“Sa lầy” cuộc chiến Afghanistan: Mỹ để IS “nở rộ”

Khi quân đội Mỹ thả quả bom lớn nhất trong kho vũ khí của họ vào nhóm Nhà nước Hồi giáo (IS) ở Afghanistan từ tháng 4 năm nay, các tướng lĩnh Mỹ đã nói rằng đây là một hành động trong chiến dịch tăng cường phá hủy liên minh địa phương của IS tại đây.

Cũng theo các quan chức này, lực lượng của IS tại Afghanistan từ 3.000 tay súng đã giảm xuống còn 700 người, và khu vực hoạt động của chúng đã giảm xuống còn 3 quận từ 11 quận.

IS mở rộng lực lượng địa phương tại Afghanistan

Tuy nhiên, khi năm 2017 gần kết thúc, IS còn xa mới có thể bị xóa sổ ở miền đông Afghanistan, ngay cả khi nhóm này đang thất bại trên các lãnh thổ chính ở Iraq và Syria. Tại Afghanistan, IS đã tiến hành những cuộc tấn công dữ dội khiến hàng nghìn gia đình phải di dời và buộc ngay cả một số chiến binh Taliban, từ lâu đã kiểm soát địa hình miền núi, ra đi để tìm kiếm sự bảo vệ của chính phủ. Động thái trên cũng đã đe dọa đến quyền kiểm soát của chính phủ Afghanistan được Mỹ ủng hộ.

Tướng John W. Nicholson Jr., chỉ huy hàng đầu của Mỹ và NATO tại Afghanistan, gần đây nói rằng 1.400 cuộc hành quân và các cuộc không kích đã "xóa sổ khỏi chiến trường" hơn 1.600 tay súng IS kể từ tháng ba - gấp đôi ước tính từ đầu năm.

Một số quan chức Afghanistan và phương Tây đặt câu hỏi liệu những con số này có bị tăng cao hay không trong khi phía Mỹ nói rằng, họ nhìn thấy những dấu hiệu cho thấy IS tiếp tục bổ sung các chiến binh mới vào hàng ngũ của mình.

Mỹ đã giảm dần sự hiện diện tại Afghanistan trước khi có chiến lược tăng quân trở lại gần đây. (Nguồn: Reuters)

Một phần lý do mà chiến dịch hợp tác kéo dài hai năm của Mỹ và Afghanistan chống lại IS không đạt được nhiều tiến bố đơn giản là họ hoạt động tại khu vực mà họ có rất ít quyền kiểm soát trong nhiều năm qua. Các cuộc không kích và chiến dịch tấn công kéo tới nhiều sức ép, nhưng các tay súng IS có nhiều khu vực khác để di chuyển. Một mặt là biên giới “còn nhiều lỗ hổng” với Pakistan, nơi mà nhiều tay súng khủng bố di chuyển từ đây qua, và các mặt khác là khu vực kiểm soát của Taliban.

"Chúng giống như một quả bong bóng", ông Nicholson nói. "Chúng tôi bóp (quả bóng) đẩy lùi chúng trong khu vực này, và chúng sẽ cố chuyển ra nơi khác."

IS đánh bật Taliban: Mỹ rơi thế khó?

Quyền lực của chính phủ Afghanistan ở Khogyani, vùng xa xôi của tỉnh Nangarhar, từ lâu đã bị giới hạn chỉ trong trung tâm và khu vực xung quanh. Taliban kiểm soát phần còn lại. Thuốc phiện đã được trồng khắp nơi.

Sau nhiều năm chiến tranh không có chiến thắng rõ ràng, khu vực này đã ổn định theo một cách bình tĩnh kỳ lạ khi Taliban và chính phủ tìm ra cách để cùng tồn tại, như điều đã diễn ra theo các mức độ khác nhau trên khắp đất nước.

Mặc dù Taliban được biết đến vì sự phản đối của họ đối với việc học hành của các trẻ em gái, ở Khogyani, các chiến binh ở đây đã cho phép các em gái học hành, thể hiện sự sẵn sàng từ bỏ một yêu cầu từng làm mất lòng họ trước đây. Để đổi lại sự kiểm soát trên danh nghĩa, chính phủ đã trả lương cho giáo viên và nhân viên y tế - điều Taliban không có khả năng hỗ trợ.

Tuy nhiên, khi IS tăng cường lực lượng tới đây, chúng đã đẩy lui cả lực lượng Taliban. Liên minh của IS tại Afghanistan lần đầu xuất hiện vào năm 2014 và nhanh chóng kiểm soát nhiều khu vực trên khắp tỉnh Nangarhar. Điều này nhanh chóng thu hút sự chú ý của Mỹ - trước đó đã giảm sự hiện diện tại nước này ở Afghanistan xuống còn  một nhóm chống khủng bố Al Qaeda và một nhóm lớn hơn cùng với NATO để đào tạo lực lượng Afghanistan chống lại Taliban.

Theo các quan chức Mỹ và Afghanistan, IS tại Afghanistan hiện không còn nhiều liên hệ với lực lượng chủ chốt ở Iraq và Syria, mà phần lớn bao gồm các chiến binh Pakistan bị đẩy lùi qua biên giới bởi các hoạt động quân sự tại nước này.

Các chiến binh đã sử dụng các ngọn núi ở Afghanistan làm nơi trú ẩn an toàn trước tiên, trước khi đi theo IS. Theo New York Times (NYT), đang có nhiều ý kiến về cách điều này diễn ra như thế nào và tại sao.

Một số quan chức tin rằng chỉ là vấn đề thời gian để những tay súng cực đoan tìm kiếm hệ tư tưởng gần gũi sẽ bị thu hút bởi IS. Những người khác lại nói rằng quân đội Afghanistan và Mỹ đã tính toán lầm và nuôi dưỡng một kẻ thù mới bằng cách để các chiến binh Pakistan tìm kiếm những nơi trú ẩn an toàn ở Afghanistan

Lập trường thứ ba đổ lỗi cho hoạt động của cơ quan tình báo Pakistan – đã bị người Afghanistan từ lâu cáo buộc là gây bất ổn cho chính phủ Afghanistan.

Dù xuất phát từ nguyên nhân nào thì sự gia tăng những tay súng cực đoan đầu quân cho IS đã kéo theo nhiều bạo lực đe dọa tới thường dân Afghanistan. Tại Khogyani, những cuộc không kích của Hoa Kỳ nhằm xóa sổ IS có thể đã tạm thời làm giảm số lực lượng của IS, tuy nhiên, cũng phần nào ảnh hưởng tới sự yên bình tại khu vực.

(Theo NYT)