Việt Nam là một trong số các quốc gia Đông Nam Á đang kỳ vọng vào chuyển đổi năng lượng tái tạo

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, nhu cầu năng lượng ở Đông Nam Á đã tăng trung bình 3% mỗi năm trong hai thập kỷ qua - xu hướng này sẽ tiếp tục đến năm 2030 theo các chính sách hiện hành.

Tuy nhiên, nhiên liệu hóa thạch vẫn chiếm ưu thế trong cơ cấu năng lượng của khu vực, ước tính khoảng 83% vào năm 2020 so với tỷ trọng chỉ 14,2% của năng lượng tái tạo trong cùng kỳ, nghiên cứu từ Trung tâm Năng lượng ASEAN cho biết.

Theo Trung tâm Năng lượng ASEAN, đến năm 2050, dầu, khí đốt tự nhiên và than đá sẽ chiếm 88% tổng nguồn cung cấp năng lượng sơ cấp.

Ông Zulfikar Yurnaidi, Giám đốc mô hình hóa năng lượng và hoạch định chính sách tại Trung tâm Năng lượng ASEAN cho biết sự phụ thuộc rất lớn vào nhiên liệu hóa thạch sẽ làm tăng tính dễ bị tổn thương tại khu vực trước những cú sốc về giá năng lượng và hạn chế về nguồn cung.

Các cú sốc toàn cầu gần đây như đại dịch Covid-19 hay căng thẳng Nga - Ukraine đã đẩy giá dầu lên cao trong những năm gần đây, cụ thể là giá dầu chuẩn đạt mức cao nhất trong hơn một thập kỷ vào tháng 3 năm ngoái. Chỉ trong tuần trước, giá dầu tăng gần 6% khi căng thẳng ở Trung Đông đẩy lên đỉnh điểm.

"Năng lực tài chính của chúng ta khác với châu Âu. Chúng ta không thể trả giá cao hơn để có được nguồn cung cấp khí đốt", ông Yurnaidi nói.

Trong khi đó, ông David Thoo, chuyên gia phân tích năng lượng và năng lượng tái tạo tại Fitch Solutions nhận định: năng lượng khí đốt và than ở Đông Nam Á đã mở rộng khi năng lượng phát triển, ngày càng khiến các thị trường này phải hứng chịu giá nhiên liệu hóa thạch biến động trên thị trường quốc tế.

Trung tâm Năng lượng ASEAN ước tính nếu các quốc gia Đông Nam Á không thực hiện những hành động quan trọng hoặc bổ sung vào cơ sở hạ tầng sản xuất hiện có, khu vực này sẽ trở thành nhà nhập khẩu ròng khí đốt tự nhiên vào năm 2025 và than đá vào năm 2039. Điều đó sẽ làm tăng giá nhiên liệu hóa thạch và gây thêm căng thẳng cho người tiêu dùng.

Chuyên gia Yurnaidi khẳng định để ngăn chặn điều này, khu vực phải đa dạng hóa các nguồn năng lượng để tăng trưởng kinh tế và an ninh.

Trong khi đó, chuyên gia Thoo nói rằng thị trường Đông Nam Á đã có những bước tiến quan trọng trong việc công bố các mục tiêu năng lượng tái tạo và xây dựng kế hoạch chuyển đổi năng lượng carbon thấp.

"Nhìn chung, các chính sách và xu hướng của khu vực cho thấy các nước đang mong muốn chuyển đổi sang năng lượng sạch", ông Yurnaidi nhấn mạnh.

Diễn biến chuyển đổi năng lượng tại các quốc gia Đông Nam Á

Tại Malaysia, theo Bộ Kinh tế Malaysia, nước này đã đưa ra Lộ trình chuyển đổi năng lượng quốc gia vào tháng 7 năm nay nhằm tăng cường công suất năng lượng tái tạo và giảm sự phụ thuộc ngày càng tăng vào nhập khẩu khí đốt tự nhiên.

Bộ Kinh tế nước này cho biết, lộ trình đã xác định 10 dự án hàng đầu, bao gồm kế hoạch xây dựng nhà máy quang điện mặt trời công suất 1 gigawatt lớn nhất Đông Nam Á có thể trực tiếp tận dụng ánh sáng mặt trời thành năng lượng.

Theo giới chức trách, năng lượng mặt trời vẫn là phân khúc đáng khích lệ nhất trong năng lượng tái tạo của Malaysia kể từ năm 2011 với tăng trưởng công suất lắp đặt hàng năm là 48%.

Trong khi đó, theo trang CNBC, vào tháng 5, Việt Nam đã công bố Kế hoạch phát triển điện lực số 8, cam kết tăng cường năng lượng gió và khí đốt đồng thời giảm sự phụ thuộc vào than.

Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 500/QĐ-TTg, ngày 15 tháng 5 năm 2023 về việc phê duyệt Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch điện VIII).

Theo đó, nguồn năng lượng tái tạo như gió và mặt trời dự kiến sẽ đáp ứng ít nhất 31% nhu cầu năng lượng quốc gia vào năm 2030.

Theo kế hoạch, tất cả các nhà máy than phải được chuyển đổi sang nhiên liệu thay thế hoặc ngừng hoạt động vào năm 2050. Hãng Reuters dẫn tin mặc dù than sẽ vẫn là nguồn năng lượng quan trọng trong thời gian tới, ước tính chiếm khoảng 20% tổng nguồn năng lượng của cả nước vào năm 2030, nhưng dự đoán tỷ lệ này sẽ giảm từ mức gần 31% vào năm 2030.

Bên cạnh đó, kế hoạch xanh 2023 của Singapore cũng nhắc đến việc sử dụng năng lượng tái tạo. Bộ Môi trường bền vững Singapore cho biết mục tiêu tăng cường triển khai năng lượng mặt trời lên công suất ít nhất 2 gigawatt vào năm 2030, đáp ứng khoảng 3% nhu cầu điện dự kiến.

Theo Bộ Môi trường bền vững Singapore, khoảng 95% điện năng của Singapore được tạo ra từ khí đốt tự nhiên, một nguồn năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch.

Mặc dù những hạn chế về địa lý của Singapore hạn chế các lựa chọn năng lượng tái tạo, nhưng kế hoạch này sẽ thực hiện các biện pháp như tấm pin mặt trời trên mái nhà cũng như nhập khẩu điện và hydro từ các nước Đông Nam Á khác để giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

Hay tại Philippines, theo ông Thoo, thị trường này đang tìm cách thu hút các công ty nước ngoài có chuyên môn về năng lượng tái tạo để hỗ trợ lĩnh vực này ở khu vực.

"Năng lượng tái tạo ở đây khá kém phát triển so với các thị trường Trung Quốc và phương Tây", ông Thoo nói.

Theo công ty luật quốc tế Baker McKenzie, vào tháng 11, Philippines đã loại bỏ các yêu cầu về quyền sở hữu của Philippines đối với một số nguồn năng lượng tái tạo, cho phép các nhà đầu tư nước ngoài sở hữu hoàn toàn các dự án liên quan đến tài nguyên năng lượng mặt trời, gió, thủy điện hoặc đại dương. Trước đây, các công ty nước ngoài chỉ có thể sở hữu tối đa 40% các dự án năng lượng như vậy.

Ngân hàng Thế giới cho biết các công ty nước ngoài tại Philippines có thể áp dụng kiến thức và kinh nghiệm, đặc biệt là trong việc giúp các dự án năng lượng tái tạo chuyển từ giai đoạn tiền phát triển sang giai đoạn sau đòi hỏi chi phí cao hơn.

Ngoài ra, thêm một quốc gia nữa là Indonesia cũng đang nới lỏng một số hạn chế về sở hữu nước ngoài để tạo động lực đầu tư vào năng lượng tái tạo.

Chẳng hạn, hiện nay, Indonesia đã cho phép 100% sở hữu nước ngoài trong các dự án truyền tải, phân phối điện và sản xuất điện với công suất trên 1 megawatt, theo Tạp chí Luật Kinh doanh Châu Á.

"Chúng tôi lạc quan rằng sẽ có nhiều khoản đầu tư nước ngoài đổ vào trong vài năm tới, dẫn đến nhiều dự án năng lượng tái tạo hơn trong khu vực", ông Yurnaidi nhấn mạnh./.