Tăng tốc cải tổ sức mạnh phòng thủ trước Bắc Kinh, Đài Loan "lực bất tòng tâm"?

Chính trị gia Enoch Wu – một ngôi sao đang lên của đảng cầm quyền ở Đài Loan- Đảng Dân chủ Tiến bộ (DPP) mới đây đã có những chia sẻ gây chú ý về năng lực phòng thủ và quân sự của hòn đảo.

"Quân đội Trung Quốc đã hoàn thành 20 năm cải cách phòng thủ còn chúng ta vẫn chưa làm được nhiều", ông Wu phát biểu trong một cuộc gặp gỡ với 250 sinh viên tại Đại học Quốc gia Cheng Kung. Cựu nhân viên ngân hàng Goldman Sachs cho rằng, quân đội Đài Loan đã không thay đổi kịp trước mối đe dọa ngày càng gia tăng từ Bắc Kinh.

Trung Quốc coi Đài Loan là một phần lãnh thổ của mình và thề sẽ dùng vũ lực để hiện thực hóa điều đó nếu cần thiết.

Giới chuyên gia quân sự cảnh báo, trong bối cảnh năng lực tên lửa, không quân và chiến tranh điện tử của Trung Quốc ngày càng phát triển, người dân Đài Loan cần phải đóng góp nhiều hơn vào sứ mệnh phòng thủ chung. Còn các nhà phân tích nhận định, điều tốt nhất Đài Bắc có thể làm để ngăn chặn khả năng bị tấn công chính là đẩy mạnh nguồn quân dự bị - một lực lượng có quy mô lớn về mặt giấy tờ nhưng lại được đánh giá là không phù hợp cho nhiệm vụ do thiếu được huấn luyện.

"Những thanh niên này là một sức mạnh tiềm tàng có thể tạo ra sự khác biệt", ông Ian Easton, một chuyên gia về quân sự Đài Loan tại tổ chức tư vấn chính sách Mỹ Project 2049 đánh giá. "Nếu Đài Loan bị tấn công, đây sẽ là một trong những hy vọng lớn nhất của họ".

Sau nhiều năm trông chờ vào Mỹ nhưng không thực sự thu được kết quả rõ rệt, nhà lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn đã cam kết sẽ cải tổ lực lượng quân dự bị trong nhiệm kỳ thứ hai của mình. Trong cuộc tập trận bắn đạn trận thường niên Han Kuang diễn vào tuần này, hai tiểu đoàn quân dự bị sẽ tập luyện cùng với các quân lính chính quy. Theo cơ quan quốc phòng Đài Loan, nhiệm vụ giả tưởng trong cuộc tập trận là bảo vệ một bờ biển chịu sự tấn công từ… Trung Quốc.

Quyết định chuyển đổi gần đây sang quân đội tự nguyện toàn bộ đã khiến lực lượng dự bị của Đài Loan bị thiếu hụt nặng nề: trong số 2,3 triệu lính dự bị trên hồ sơ, 780.000 người đã giải ngũ trong vòng 8 năm trở lại đây – một thước đo của quân đội về liệu nam giới có được huy động hay không. Trong số đó, chỉ 84.000 người là lính dự bị tự nguyện giải ngũ – nhóm được huấn luyện và có tinh thần nhất; 349.000 người đến tuổi đi lính và 326.000 người khác mới chỉ qua mức huấn luyện quân sự cơ bản.

Theo quy định hiện tại, binh lính có thể được tái triệu hồi để huấn luyện không quá 4 lần trong 8 năm sau khi huy động, với mức giới hạn là 20 ngày mỗi lần gọi. Nhiều lính dự bị được triệu tập trong chỉ vài ngày mỗi hai năm. Ông Easton đánh giá, mức độ này là "không đủ để đối phó được với những thách thức trong mối đe dọa ngày càng gia tăng đến từ Trung Quốc".

Nhà bảo trợ an ninh lớn nhất của Đài Loan, Washington cho rằng, một lực lượng dự bị quy mô và được huấn luyện tốt có thể khiến khả năng Trung Quốc giành quyền kiểm soát hoàn toàn Đài Loan trở nên bất khả thi, ngay cả khi quân đội Trung Quốc thâm nhập được vào Đài Loan trên bộ.

Một đề xuất cải cách là tích hợp các đơn vị xuất sắc nhất trong lực lượng dự bị với các lực lượng chính quy và chuyển đổi phần còn lại thành một "lực lượng phòng thủ lãnh thổ" được huấn luyện cho chiến tranh du kích. Theo một báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu An ninh thuộc Đại học George Mason, điều này sẽ tương tự như cách tiếp cận của các nước vùng Baltic hoặc Scandinavia. Báo cáo viết: "Thay vì để các lực lượng quân sự truyền thống trực tiếp đối mặt với quân xâm lược thông thường, họ đã đầu tư vào 'lực lượng nhân dân', như Heimevernet của Na Uy hay Lực lượng phòng thủ Estonia của Estonia… Những đội quân này được huấn luyện quân sự nhưng phần lớn là thường dân".

Tuy nhiên, những cải tổ của Đài Loan gần như chắc chắn sẽ không được như kì vọng.

Một thành viên của ủy ban phòng thủ trong đảng DPP là ông Wang Ting-yu chỉ ra, tối đa từ 200.000 tới 400.000 quân dự bị sẽ được sắp xếp thành các đơn vị đóng quân tại quê nhà của họ và được huấn luyện chiến đấu với các vũ khí giống như quân đội chính quy.

"Họ sẽ trở thành lực lượng chiến đấu – tương tự như lực lượng Phòng vệ Quốc gia Mỹ, nhưng không giống hoàn toàn bởi vì chúng tôi không có nguồn lực để trả cho nhiều sỹ quan chuyên nghiệp tới vậy", ông Wang giải thích.

Theo hai quan chức Đài Loan, phần còn lại của lực lượng dự bị nhiều khả năng cũng sẽ không nhận được huấn luyện tốt hơn. Trong trường hợp xảy ra chiến tranh, những quân nhân dự bị này sẽ được sử dụng cho một số nhiệm vụ như canh gác hoặc hậu cần. "Chỉ cần họ biết bắn súng là đủ", một quan chức nói.

Ông Wang cũng đánh giá, việc thay đổi độ tuổi đi lính sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức chính trị.

"Các chính trị gia Đài Loan e ngại phải thảo luận về những vấn đề như vậy trước công luận bởi vì họ nghĩ người dân không nguyện ý hy sinh", ông Wu nói. "Nhưng tôi cho rằng họ đã sai. Người dân Đài Loan luôn sẵn sàng".