẽ tốt hơn khi tỷ lệ lạm phát giảm xuống trong 12-18 tháng tới", ông Mark Zandi, nhà kinh tế trưởng tại Moody's Analytics cho biết.

Hiện tại, giá cả cao tiếp tục gây khó khăn cho người tiêu dùng. Đặc biệt với người lao động Mỹ, tiền lương theo giờ đã được điều chỉnh theo lạm phát giảm 1,7% vào tháng 11 so với năm ngoái. Đây là tháng thứ 20 liên tiếp tỷ lệ này đã giảm so với cùng kỳ năm ngoái. Và mặc dù lạm phát tại Mỹ đã giảm trong tháng 11 – tháng thứ năm liên tiếp nhưng giá lương thực vẫn tiếp tục tăng. So với 12 tháng trước, giá cà phê đã tăng 15%. Bánh mì tăng 16%, rau đông lạnh tăng 18%, trái cây đóng hộp tăng 21% và trứng tăng 49%.

Các doanh nghiệp cả lớn và nhỏ đang rất khó khăn để kiểm soát mức chi phí cao hơn. Ông Wayne Shumar, người sở hữu Nhà hàng gia đình Pepperronnies ở Brownsville, bang Pennsylvania bày tỏ sự tức giận với diễn biến lạm phát khi giá cả nguyên liệu như rau diếp và cà chua đã tăng gấp đôi trong 6 tháng. Để giảm chi phí, ông Shumar phải sử dụng tới 4 nhà cung cấp thực phẩm để giá không bị dồn vào mức cao nhất.

Sự tái xuất bất ngờ và không mong muốn của lạm phát vào năm 2022 không phải là bước ngoặt lớn duy nhất mà nền kinh tế phải đối mặt kể từ đầu năm 2020. Đầu tiên, đại dịch Covid-19 đã khiến hoạt động kinh tế bị đình trệ đột ngột khi các doanh nghiệp đóng cửa hoặc giảm giờ làm và người tiêu dùng bắt buộc phải ở nhà để bảo vệ sức khỏe.

Ở Mỹ, mức suy giảm kinh tế đã diễn ra với tốc độ kỷ lục hàng năm, lên tới 30% từ tháng 4 đến tháng 6 năm 2020. Người sử dụng lao động đã sa thải 22 triệu việc làm vào tháng 3 -4/2020. Trước diễn biến này, FED và các ngân hàng trung ương khác đã cắt giảm lãi suất trong khi chính phủ các nước đã đưa ra các biện pháp kích thích kinh tế khổng lồ thông qua các chương trình chi tiêu.

Kết quả là một sự phục hồi đáng kinh ngạc. Với sự hậu thuẫn của chính phủ, người tiêu dùng, đặc biệt là ở Mỹ đã vung tiền mua đồ nội thất, thiết bị gia dụng, thiết bị tập thể dục, trò chơi điện tử và các hàng hóa sản xuất khác. Sự bùng nổ chi tiêu đột ngột gây ra tình trạng thiếu hụt hàng hóa, giao hàng bị trì hoãn và giá cao hơn. Các công ty thậm chí phải tuyển lại các vị trí việc làm mà họ đã sa thải vào đầu năm 2020 nhưng vẫn không đủ đáp ứng các đơn đặt hàng của khách hàng. Nhiều doanh nghiệp phải tăng lương đột ngột để cố gắng thu hút và giữ chân công nhân.

Giá tiêu dùng bắt đầu tăng vào mùa xuân năm 2021. Chủ tịch FED Jerome Powell cho rằng lạm phát cao hơn có khả năng là "nhất thời" và sẽ giảm bớt khi tình trạng tắc nghẽn chuỗi cung ứng toàn cầu được tháo gỡ. Tuy nhiên, từ tháng này qua tháng khác, những cú sốc nguồn cung vẫn không thể giảm bớt. Ví dụ như tình trạng thời tiết lạnh khiến băng đông cứng bất ngờ ở bang Texas, Mỹ và làm tê liệt hoạt động sản xuất hóa dầu. Một con tàu container khổng lồ bị mắc kẹt ở kênh đào Suez và cắt đứt giao thương giữa châu Á và châu Âu. Hạn hán ở Đài Loan (Trung Quốc) đã làm gián đoạn quá trình sản xuất chất bán dẫn. Cúm gia cầm đã khiến một số lượng lớn gia cầm chết. Những yếu tố đó kết hợp với nhau đã khiến lạm phát tăng đều đặn lên mức cao nhất trong nhiều thập kỷ vào năm 2022.

"Một số thứ bạn không thể bù đắp được. Tôi không biết làm thế nào để trở lại hiện trạng bình thường nữa", Daniel Swan, một quan chức tại công ty tư vấn McKinsey & Co cho biết.