Tạm gác căng thẳng để trao đổi tù nhân, Nga-Ukraine đối mặt phàn ứng đồng nhất từ phương Tây

Hôm thứ bảy (7/9), Nga và Ukraine đã tiến hành trao đổi tù nhân – một động thái nhận được nhiều lời ngợi khen từ phương Tây và được đánh giá sẽ giúp làm tan băng trong quan hệ giữa hai nước kể từ khi Moscow sáp nhập Crimea vào năm 2014.

Hãng tin Reuters nhận định, việc trao trả mỗi nước trao trả cho nhau 35 tù binh có thể góp phần tái thiết niềm tin giữa Moscow và Kiev, cũng như cho phép hai nước láng giềng bắt đầu thảo luận một cách nghiêm túc về các vấn đề khác, bao gồm cả cuộc xung đột tại miền đông Ukraine. Tuy nhiên, quá trình bình thường hóa quan hệ sẽ vẫn là một con đường rất khó khăn.

Sau các cuộc đàm phán kéo dài, một chiếc máy bay của Nga chở theo các tù nhân được tự do, khởi hành từ Kiev đã hạ cánh xuống Moscow; trong khi một chiếc máy bay Ukraine với những tù nhân người Ukraine được phía Nga trao trả, cũng đã có mặt tại Kiev.

Máy bay chở tù nhân Nga được Ukraine trả tự do hạ cánh xuống Moscow (ảnh: Sputnik)

Những tù nhân Ukraine được thả bao gồm 24 thuyền viên từng bị Nga giam giữ trong một vụ đụng độ trên vùng biển ngoài Crimea vào năm ngoái. Nhà làm phi người Ukraine Oleg Sentsov cũng nằm trong số những người lấy lại được tự do.

Trong số những tù nhân được quay trở lại Moscow, đáng chú ý có Volodymyr Tsemakh – nghi phạm có liên quan tới vụ một máy bay của Malaysia Airlines bị các lực lượng nổi dậy ở miền đông Ukraine bắn hạ vào năm 2014, khiến toàn bộ 298 hành khách và phi hành đoàn thiệt mạng.

Chuyến bay trên khởi hành từ Amsterdam tới Kualu Lumpur và trong một thông cáo mới nhất, chính phủ Hà Lan đã bày tỏ sự tiếc nuối vì "dưới áp lực từ Liên bang Nga, ông Tsemakh cũng có tên trong danh sách trao đổi tù nhân".

Tuy nhiên, người Hà Lan cũng cho hay, trước khi được thả Tsemakh đã bị các công tố viên nước này thẩm vấn. Các cơ quan an ninh Ukraine từng xác định Tsemakh là một cựu chỉ huy của lực lượng được Nga ủng hộ tại miền đông Ukraine.

Phát biểu trước báo giới, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy cho biết, vụ trao đổi tù nhân là một phần trong thỏa thuận giữa ông và người đồng cấp Nga Vladimir Putin.

"Chúng tôi đã thực hiện bước đầu tiên. Nó rất phức tạp. Trong tương lai, chúng tôi sẽ đi đến gần hơn việc trao trả tù nhân chiến tranh", ông Zelenskiy nói, đồng thời nhấn mạnh rằng, đã tới lúc tiến hành tất cả các bước "để kết thúc cuộc chiến tranh kinh khủng này". Cuộc xung đột tại miền nam Ukraine, nơi lực lượng li khai đang nắm quyền kiểm soát vùng lãnh thổ rộng lớn, đã cướp đi sinh mạng của hơn 13.000 trong vòng 5 năm qua.

Tổng thống Ukraine từng cam kết sẽ chấm dứt các cuộc đụng độ thường xuyên và ở mức độ thấp vẫn liên tục xảy ra tại khu vực này, bất chấp một lệnh ngừng bắn đã được ký kết vào năm 2015.

Chính phủ Nga cũng tỏ ra khá hào hứng.

"Chúng tôi coi việc đồng ý hai bên trao trả tù nhân bị giam giữ tại Nga và Ukraine là một tín hiệu tích cực và nên được được nối tiếp bằng các bước đi quan trọng khác nhằm phá vỡ thế bế tắc ở tình huống hiện tại trong quan hệ Nga-Ukraine", Bộ Ngoại giao Nga khẳng định.

Phản ứng tích cực từ phương Tây

Đại sứ quán Mỹ tại Kiev gửi lời chúc mừng tới Tổng thống Zelenskiy. Mặc dù vấn đề căng thẳng liên quan tới Crimea vẫn chưa được giải quyết nhưng sự kiện hôm thứ bảy được giới chuyên gia coi là một chiến thắng cho ông Zelenskiy.

Tổng thống Donald Trump ca ngợi cả Nga và Ukraine. Trong một cập nhật trên Twitter, ông gọi vụ trao đổi là một "bước đi to lớn đầu tiên tới hòa bình".

Tổng thống Donald Trump chúc mừng cả Nga và Ukraine trên Twitter

Trước đó cùng ngày, Thủ tướng Đức Angela Merkel ca ngợi động thái của Nga-Ukraine là "một tin hiệu đầy hy vọng". Bà Merkel cũng kêu gọi các bên xung đột tại Donbass cùng nhau hợp tác để thực thi hiệp định Minsk. "Tiếp tục hợp tác đề thực thi hiệp định Minsk là điều cần thiết, "bà Merkel nhấn mạnh. "Chính phủ Đức đã sẵn sàng cho điều đó".

Hiện đang tìm cách thúc đẩy cho một hội nghị thượng đỉnh nhằm giải quyết khác biệt giữa Moscow và Kiev, Pháp coi những gì vừa diễn ra là một minh chứng cho thấy niềm tin đã được cải thiện và cả hai nước Nga, Ukraine sẽ nối lại đối thoại.

"Người dân giờ đây có thể kỳ vọng về một cái kết cho cuộc xung đột đã kéo dài 5 năm và đang tiếp tục làm gia tăng số lượng nạn nhân mới mỗi tháng", Ngoại trưởng Pháp Jean-Yves Le Drian nói.

Cuộc xung đột tại Ukraine sẽ là trọng tâm trong chương trình nghị sự của Hội đồng hợp tác Pháp -Nga về các vấn đề an ninh mà ông Le Drian và Bộ trưởng Quốc phòng Pháp Florence Parly sẽ tham dự tại Moscow vào thứ hai (9/9).

Đại diện của Liên minh châu Âu về các vấn đề đối ngoại và chính sách an ninh, đồng thời là Phó Chủ tịch Uỷ ban châu Âu Federica Mogherini cũng hoan nghênh vụ trao đổi tù nhân.

"Uỷ ban châu Âu mong muốn các bên sử dụng vụ việc này để giải quyết hơn nữa cuộc xung đột", bà Mogherini kêu gọi.

Còn ông Daniel Holgen, giám đốc truyền thông của Hội đồng châu Âu viết trên Twitter: "Chúng tôi hoan nghênh việc trao trả tù nhân của Nga và Ukraine ngày hôm nay. Đây là một bước tiến quan trọng và mang tính động viên, hướng tới bình thường hóa quan hệ giữa hai thành viên của Hội đồng châu Âu. Chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ quá trình hòa giải dựa trên nền tảng cơ bản của Công ước châu Âu về nhân quyền".