Trung Quốc lách cánh cửa Ukraine, tiến sát sườn châu Âu

Trung Quốc đã tìm ra con đường tiếp cận Ukraine và để từ đó, vươn tới châu Âu.

Tại Ukraine, Trung Quốc không gây sức ép về cải cách chính trị hay tư pháp, cũng như họ không quan tâm nhiều đến việc lên tiếng về Crimea hay xung đột ở Đông Donbass. Thay vào đó, Bắc Kinh theo đuổi một chương trình nghị sự tập trung vào kinh tế.

Trong làn sóng Euromaidan 2014, việc Nga sáp nhập Crimea, cùng với các cuộc xung đột của lực lượng li khai Donetsk và Luhansk, Ukraine đã tìm đến châu Âu và Bắc Mỹ với tư cách là những đồng minh hợp lý mới của họ. Những quan hệ đối tác này, theo nhiều khía cạnh, đã được phát triển và tăng cường. Nhưng hiện tại, Trung Quốc đang cạnh tranh khốc liệt với các đối tác phương Tây trên để có chỗ đứng vững chắc trong nền kinh tế tại quốc gia biên giới quan trọng này.

Trong khi đầu tư và viện trợ từ châu Âu và Bắc Mỹ cho Ukraine đều kèm theo các điều kiện cụ thể, Trung Quốc và các công ty Trung Quốc sẵn sàng dành một khoản tiền lớn cho Ukraine mà không có điều kiện rõ ràng.

Một hiệp định thương mại tự do (FTA) và chế độ miễn thị thực đã góp phần đưa Liên minh châu Âu EU trở thành đối tác thương mại song phương lớn nhất của Ukraine - 30 tỷ euro (35 tỷ USD)/năm, với mức tăng 27% so với cùng kỳ năm trước. Canada cũng có một FTA với Ukraine trong khi hoạt động thương mại của Kiev với Hoa Kỳ là ổn định.

Tuy nhiên, phương Tây đôi khi cũng là những bên phê bình mạnh mẽ nhất đối với Kiev.

Quỹ tiền tệ quốc tế IMF gần đây đã nói với Ukraine rằng họ có thể sẽ không có thêm hỗ trợ cho đến khi Ukraine tổ chức cơ cấu một tòa án chống tham nhũng mạnh mẽ. Đồng thời, Liên minh châu Âu đang khấu trừ 600 triệu euro trong hỗ trợ tài chính vĩ mô cho Kiev, nêu ra sự thất vọng của họ với tốc độ cải cách tư pháp ở Ukraine.

Các nhà đầu tư nước ngoài tiềm năng từ các nước phương Tây cũng viện dẫn tham nhũng và bất ổn chính trị như những trở ngại lớn nhất của họ để đưa doanh nghiệp của họ đến đây.

Nhưng trước bối cảnh này, Trung Quốc đang tăng cường hàng tỷ đô la trị giá đầu tư và các khoản vay lãi suất thấp, đòi hỏi rất ít lợi nhuận nhưng lại tạo được sự tiếp cận với một quốc gia, đối với Trung Quốc, có tính chiến lược quan trọng.

Trung Quốc chi tiêu lớn ở Ukraine

Chỉ có một số ít bên sẵn sàng hoặc có thể cạnh tranh với sức mạnh chi tiêu của Bắc Kinh tại Ukraine.

Trong nền kinh tế thị trường tự do non trẻ này, các công ty Trung Quốc hiện đang cạnh tranh với các đối thủ châu Âu về đấu thầu các dự án cơ sở hạ tầng lớn. Khả năng của họ trong việc hoàn thành dưới mức ngân sách và hoàn thành các dự án lớn trước thời hạn  đã giúp họ đang chiến thắng nhiều hợp đồng lớn.

Trong khi Bắc Kinh đã cam kết ít nhất 7 tỷ đô la cho các dự án cơ sở hạ tầng lớn của Ukraine, các công ty Trung Quốc cũng đã tiến hành các bước đi của họ.

Trên bờ biển phía đông nam của Biển Đen, công ty xây dựng cảng Trung Quốc vừa hoàn thành một chiến dịch nạo vét trị giá 40 triệu USD nhằm tạo cơ sở hạ tầng cho các tàu lớn hơn tiếp cận với cảng Yuzhny. Người ta dự đoán rằng, các cảng quan trọng khác ở Odessa, Chornomorsk và Izmail cũng sẽ nhận được sự quan tâm tương tự của Trung Quốc.

Cảng Yuzhny bên bờ biển Đen là nơi hàng triệu tấn hàng hóa đi qua mỗi ngày.

"Chúng tôi có thể mong đợi nhiều dự án như vậy được thực hiện bởi người Trung Quốc", Bộ trưởng cơ sở hạ tầng Ukraine Volodymry Omelyan cho biết trong một cuộc phỏng vấn gần đây. "Họ đã trở nên rất quan tâm đến Ukraine."

"Tôi hy vọng rằng các công ty Trung Quốc khác sẽ làm theo ví dụ này và tiến vào thị trường Ukraine," đại sứ Trung Quốc tại Ukraine, Du Wei, cho biết tại một cuộc họp cấp cao ở Kiev mùa hè năm ngoái.

Và theo chân ví dụ trên, người Trung Quốc đang đến. Từ Biển Đen đến Kiev, các công ty Trung Quốc đang cho thấy những tuyên bố và đặt những chiếc cờ của họ tại đây.

Một công ty Trung Quốc sẽ sớm khởi công xây dựng một tuyến đường cao tốc ven biển dài 200 km – được xây để chịu tải trọng của những chiếc xe tải nặng nề. Tại Kiev, Tập đoàn xây dựng Trung Quốc Thái Bình Dương vừa ký một thỏa thuận trị giá 2 tỷ USD với Thị trưởng Kiev Vitaliy Klitschko để xây dựng tuyến tàu điện ngầm thứ tư – trong đó, một ngân hàng Trung Quốc sẽ chi trả 85% chi phí cho các khoản vay.

Ngoài cơ sở hạ tầng, Trung Quốc cũng đang mua thêm cổ phiếu Ukraine. Nhiều công ty Trung Quốc cũng đang nhắm vào lĩnh vực năng lượng của Kiev, với một công ty đang lập kế hoạch xây dựng một trang trại gió 500 MW- lớn nhất ở Đông Âu.

Một số nhà quan sát đã cho rằng ảnh hưởng và lợi ích ngày càng tăng của Bắc Kinh ở Ukraine không chính xác tương đồng với tham vọng của Ukraine về hội nhập châu Âu và là thành viên cuối cùng của NATO. Nhưng giới lãnh đạo Kiev đã cho thấy phản ứng rằng: Ukraine cần tiền và Trung Quốc sẵn sàng chi tiêu.

"Chúng tôi không chủ động nhắm mục tiêu tới Trung Quốc về đầu tư trực tiếp nước ngoài", một cố vấn kinh tế hàng đầu của Thủ tướng Volodymyr Groysman nói. “Chúng tôi ưu tiên cho Đức, Pháp và Vương quốc Anh. Nhưng nếu Trung Quốc muốn đến đây, cải thiện các cảng và đường sắt của chúng tôi và xây dựng con đường của chúng tôi, tại sao chúng tôi lại ngăn họ? ”

Hiện tại, lợi ích của Trung Quốc rất phù hợp với các mục tiêu xây dựng và các nhà lãnh đạo chính trị Ukraine ở đây đang làm mọi thứ có thể để cải thiện quan hệ song phương với người khổng lồ châu Á.

Theo Thủ tướng Groysman, Trung Quốc là một "đối tác chiến lược" và "ưu tiên chiến lược" cho Ukraine. "Chúng tôi sẵn sàng kích thích và tăng cường hợp tác," ông nói trong một cuộc họp gần đây với Phó Thủ tướng Trung Quốc Ma Kai.

Cánh cửa Trung Quốc đến Châu Âu

Câu hỏi đặt ra là tại sao Trung Quốc lại trở nên quan tâm và đầu tư mạnh cho một đất nước cách thủ đô Bắc Kinh 7.500 km.

 “Người Trung Quốc ngày càng quan tâm đến Ukraine,” nhà sử học người Anh-Ukraine Bohdan Nahaylo nói. "Đất nước này có nguồn lực, một lực lượng lao động có tay nghề cao nhưng chi phí thấp và về mặt địa lý, nó có vị trí chiến lược."

Việc Ukraine nằm sát Biển Đen, Biển Azov và sông Danube đã thu hút sự chú ý của Bắc Kinh khi họ hoạch định khía cạnh hàng hải của hoạt động thương mại và vận tải cho Vành đai và con Đường – sáng kiến nhằm dễ dàng vận chuyển hàng hóa Trung Quốc đến khắp thế giới.

Vị trí của Ukraine là hành lang giao thông nối đông và tây với 170.000 km đường và 22.000 km đường sắt nối liền - mặc dù cần nhiều nhu cầu sửa chữa – đây vẫn là cơ hội để giảm đáng kể thời gian vận chuyển hàng nghìn tỷ đô la hàng hóa của Trung Quốc đi về hướng tây. Và FTA Ukraine – châu Âu giúp nước này trở thành một hành lang vận chuyển hoàn hảo và hợp lý cho Trung Quốc tới thị trường tiêu dùng giàu có nhất thế giới.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, một Trung Quốc vội vàng cũng cần chú ý tiếp cận tới nền nông nghiệp đang lên của Ukraine – dự kiến sẽ sớm có khả năng nuôi 800 triệu người. Năm nay, Ukraine đã vượt Mỹ trở thành nhà cung cấp ngô lớn nhất cho Trung Quốc khi tổng thương mại song phương vượt 7,6 tỷ USD.

Trong khi những chuyển động mạnh mẽ của Bắc Kinh vào Ukraine là quan trọng, bức tranh rộng lớn hơn thể hiện sự tăng cường tiến sát châu Âu của Trung Quốc. Bắc Kinh đang đổ tiền đầu tư cho hàng loạt quốc gia châu lục già, từ Bulgaria đến Na Uy. Trong 10 năm qua, các chuyên gia cho rằng, các công ty Trung Quốc đã đầu tư ít nhất 318 tỷ USD vào châu Âu- thể hiện một sự hiện diện không ngừng trên lục địa này.

Trong khi một số chính trị gia châu Âu đã bày tỏ lo ngại và các nhà lãnh đạo như Angela Merkel và Emmanuel Macron đã nói châu Âu cần một chiến lược chung để quản lý tình hình trên, đối với Ukraine, đây là là vấn đề cần thiết về kinh tế.

Dù sao, nếu tiền Trung Quốc tiếp tục đổ vào, các chính trị gia và các nhà quản lý dự án ở Ukraine vẫn sẽ vui vẻ tìm cách để chi tiêu nó.