"Sôi sục" vì Mỹ chưa tung đòn mới vào Nga?

Gần ba tháng sau khi chỉ trích Nga vi phạm luật vũ khí hóa học trong vụ việc cựu điệp viên Nga tại Anh bị đầu độc trong năm ngoái, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump vẫn chưa áp dụng các biện pháp trừng phạt mới cứng rắn đối với Moscow theo quy định của luật này.

Ngay cả khi Liên minh châu Âu EU đã có động thái đi trước, ra lệnh trừng phạt bốn quan chức Nga trong tuần này liên quan đến vụ đầu độc trên, Mỹ vẫn chưa có thêm động thái nào của riêng mình. Sự chậm trễ này diễn ra trong bối cảnh chính quyền Trump phải đối mặt với sự giám sát mạnh mẽ của Quốc hội đối với đề xuất của Bộ Tài chính nhằm dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với các công ty có liên quan với tỉ phú Nga Oleg Deripaska.

Khi được hỏi về các biện pháp trừng phạt liên quan tới vụ cựu điệp viên Skripal bị đầu độc, Bộ Ngoại giao Mỹ nói với NBC News rằng Hoa Kỳ "sẽ tiến hành các yêu cầu theo luật định" nhưng không bình luận khi nào các lệnh trừng phạt mới sẽ có hiệu lực.

"Không có thời hạn trong quy định luật về việc áp đặt các biện pháp trừng phạt", Bộ Ngoại giao Mỹ nói và cho biết thêm, "Chúng tôi dự định tiến hành theo các yêu cầu theo luật định."

Đã mạnh tay về vụ Skipral

Một vòng trừng phạt trước đó nhằm vào Nga liên quan đến vụ việc trên đã có hiệu lực vào tháng 8/2018, sau khi chính quyền Trump – bị các nhà lập pháp Đảng Cộng hòa thúc đẩy - xác định rằng Nga đã vi phạm Đạo luật kiểm soát và loại bỏ vũ khí sinh học và hóa học. Những lệnh trừng phạt đó đã cắt sự đồng ý cho một số mặt hàng xuất khẩu và giấy phép bán hàng hóa an ninh quốc gia nhạy cảm cho Nga. Vào thời điểm đó, Bộ Ngoại giao Mỹ ước tính các lệnh trừng phạt có thể cắt giảm hàng trăm triệu USD xuất khẩu trong tương lai.

Vụ việc Skipral đã khiến quan hệ giữa Nga và phương Tây thêm căng thẳng. (Nguồn: NBCNews)

Các biện pháp trừng phạt này cũng đã khởi động thời gian ba tháng để Nga quay lại tuân thủ đạo luật trên bằng cách đưa ra "sự đảm bảo đáng tin cậy" rằng họ sẽ không sử dụng vũ khí hóa học trong tương lai và đồng ý nhận "sự kiểm tra tại chỗ" của Liên Hợp Quốc. Theo luật, việc không đáp ứng thời hạn đó sẽ kích hoạt vòng trừng phạt thứ hai, khắc nghiệt hơn từ Mỹ, có thể bao gồm hạ cấp quan hệ ngoại giao, đình chỉ hãng hàng không nhà nước Aeroflot bay sang Hoa Kỳ và cắt giảm gần như tất cả hàng hóa xuất nhập khẩu.

Đầu tháng 11/2018, chính quyền Mỹ nói với Quốc hội rằng Nga vẫn đang vi phạm luật vũ khí hóa học. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Heather Nauert nói vào thời điểm đó rằng "chúng tôi dự định tiến hành" nhiều biện pháp trừng phạt hơn nhưng không đưa ra mốc thời gian.

Cựu Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Ed Royce đã nhiều lần thúc đẩy chính quyền tuân theo các biện pháp trừng phạt bổ sung trước khi ông nghỉ hưu hồi đầu tháng này. Nhưng các quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ nói với NBC News rằng việc thực thi các biện pháp trừng phạt bổ sung là một quy trình kỹ thuật kéo dài – điều đang trở nên phức tạp hơn vì họ muốn đảm bảo các biện pháp trừng phạt không gây ra hậu quả không mong muốn cho các doanh nghiệp Mỹ.

Đạo luật trừng phạt về cơ bản yêu cầu chính quyền phải chọn ít nhất ba trong số sáu lựa chọn. Chúng bao gồm phản đối công khai các khoản vay hoặc viện trợ cho Nga từ các tổ chức tài chính toàn cầu, cấm các ngân hàng Hoa Kỳ cung cấp tín dụng cho Nga và cấm tất cả hàng xuất khẩu sang Nga, chỉ với một số ngoại lệ; hạ cấp hoặc đình chỉ quan hệ ngoại giao, hạn chế hàng nhập khẩu từ Nga và có động thái ngăn chặn tất cả các hãng hàng không do Nga kiểm soát bay đến hoặc đi từ Hoa Kỳ.

Bộ phận nghiên cứu quốc hội trong một báo cáo hồi tháng trước cho biết, làn sóng trừng phạt thứ hai "có thể có tác động tiêu cực đến nền kinh tế Nga" nhưng tác động chính xác rất khó dự đoán - một phần là do khả năng Nga hiện đang lên kế hoạch cách để giảm thiểu tác động.

Liên tục nóng mối quan hệ ông Trump và Nga

Việc chờ đợi thêm các biện pháp trừng phạt của Hoa Kỳ diễn ra trong bối cảnh có những diễn biến mới trong cuộc điều tra của ông Mueller đang đặt ra nhiều câu hỏi về mối quan hệ của Tổng thống Trump với Nga.

"Nếu bạn hỏi những người ở Nga, tôi đã cứng rắn với Nga hơn bất kỳ ai khác", ông Trump từng nói với Fox News. "Không ai khó khăn như tôi, từ bất kỳ quan điểm nào."

Trong hai năm qua, chính quyền Trump đã áp đặt một loạt các biện pháp trừng phạt đối với Nga mà các chuyên gia cho rằng, trong một số trường hợp vượt quá những gì chính quyền trước đây đã làm. Nhưng mối quan hệ nồng ấm của ông với Tổng thống Nga Vladimir Putin, nhiều lần tấn công khoa trương vào NATO và các lập trường chính sách đối ngoại ở Syria, Ukraine và các khu vực khác đã thúc đẩy nhận thức rằng Nga đã được hưởng lợi rộng rãi từ cuộc bầu cử của ông Trump.

Andrew Weiss, cựu giám đốc về Nga tại Hội đồng An ninh Quốc gia trong chính quyền Clinton, cho biết có khả năng chính quyền Trump sẽ có một số hành động để thực hiện các yêu cầu của luật vũ khí hóa học, nhưng dự đoán rằng nó sẽ tương đối nhỏ. Ông nói rằng chính quyền Trump có thể sẽ nhấn mạnh rằng họ đang cố gắng ngăn chặn các cuộc tấn công hóa học trong tương lai và các hoạt động tình báo của Nga thay vì tập trung vào các vấn đề quá khứ.

"Chính quyền có sự linh hoạt hợp lý về cách họ áp dụng các biện pháp trừng phạt này và chúng tôi đã thấy nhiều dấu hiệu cho thấy Donald Trump không phải là một người ủng hộ lớn trong việc áp đặt các biện pháp trừng phạt lớn với Nga", Weiss nói.

Lệnh trừng phạt của EU gần đây liên quan đến vụ Skipral đã nhắm vào hai quan chức cấp cao trong GRU, cơ quan tình báo quân sự của Nga, cùng với hai công dân Nga bị chính quyền Anh cáo buộc thực hiện vụ tấn công.

Moscow đã kiên quyết phủ nhận sự liên quan. Đáp lại lệnh trừng phạt mới của EU vào tuần trước, Điện Kremlin cho biết các quan chức Nga mà EU nhắm đến là "sự nghi ngờ không có căn cứ" và Nga vẫn chưa nhận được bằng chứng từ phía EU chống lại họ. Moscow cũng đe dọa sẽ đáp trả các lệnh trừng phạt.